Helgarpósturinn - 12.05.1988, Blaðsíða 24

KLÁMHÖGG
Kristjáns Kristjánssonar
eandalaq lslpnsira listamanna
Lauqaveqi 24
i'.'B Reyjjavií
^ö^sthi.n M1 ^ndaugs islensl-n,
tUía V Var 9erí su aj sf.
';afa íram a meía! listamanna v,as vUr
-rirhugaera oraytinaa á tónl 9
pessu.m tillocue er gert ;-a -
jafnt til greina tj; W’aía'.
viðbotarvsra)sun aa rsa,
Peirra veróiauna sem fy
veg:ó se aa alvarleqn
■; .JsHntnii, „
í-hygqjuefm. Dessi' tUi
og motmaii toniistárfól;
Ummal i =t jornmalaf1
rigenga itiís sillninqi, ...w
VRibrey tist ott é tlöum
timar llia. Et saaa to
='-i dagurtúnlist fvrr
011 sa.mr, i fráu.q tor
oq n-d- siJngverk Scnube
lj°5 a& 3vo v»«'ndiega h.
iist-í-rediJegu enduni aö
ful.; o.T.ieQa sircngustu
ssgurtónlistar sumaum t
eru inorg gs.tii fcess að
iístform. Ef l.i eru daini
breyst af sjálfu ser 1 -
Tónsi'álda— og h
upporvun ^eiir.
Tynningu þá
fjoi + arið,
iistamanna fcann jif. mars
fnotmaii þau, sem »0,7,10
Norðurlondum vegna
Norðuriandara3s. l
ðir tonlistar Komi
» 1 um
•g »■ ostnað
dxmi, um, aó
. siva -andi
+ cms -ier = r.-., 1
r"lr ^idvaranir
?ga lysa Þeim
cnlist
tonlisr þeoar
vegar l ijós
nans tonn er
ru Vs» c-ðuð, eipc
l-emur íðLiieo
ymsu
ser'f ið stenst
>ru sUt
tóns»alda, og
orum Þeirra 1 haieit
tarmanna hati
í Helgarpóstinum síðasta, frá 5.
maí sl., birtist grein eftir Kristján
Kristjánsson sem heitir Er list List?
Greinin fjallaði um bréf, sem Banda-
lag íslenskra listamanna hafði sent
frá sér, þar sem varað var við að
breyta tilhögun á úthlutun Tónlistar-
verðlauna Norðurlandaráðs. Bréfið
var kurteislegt og vel rökstutt. Á síð-
asta þingi Norðurlandaráðs komu
fram hugmyndir um að breyta eðii
þessara verðiauna, þynna þau út og
fletja. Hingað til hafa þau fallið tón-
skáldi í skaut, sem samið hefur fag-
urtónlist, en nú komu fram hug-
myndir um að veita þau flytjendum,
tónlistarstofnunum, hljóðritunum
og „öðrum greinum" tónlistar,
djassi, poppi, rokki, pönki o.s.frv.
Þessar hugmyndir sættu harðri
gagnrýni og voru þær ekki sam-
þykktar í þetta sinn.
Út frá þessu leggur Kristján og
skrifar grein þar sem hann beinir
spjótum sínum að okkur „alvar-
legu“ tónskáldunum, og heldur
mjög fram merki „afþreyingar-
menningar" og „poppmenningar".
Greinin er rætin í okkar garð, að
mínu mati, byggist á rangfærslum,
vísvituðum eða ómeðvituðum, van-
þekkingu og rökleysum. Við, þeir
„alvarlegu", erum vanir þessu frá
poppkantinum og kippum okkur
ekki upp við það. En mig iangar til
að taka nokkur atriði til umfjöllunar
úr þessari ritsmíð.
Kristján dregur upp nöturlega
mynd af hinum „alvarlegu":
.. Alvarlegu tónskáldin (sem
kannski hafa bara alls ekkert verið
með í ráðum þegar bréfið var skrif-
að) eru með hjartað í buxunum um
að nú eigi að reyna að ná af þeim fé
sem þeim finnst þau eiga. Og fyndið
að þau virðast óttast samkeppnina
við dægurtónlistina..." — Maður
sér fyrir sér alvarlegt tónskáld, gjör-
samiega húmorslaust, sitjandi
heima og nagandi neglur af því það
veit að hinir sem koma til greina eru
Megas, Niels-Henning 0rsted Peder-
sen, lmperiet og Aha. Búið spil.
Ekki undir nokkrum kringumstæð-
um eru tónskáldin tilbúin að standa
og falla með verkum sínum..."
Þetta er rætin lýsing, og hún er
ekkert tyndin. Alvarleg tónskáld
eru ekki með hjartað í buxunum,
þau óttast ekki samkeppnina við
dægurtónlistina, við nögum ekki á
okkur neglurnar, erum ekki húm-
orslaus og erum flest okkar tilbúin
að standa og falla með verkum okk-
ar. Ég vona aðeins að poppliðið sé
svona líka.
Ég óttast ekki poppið, og ég á ekki
í samkeppni við það. Þessar greinar
músíkur hafa ólíkan tilgang og hlut-
verk.
Hingað til hefur tíðkast að sérstök
verðlaun séu veitt tónsmíð, önnur
fyrir flutning, og þessu ekki blandað
saman. Þannig viljum við hafa það
áfram. Mér fyndist það gott ef djöss-
urum væru veitt verðlaun fyrir sína
list og poppurum fyrir sína, en
myndu þeir vilja blanda þessu sam-
an? Þetta vill Kristján ekki skilja.
Þess vegna er grein hans útúrsnún-
ingur úr greinargerð Bandalagsins.
Hann tekur enga afstöðu til hug-
myndanna um að verðlauna stofn-
anir, eða hljóðritanir, í huga hans
kemst ekkert annað að en poppið.
Þessi rangtúlkun, eða misskilningur,
er undirstaðan undir hinni vafa-
sömu röksemdafærslu greinar hans.
Og þegar menn skilja ekki fram-
angreindar forsendur er ekki nema
von að rökrétt áframhald vefjist fyr-
ir þeim. í greinargerð Bandalagsins
er spurt:
„... Eru það þá bókmenntaverð-
launin næst? Megum við eiga von á
að höfundar skondinna auglýsinga-
texta eða reyfara hljóti þau í fram-
tíðinni? ... Hvert leiðir þessi þróun?
Hvað með Nóbelsverðlaunin, á höf-
undur Dallas að fá þau eftir svona
tíu ár?“
Og Kristján svarar: „...Þarna kem-
ur fram skemmtileg söguskoðun.
Listrænt hrun og innrás afþreying-
armenningar byrja í ákveðnum
punkti. Eða hlýtur það ekki að vera
og þá eiginlega við þessa tillögu
sem hér var nefnd að ofan..."
Ég vona að Kristján fyrirgefi mér
þá hvatvísi mína að kalla skrif hans
dellu, sem ekki er vert að svara. Og
svo byrja „heimspekilegar" hug-
leiðingar um hvað sé hámenning,
hvað sé list. Og enn sendir Kristján
okkur pillu:
„... Ándy Warhol sagði að listin
væri bara það yfirborð sem menn
sæju. Og því ekki það. Jafnvel þó al-
varlegu tónskáldin hafi aðra skoð-
un...“
Sá grunur læðist óneitanlega að
mér að hér eigi að gera okkur, þess-
um alvarlegu, upp einhverjar skoð-
anir. Eflaust hafa alvarleg tónskáld
mismunandi skoðanir á kenningum
Warhols, og eflaust faliast einhverjir
ekki á þær. Og af hverju mega menn
ekki vera ósammála Andy Warhol,
jafnvel þó hann sé heimsfrægur
listamaður kenndur við popp?
Raunar er þessi staðhæfing Warhols
ekki ný, margir hata haldið þessu
fram á undan honum. Flest af því
sem hann hafði fram að færa var
fengið frá John Cage, hinum mikla
áhrifavaldi nútímalistar, sem
kannski kallast alvarlegt tónskáld.
Kristján minnist á „poppmenn-
inguna" og telur hana merkilegt fyr-
irbæri. Og hann spyr eftirfarandi
spurningar:
..Það er bara erfitt að skilja af
hverju Lennon og McCartney eru
ómerkilegri en Mozart, bara af því
að það sem þeir gerðu heitir popp-
músík..."
Og nú spyr ég á móti, fávíst al-
vörutónskáldið: Hefur einhver hald-
ið slíku fram? Mér er ekki kunnugt
um það. Eflaust hafa hvorir tveggja
nokkuð til síns ágætis. í okkar hópi,
hinna alvarlegu og húmorsnauðu,
er lítið lagt upp úr fyrrgreindum
mannjöfnuði. Menn eru ekki svo
mjög merkilegir eða ómerkilegir,
miklu fremur mismunandi merki-
legir. Mat okkar er miklu huglægara
er popparanna, sem mæla gildi
verka í stigum, þ.e.a.s. peningum.
Það er mjög einfalt að sanna að
Sverrir Stormsker sé merkilegri
lagasmiður en níu aðrir, af því að
hann var númer eitt í einhverri júró-
vísjónkeppni hér. Eins er unnt að
sanna, að hann sé ómerkilegri en
fimmtán útlendingar, af því að hann
var númer sextán í Dyflinni fyrir
skömmu. Vinsældastiginn mælir
gildi popplaga svo og plötusala.
Þetta er nefnilega gróðaiðja, og hún
er hvorki betri né verri fyrir það.
Okkar megin á músíkkantinum er
þetta ekki svona. Það er engin júró-
vísíon haldin fyrir sinfóníur. Við gef-
um ekki Beethoven 9 stig, Mozart 7
og Mahler 4. Þess vegna bröskum
við ekki með stig heldur. t>ýskaland
(Beethoven) lætur ekki Rússland
(Tjækofskí) hafa stig, ef það styrkir
Frakkland (César Frank), nema það
láti Finnland (Síbelíus) ekki hafa
stig. t>ýskaland (Níunda Beet-
hovens) á því mestan séns, en
Austurríki (Mozart) gæti komið á
óvart!
Ég hef ekkert á móti bítlabræðr-
unum en ég á eftir að sjá að músík
þeirra endist jafnvel og músík
Mozarts. Og enn segir Kristján:
„...Og þegar menn ætla að skrifa
sögu þeirra áratuga sem eru næst-
liðnir og næstkomandi munu menn
þá fara í smiðju alvarlegra nútíma-
tónskálda og segja: Þarna liggur
menningarstraumurinn sem var
mest áberandi á þessum tíma?
Sennilegast ekki. Straumurinn ligg-
ur nefnilega einhvers staðar annars
staðar og líklegast mestur í popp-
inu, dægurtónlistinni. Það er þar
sem vonir og þrár samtímans end-
urspeglast í lifandi gerjun sem lista-
maðurinn á í við samfélag sitt..."
Þetta eru persónulegar hugleiðing-
ar um framtíðina, sem erfitt er að
sanna eða afsanna. En ég er ósam-
mála Kristjáni. Ég held að Ijóð
Snorra Hjartarsonar, Þorsteins frá
Hamri og Gyrðis Eliassonar séu líf-
seigari skáldskapur en popptextar
Þorsteins Eggertssonar, Jónasar
Friðriks eða Olafs Hauks. Ég held
líka að tónlis Þorkels Sigurbjörns-
sonar, Hjálmars H. Ragnarssonar og
Áskels Mássonar muni vera í minn-
um höfð þegar popplög Gunnars
Þórðarsonar, Valgeirs Guðjónssonar
og Magnúsar Eiríkssonar eru fallin í
gleymsku. Ég held líka að ljóð
Pasternaks muni lifa lengur en text-
ar Johns Lennon, og tónlist Oliviers
Messiaen muni hafa meira gildi fyrir
framtíðina en Michael Jackson. En
þetta er mín persónulega skoðun,
sem hvorki verði sönnuð né afsönn-
uð.
Hitt veit ég að þau dægurlög frá
tímum Mozarts og Haydns, sem
þekkt eru nú, eru eingöngu þau,
sem þeir sömdu eða fóru höndum
um, en ekki þau sem mest voru
sungin og spiluð af poppurum
þeirra tíma eða óskólagengnum
músíköntum. Þetta er staðreynd
Ég held að það sé unnt að draga
nokkurn lærdóm af sögunni, en allt-
24 HELGARPÓSTURINN