Morgunblaðið - 16.06.1988, Page 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16, jýj^í ,I9,g8
Var hann að veria apartheid?
Athugasemd við grein Einars S. Hálfdánarsonar
eftír Kristin H.
Einarsson
I Morgunblaðinu þann 2. júní
birtist grein eftir Einar S. Hálf-
dánarson undir nafnmu „Hræsnis-
full utanríkisstefna". I þessari grein
sinni reynir Einar á frekar mátt-
lausan hátt að færa rök fyrir því
að ástand mannréttindamála í
S-Afríku sé alls ekki svo slæmt, sé
miðað við önnur ríki Afríku, svo
ekki séu nú tekin dæmi sem eru
enn hagstæðari S-Afríku, eins og
hann kemst að orði. Af þessum
sökum segir Einar að utanríkis-
stefna Islendinga gagnvart
S-Afríkf sé hræsni.
Einar segir að til þess að íslend-
ingar taki eitt ríki út úr og setji á
það viðskiptabann þá verði að vera
hægt að sýna fram á að mannrétt-
indamál séu í verra ástandi í því
ríki en annars staðar og að líklegt
verði að viðskiptabannið beri árang-
ur.
Einar telur sem sagt að ekki
hafí verið sýnt fram á að það sé
eitthvað meira en lítið athugavert
við ástand mannréttindamála í
S-Afríku, nema miðað sé við Evrópu
og N-Ameríku, eins og hann segir.
Myndbandsskápar
3 gerðir.
VALHÚSGÖGN
Ármúla 8,
símar 82275 og 685375.
Einar gengur jafnvel svo langt að
fullyrða að hvergi í Afríku sé betri
dómstóla að finna en í S-Afríku og
það viðurkenni jafnvel hörðustu
andstæðingar S-Afríkustjómar.
Vanþekking eða hvað?
Annað hvort, og vonandi fyrir
Einar, er vanþekkingu hans á mál-
efnum S-Afríku um að kenna, að
hann-setur fram þessar fullyrðing-
ar, eða hann hefur skipað sér í
þann hóp sem er tilbúinn til að
halda uppi vömum fyrir eina mestu
glæpastjóm sem við lýði er í dag
og þá seinustu sem gmndvallar
stefnu sína á kynþáttakúgun. I
trausti þess að vanþekkingu sé um
að kenna er mér bæði ljúft og skylt
að uppfræða Einar sem og aðra
lesendur Morgunblaðsins örlítið um
ástand mála í S-Afríku.
Apartheid
í S-Afríku búa yfír 30 milljónir
íbúa, 85% íbúanna em blökkumenn
og 15% em hvítir á hömnd. Apart-
heid, en svo heitir stjómkerfíð í
S-Afríku, neitar blökkumönnum um
öll lágmarksmannréttindi. Blökku-
menn hafa ekki kosningarétt. Lög
í S-Afríku, þ.e. apartheid-kerfið,
skipa blökkumönnum fyrir í smáat-
riðum um hvar og hvemig þeir skuli
lifa lífi sínu. Blökkumönnum er
gert að búa á ákveðnum svæðum
sem stjómvöld ákveða og skiptir
þá engu máli hvort þeir hafa þang-
að nokkum tíma komið. Vegna
þessara laga er það raunvemleiki
að mjög margar fjölskyldur s-afr-
ískra blökkumanna eiga þess ekki
kost að búa saman. Er það vegna
þess að á þeim svæðum sem blökku-
mönnum er gert að búa er enga
vinnu að fá. Af þeim sökum er það
hlutskipti margra að fara út í far-
andvinnu og vinna á svæðum hvítra
og búa þar. Lögin banna að svart
farandverkafólk hafí fjölskyldur
sínar hjá sér. Því verður það hlut-
skipti margra foreldra að þau sjá
bömin sín einungis einu sinni til
tvisvar á ári.
Apartheid-stjómin hefur skipt
öllu landinu í S-Afríku upp, 87%
landsins tilheyrir hvítum íbúum
S-Afríku sem telja 15% s-afrísku
þjóðarinnar og em þar innifalin öll
bestu og gjöfulustu svæði S-Afríku,
Eru þau stjórnvöld sem
haga sér svona ekki
búin að fyrirgera rétti
sínum til að geta talist
til samfélags siðmennt-
aðra þjóða?
en S-Afríka er mjög ríkt land, þau
13% landsins sem eftirlátin em
blökkumönnum, sem em 85%
s-afrísku þjóðarinnar, em illa fallin
til búsetu, hijóstmg svæði sem
dreifast vítt og breytt um S-Afríku
eins og hlutar úr púsluspili.
... á gmndvelli forræðis,
ójafnréttis og aðskilnaðar
Til að gefa örlitla innsýn í stefíiu
apartheid-kerfísins hvað varðar
menntamál væri ekki úr vegi að
grípa niður í bækling sem Þjóðar-
flokkurinn, stjómarflokkur
S-Afríku, gaf út, en þar segir m.a.:
„Menntun hinna innfæddu skal
byggð á gmndvelli forræðis, ójafn-
réttis og aðskilnaðar, markmið
hennar á að vera að innprenta
lífsskoðun hvíta mannsins, sérstak-
lega hvað varðar Búaþjóðina, sem
er æðsti forræðisaðilinn og stjóm-
andinn." Þarf um þetta fleiri orð?
Hvað varðar kennsluhætti þá er
ekki úr vegi að nefna að mikil
áhersla er lögð á sögukennslu hjá
blökkumönnum, þeim er kennt að
Búar (afkomendur hollenskra inn-
flytjenda) hafí verið fyrstir að nema
land í S-Afríku, en blökkumenn
hafi komið þar síðar. Ahersla er
lögð á að Búar séu guðs útvalin
þjóð sem hafí verið send til S-Afríku
til að nema þar land.
Ungbamadauði meðal blökku-
manna er mjög hár. Á meðan ung-
bamaeftirlit meðal hvítra er svipað
því sem gerist í Evrópu deyja
20-25% ungbama blökkumanna.
Misréttið er augljóst. Eg hef nú tínt
til nokkra af hornsteinum apart-
heid-kerfísins. Þeir em: blökku-
menn hafa engan kosningarétt,
skipting landsins og þess auðs sem
það gefur af sér, búsetuþvinganir
á blökkumenn og skortur á ferða-
frelsi, menntakerfíð og heilbrigðiS-
kerfið. Þessir þættir, þó stórir séu,
em þó aðeins hluti þeirrar kúgunar
sem s-afrískir blökkumenn búa við.
Glæpaverk
Öllum mótmælum eða andstöðu
gegn þes§u misrétti sem bundið er
í lögum, svara s-afrísk stjómvöld
með takmarkalausu ofbeldi og
hryðjuverkum. Líf og lífshamingja
blökkumanna er einskis virði í aug-
um s-afrískra stjómvalda og em
dæmin sem það sanna fjölmörg.
Það má t.d. nefna Soweto-morðin.
En þann 16. júní 1976 mótmæltu
lituð skólaböm og ungmenni því í
S-Afríku að kennsla í skólum þeirra
skyldi fara fram á máli Búa, afrik-
aans, sem fyrir þeim er erlent
tungumál. S-Afríkustjóm svaraði
með því að láta her og lögreglu
skjóta á mótmælagönguna. Sjö
hundmð (700) böm og ungmenni
vom þá skotin til bana og um fjög-
ur þúsund (4.000) særð. Flest vom
þau skotin í bakið á flótta.
Þann 21. júlí 1985 vom sett
neyðarlög í S-Afríku. í skjóli þeirra
hafa verið framin hin hroðalegustu
glæpaverk. Böm, allt niður í sjö ára
gömul, hafa verið sett í fangelsi og
þurft að sæta pyntingum. Þúsundir
manna hafa verið myrtir, um íjöru-
tíu þúsund manns sitja nú í fang-
elsi og þar af tíu þúsund böm.
I febrúar á þessu ári vom síðan
18 samtök, sem höfðu á stefnuskrá
sinni friðsamlega andstöðu gegn
apartheid, bönnuð. Þar á meðal var
Sameinaða lýðræðisfylkingin
(UDF), verkalýðssamtök, og for-
eldrafélag sem barðist gegn her-
skyldu hvítra ungra manna. Frið-
samleg andstaða er bönnuð. Fýrir
þau glæpaverk sem framin em af
s-afrískum stjómvöldum þar sem
neyðarlög em í gildi, er engan
hægt að draga til ábyrgðar. Ástæð-
an er sú að her og lögregla hafa
þar ótakmarkað vald.
Em þau stjómvöld sem haga sér
svona ekki búin að fyrirgera rétti
sínum til að geta talist til samfélags
siðmenntaðra þjóða? Viljum við eitt-
hvað frekar hafa viðskipti við
S-Afríkustjóm en bamamorðingja?
Hver myndi t.d. sjá kaldrifjuðum
morðingja fyrir aðstöðu svo hann
gæti stundað iðju sína, myndu allir
rétthugsandi menn ekki frekar
freista þess að reyna að stöðva
hann?
O
REDJACKET
BORHOLU"
DÆLUR
Sumarbústaðaeigendur
Bændur
Fiskeldistöðvar
Sveitarfélög o.tl.
Til afgreiðslu i
ýmsum stærðum.
Hagstætt verð.
Leitið upplýsinga.
Skeifan 3h - Sími 82670
Fróöleikur og
skemmtun
fyrirháa semlága!
NFELAGiD 19 JÚNi 50 ÁRA.
Margt var um manninn i 50 ára afmælishófi Kvenfélagsins 19. júní.
Kvenfélagið 19. júní 50 ára
Grund. Skorradal.
KVENFÉLAGIÐ 19. júní hélt upp
á 50 ára afmæli sitt með veislu í
Félagsheimilinu Brún, sunnudag-
inn 5. júní.
Afmælishófíð sóttu yfír 100
manns, en öllum núverandi og fyrr-
verandi félagskonum var boðið
ásamt mökum og mörgum fleirum.
Formaður félagsins, Svava Krist-
jánsdóttir á Hvanneyri, setti hátíð-
arveisluna, en veislustjóri var Jakob-
ína Jónasdóttir, Hvanneyri.
Kristin Pétursdóttir, Innri-Skelja-
brekku, rakti sögu félagsins í 50 ár,
en síðan fluttu margir stutt ávörp
og færðu félaginu góðar gjafir og
heillaóskir. Fjórar kvenfélagskonur
skemmtu veislugestum með tveim
frumsömdum gamanþáttum og
síðan var fjöldasöngur. Undir þessu
röðuðu gestimir í sig góðgæti því
sem á borðum var.
í tilefni dagsins var ein félagskona
kjörin heiðursfélagi, en það var Guð-
rún Davíðsdóttir, Grund. Er hún
fjórða konan í sögu félagsins sem
hlotnast sá heiður.
Kvenfélagið 19. júní var stofnað
á kvenréttindadaginn 19. júní 1938.
Félagssvæði er Skorradalur og And-
akíll. Fyrstu stjórn skipuðu frú
Sigríður Bjömsdóttir, Hesti, for-
maður, Elísabet Þorsteinsdóttir, Ind-
riðastöðum, ritari, og Kristín Jóna-
tansdóttir, Varmalæk, gjaldkeri.
Núverandi stjóm er þannig: Svava
Kristjánsdóttir, Hvanneyri, formað-
ur, Dagný Sigurðardóttir, Homi, rit-
ari, og Jóhanna Guðjónsdóttir,
Grund, gjaldkeri.
- DP
Sérhver er nú hræsnin
Mér er það mjög til efs að Einar
S. Hálfdánarson myndi standa upp
til vamar glæpamönnum í okkar
samfélagi, með þeim rökum að rétt
væri að láta þá eiga sig, þar sem
svo mikið væri af glæpamönnum
út um allt, sem við næðum ekki til.
Hvað varðar þær fullyrðingar
Einars um að það sé hræsni að
setja á viðskiptabann við S-Afríku,
þar sem við setjum ekki á viðskipta-
bann við allar aðrar þær þjóðir, sem
vísar hafa orðið að því að brjóta
mannréttindi á þegnum sínum, þá
er um þær að segja að ekki er
hægt að setja jafnaðarmerki á milli
mannréttindabaráttu og stuðnings
við hana í S-Afríku og öðmm lönd-
um eins og t.d. Póllandi og Chile.
Baráttumenn gegn stjómvöldum í
S-Afríku hafa þráfaldlega beðið um
að viðskiptabann verði sett á landið,
því það sé eina friðsamlega leiðin,
sem eftir er, til að koma á breyting-
um. Andófsmenn annars staðar í
heiminum, hafa ekki óskað eftir
því, að viðskiptabann verði sett á
sín ríki. Leiðtogar Samstöðu, fíjálsu
verkalýðshreyfíngarinnar í Pól-
landi, óskuðu ekki eftir því að við-
skiptabann yrði sett á Pólland, þeg-
ar herlög voru sett þar. Bandaríkin
sáu hins vegar ástæðu til að setja
viðskiptabann á Pólland, þó þeir
hafí ekki séð ástæðu til að setja
viðskiptabann á S-Afiríku, þrátt fyr-
ir óskir þeirra sem berjast gegn
apartheid. Einari væri kannski hollt
að athuga hvort ekki felist hræsni
í þessari afstöðu.
Var hann að veija apart-
heid?
Ef Einar hefur hug á því að
skrifa meira um ástand mála í
S-Afríku, ráðlegg ég honum ein-
dregið að afla sér upplýsinga um
stöðu mála þar í landi, og hvemig
apartheid-kerfíð virkar. Upplýsing-
ar og lesefni getur hann útvegað
sér hjá nýstofnuðum samtökum um
málefni S-Afríku, „Suður-Afríku-
samtökin — gegn apartheid", en
heimilisfang þeirra er Klapparstíg-
ur 26. En ráðist Einar aftur fram
á ritvöllinn og haldi uppi svipuðum
viðhorfum, þá er ekki lengur hægt
að líta svo á, að um vanþekkingu
sé að ræða. Þeim skrifum kemur
þá til með að verða svarað með
viðeigandi hætti.
Höfundur er félagi í Suður-
Afríkusamtökunum -gegn apart-
heid.
Ferðahand-
bókin Land
í finunta sinn
FERÐAHANDBÓKIN Land er
nú komin út í fimmta sinn. Bók-
in inniheldur upplýsingar um
ferðaþjónustu á Islandi auk
landfræði-, jarðfraeði- og sögu-
legs fróðleiks um ísland.
í bókinni er fjallað um öll sveit-
arfélög á íslandi. Ferðaþjónusta í
hveiju sveitarfélagi er tíundað í
þjónustulista sveitarfélagins.
Þjónustulistanum er skipt niður í;
gistingu, tjaldstæði, veitingar,
bílaþjónustu og aðra þjónustu.
Kynningargreinar em í bókinni
um nær öll stærri sveitarfélög á
landinu, á annað hundrað talsins.
Fjallað er um skoðunarverða staði
í sveitarfélaginu svo og ýmsa
punkta úr sögu þess. Greinamar
hafa verið skrifaður upp á nýtt
og eru mun lengri og ítarlegri en
í fyrri Land-bókum. Hverri kynn-
ingargrein fylgja ein til tvær
myndir en í bókinni eru yfír 300
litmyndir.
Það er Ferðaland hf. sem gefur
bókina út en ritstjóri hennar er
Bjöm Hróarsson jarðfræðingur.