Morgunblaðið - 16.06.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 1988
að er aðeins
einn staður
sem Bm
ekkH

Djúpsteikingar
pottar
öruggur, snöggur steikir vel.
Fyrirliggjandi í mörgum stæröum.
Verö frá kr. 15.455,-
Gædi, Þekking,
Þjónusta
A. KARLSSOn HF.
HEILDVERSLUN, BRAUTARHOLTI28
SlMI: 91 -27444
f//A//i
Hrefnu landað 1983 á Bijánslæk.
Hver hefur hag af hval?
eftir Einar Hauk
*
Asgrímsson
Áður en hvalveiðar voru bann-
aðar hafði Hvalur hf. góðan hagn-
að af hval, og einnig tókst hrefnu-
bátamönnum á Vestfjörðum og
Norðurlandi að drýgja tekjur sínar
á hval. Sárast þótti mörgum hér-
lendis, að hvalveiðibannið skyldi
svo stórlega raska högum fátækra
hrefnubátamanna, sem raun varð
á. Það er eina bótin, að þeir eru
vanir hverfulli sjósókn og eru öðr-
um mönnum slyngari að bjarga
sér sjálfir. Hvalur hf. reyndist vera
fyrirtæki með svo dugmikla stjóm-
endur, að það sneri sér að öðrum
atvinnurekstri með góðum ár-
angri. Með tilliti til landlægs
vinnuaflsskorts má af þessu ráða,
að þjóðarbúið hefur ekki orðið fyr-
ir verulegu tjóni sakir hvalveiði-
bannsins. Eins og nú standa sak-
ir, meðan einungis Hval hf. er leyft
að veiða nokkra tugi hvala til
vísindalegrar gagnasöfnunar, hef-
ur enginn þessara aðila hag af
hval, hvorki Hvalur hf., hrefnu-
bátamenn né þjóðin í heild.
Kvótar
Alþjóðahvalveiðiráðið hefur
lengst af frá stofnun þess 1946
reynt að afstýra ofveiði á hval
með því að auglýsa aflakvóta. Að
Norður-Atlantshafí undanskildu
hafa hvalveiðiþjóðimar oftast látið
þær auglýsingar sem vind um eyru
þjóta. Eins og flestum öðrum þjóð-
um ofbauð íslendingum græðgi
Sovétmanna, Japana, Norðmanna,
Breta, Hollendinga og fleiri, svo
sem Grikkjans Onassis við hvala-
dráp í Suðurhöfum. Studdu íslend-
ingar af heilum hug viðleitni hval-
veiðiráðsins til að takmarka þær
veiðar á ámnum 1950—1970.
Þá fannst hvalveiðiþjóðunum
afskaplega ósanngjamt, að við
langt norður í Atlantshafí skyldum
vera að skipta okkur af hvalveið-
um í Suðurhöfum. Nú hæðast
hvalveiðiþjóðimar að því, að við
skulum draga að okkur athygli
almenningsálitsins i heiminum og
reita það til reiði með hvalveiðum
til vísindalegrar gagnasöfnunar.
Þeim fínnst það hlálegt, að þjóð-
emisrembingur okkar skuli verða
til þess, að við drögum athyglina
frá fýrmefndum þjóðum, sem
frömdu það ódæði að ofveiða hval
þrátt fyrir háværa fordæmingu
almenningsálits, og beinum sjálfir
reiði almenningsálisins að íslend-
ingum, sem aldrei hafa ofveitt
hval.
Framtakssemi
Bandaríkjamenn voru stórtækir
hvalveiðimenn áður en farið var
að nota jarðolíu til ljósa. Þá var
hvalveiði uppgangs atvinnuvegur,
og enn em mörg mannvirki á aust-
ur- og vesturströndum Banda-
ríkjanna, sem minna á ríkidæmi
hvalveiðifyrirtækjanna. Þá höfðu
Bandaríkjamenn engar áhyggjur
af ofveiði. Kannski var það sam-
viskubit, sem gerði Bandaríkja-
menn næma fyrir almenningsálit-
inu, sem ofbauð skeíjalaus sókn
risastórra verksmiðjuskipa í of-
veidda hvalstofna.
Vel megum við íslendingar
muna þá framtakssemi Banda-
ríkjamanna árið 1972 að fordæma
hneykslanlega ofeiði Sovétmanna,
Japana og fleiri með því að lög-
festa bann við hvalveiðum og
verslun með hvalafurðir. Einörð
afstaða Bandaríkjamanna varð
okkur til nokkurs framdráttar í
baráttunni fyrir stærri fískveiði-
lögsögu, þó að margt annað hafí
að sjálfsögðu þurft til. Hún undir-
strikaði, að alþjóðlegar veiðita-
kmarkanir höfðu engu fengið
áorkað til bjargar hvalstofnunum
í Suðurhöfum. Þetta ýtti undir
það, að þeim þjóðum fjölgaði á
Hafréttarráðstefnunni 1974, sem
komust að sömu niðurstöðu og
íslendingar, að strandríkin ein
væru fær um að varðveita auðlind-
ir hafsins, og varð einnig NATO-
ríkjunum hvatning til að styðja
200 mílna útfærslu íslendinga til
að létta ofveiði breskra togara af
þorskstofninum við íslandsstrend-
ur, sem staðfest var með samningi
við Breta 1976.
Hvalveiðibannið
Eftír margar tilraunir Hval-
veiðiráðsins til þess að fá hval-
veiðiþjóðimar til að hætta rányrkj-
Einar Haukur Ásgrímsson —■
„Víst er, að það hefnir
sín ævinlega að láta
undan ofstækisfullum
þrýstihópi. En að því
skyldi gáð, að hér eig-
um við ekki við Græn-
friðunga að etja heldur
hneykslað almennings-
álit, sem reitt var til
reiði með einstaklega
ófyrirleitinni rányrkju.
Aðalatriðið er það, að
við vorum meðal fyrstu
talsmanna þess að
stöðva þessa rányrkju.
Það að Grænfriðungar
baða sig í sviðsljósinu
og þykjast vera einu
málsvarar f riðunar er
firra og algjört auka-
atriði.“
unni, komst Hvalveiðiráðið að
þeirri niðurstöðu 1982, að eina
leiðin til þess að hefta drápið í
Suðurhöfum væri að banna hval-
veiðar um heim allan frá 1986 til
1990. Með því móti vildi ráðið
notfæra sér fyrrnefnt bann Banda-
ríkjamanna við hvalveiðum og
verslun með hvalafurðir. Styrkur
Bandaríkjamanna í milliríkjavið-
skiptum, einkanlega í viðskiptum
við Sovétmenn og Japani var eina
von Hvalveiðiráðsins til að koma
banninu í framkvæmd, því að ráð-
ið hefur ekkert framkvæmdavald.
Hvalrannsóknir
Síðan hvalveiðibannið gekk í
garð með lögmætum hætti 1986,
hefur Hvalur hf. lagt fram fé til
hvalrannsókna af feiknarlegum
rausnarskap í staðinn fyrir að fá
að veiða einn þriðja af áður gild-
andi kvóta. Ifyrir þetta fé hafa
veiddir hvalir verið grannskoðaðir
af mun meiri kostgæfni en áður
hefur þekkst. Þá var framkvæmd
umfangsmikil hvalatalning á
Norður-Atlantshafi sumarið 1987
úr skipum og flugvélum, sem Is-
lendingar kostuðu að mestu leyti.
Rannsóknir þessar fylgjast með
breytingum á hvalstofnunum og
öðlast þær þeim mun meira hag-
nýtt gildi sem þær standa um
lengra árabil. Hins vegar er ekki
afgerandi nauðsyn, að fram-
kvæma þær á hverju ári. Augljóst
er að talningin hefur langmest
hagnýtt gildi.
Tilætlunarsemi
Það er íslendingum ekki sæm-
andi að segja sem svo við Banda-
ríkjamenn: „Hvalveiðibannið í
landslögum ykkar gagnar okkur
ekki lengur. Nú höfum við lagt
reisn okkar að veði að stunda hval-
veiðar til vísindalegrar gagnasöfn-
unar. Þess vegna verðið þið að
láta vera að framkvæma þessi
lagaákvæði í viðskiptum við okk-
ur.“ Slík krafa samræmist ekki
sjálfstæði og stolti okkar Islend-
inga, vegna þess að hún gerir ráð
fyrir því, að Bandaríkjamenn taki
meira tillit til okkar en annarra.
Grænfriðungar
Víst er, að það hefnir sín ævin-
lega að láta undan ofstækisfullum
þrýstihópi. En að því skyldi gáð,
að hér eigum við ekki við Græn-
friðunga að etja heldur hneykslað
almenningsálit, sem reitt var til
reiði með einstaklega ófyrirleitinni
rányrkju. Aðalatriðið er það, að
við vorum meðal fyrstu talsmanna
þess að stöðva þessa rányrkju. Það
að Grænfriðungar baða sig í sviðs-
Ijósinu og þykjast vera einu mál-
svarar friðunar er firra og algjört
aukaatriði.
Við erum allt of uppteknir af
Grænfriðungum. Ef Grænfriðung-
ar gefa út fréttatilkynningu um
hvalveiðar við Island, þá er hún
umsvifalaust birt hér á öllum
fréttastofum, en þótt virtar sjón-
varpsstöðvar í Frakklandi og Bret-
landi flytji mjög niðrandi þætti um
hvalveiðar íslendinga, er því eng-
inn gaumur gefínn. Við þurfum
að gera okkur grein fyrir því, að
við erum jafningjar Bandaríkja-
manna, og eigum að fá þá til sam-
vinnu við að steypa undan Græn-
friðungum. Eins og nú standa sak-
ir kyndum við Islendingar þann
eld, sem æsingamönnum meðal
Grænfriðunga í Bandaríkjunum
kemur allra best að ylja sér við.
Höfundur er verkfræðingur.
■ X \ til kl. 2100
IVAÆirAITP°P io i aag
nAivikAur í Kr inglunni c )g Skeifunni