Morgunblaðið - 16.06.1988, Qupperneq 55

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 1988
55
Torgrip múrboltinn frá
iliHQBSMRNS
fæst í sérverslunum.
Sænsku járnbraut-
irnar á tímamótum
eftir Pétur Pétursson
Sænsku jámbrautirnar, SJ-fyr-
irtækið, er gamal og gróið ríkis-
fyrirtæki sem býr við gamlar hefð-
ir og veitir fjölda manns atvinnu.
Um 33 þúsund starfsmenn í
sænska alþýðusambandinu vinna
hjá fyrirtækinu. Við þessa tölu
bætast svo skrifstofumenn og aðr-
ir sem gegna stjómunarstörfum.
Undanfarin ár hefur SJ (Statens
Jámvágar) mætt sífellt meiri and-
byr og gagnrýni. Því hefur verið
talið margt til foráttu, en skemmst
er að minnast nokkurra alvarlegra
slysa sem kostað hafa íjölda
manns lífið. Mörg þessara slysa
hafa orðið við árekstra bíla og
lesta þar sem járnbrautimar mæta
akbrautum. Um 80 slík slys urðu
á síðasta ári og um 30 manns lét-
ust af þeirra völdum. Þar getur
bæði verið um það að ræða að
viðvörunarkerfí virki ekki svo og
það að ökumenn bifreiða séu ekki
nægilega á verði, en í þeim tilvik-
um er ómögulegt fyrir lestarstjó-
rann að stöðva lestina í tæka tíð.
Þessum slysum fjölgar og hraði
lestanna eykst. Flest þessara
lesta- og gatnamóta eru án eftir-
lits og langflest án grindverks sem
fellur sjálfkrafa yfír akbraut þegar
lest er í nánd. Af um 20 þúsund
slíkra gatnamóta eru aðeins tæp-
lega 2 þúsund útbúin með þessu
sjálfvirka grindakerfi sem er besta
tryggingin gegn slysum af þessu
tagi. Með aukinni umferð hefur
þörfin fyrir þennan útbúnað orðið
meiri, en fyrirtækið hefur ekki
fengið það fjármagn sem það hef-
ur talið nauðsynlegt til þess að
koma þessum öryggisútbúnaði upp
á fleiri stöðum.
Á eftir áætlun
Annað atriði sem oft kemur upp
í umræðunum um sænsku járn-
brautirnar er að lestarnar standast
ekki áætlun. Könnunin hefur leitt
í ljós að miðað við Evrópu eru það
aðeins ítalskar lestir sem standa
sig verr i því að halda áætlun.
Að meðaltali eru aðeins um 70
prósent sænskra lesta sem stand-
ast áætlun, en um helmingur ítal-
skra. Danir standa sig mun betur
og Finnar eru með þeim bestu á
þessu sviði, en áreiðanlegastar eru
svissneskar lestarferðir, innan við
tíu prósent þeirra seinkar að með-
altali. Þegar umferðin eru mikil
seinkar u.þ.b. fjórum af tíu lestum
í Svíþjóð. Mikill halli er á rekstri
fyrirtækisins og þarf ríkissjóður
að bera hann og er vaxandi óán-
ægja með þetta ástand. Ef aðeins
er reiknaður aukakostnaður fyrir-
tækisins vegna seinkana nær hann
um háfum milljarði sænskra króna
árlega. Oft verður fyrirtækið að
borga leigubíla undir fólk sem
vegna seinkunar er að missa af
öðrum ferðum svo sem flugfari.
Ástæðurnar fyrir slæmum
rekstri eru margar. Fyrirtækið
leggur meira upp úr því að gera
aðstöðuna fyrir starfsfólkið sem
besta, en lætur viðskiptavinina
sitja á hakanum. Hugmyndafræð-
in virðist hafa verið sú að þeir séu
hvort eð er alltaf fyrir hendi og
engin samkeppni að taka tilit til.
En nú hefur það sýnt sig að fjöldi
fólks tekur heldur flug eða rútur
og lestamar eru oft næstum tóm-
ar.
Skrifstofuveldið hefur aukist,
en öryggið ekki að sama skapi.
Úttektir sem gerðar hafa verið á
orsökum jámbrautaslysa sýna að
hægri hendin veit oft ekki hvað
hin vinstri gerir þegar um þetta
risafyrirtæki er að ræða. Boðleiðir
milli einstakra stöðva og eftirlits-
stofnana eru gamaldags og gegna
ekki hlutverki sínu nægilega vel
við aukið álag. Þegar mest er um
farþega er stór hluti starfsfólks í
fríi, og verkstæðin, sem eru gam-
aldags og sum frá þeim tíma þeg-
ar keyrt var með gufuknúnum
dráttarvögnum, em yfirleitt lokuð
um helgar þannig að bilanir valda
töfúm og seinkunum. Vöruflutn-
ingar og farþegaflutningar eiga
sér stað samtímis og gera allt
þyngra í vöfum.
Endurskipulag-ning starf-
seminnar
Ákveðið hefur verið að aðgreina
þann hluta starfseminnar sem sér
um að leggja og halda við brautun-
um og sameina hann í sérstakt
fyrirtæki. Þessi hluti verður áfram
á kostnað ríkisins, en aðstaðan
verður leigð nýju fyrirtæki sem
rekur sjálfa lestarstarfsemina og
þjónustu við ferðamenn. Nýja fyr-
irtækið, sem samkvæmt þessari
áætlun á að vera ríkisfyrirtæki en
rekið samkvæmt lögum framboðs
og eftirspurnar, á að skila hagnaði.
En þessar áætlanir hafa vakið
upp gagnrýni í röðum þeirra
starfsmanna sem eiga að tilheyra
hinu nýja brautarfyrirtæki, eink-
um vegna þess að það á að hafa
höfuðstöðvar sínar í Borlaiige en
ekki í Stokkhólmi. Gert er ráð
fyrir að um 300 manns verði að
flytja sig um set. Hér er m.a. um
að ræða um 50 rafmagnsverk-
fræðinga sem gegna lykilhlutverki
þegar um er að ræða öryggis-
búnað. Talið er að fáir þeirra sætti
sig við að flytja frá Stokkhólmi
og einnig er talið víst að þessir
starfsmenn eigi auðvelt með að fá
atvinnu, jafnvel miklu betur borg-
aða, í einkageiranum ef þeir hætta
hjá SJ. En ef slíkt gerðist myndi
öryggi lestarferðanna minnka. Við
það bætist að allar áætlanir um
endurbætur og nýjan tækniút-
búnað sem eru á döfinni mundi
seinka að mun.
Nýr framkvæmdastjóri
með yfir 100 þús.
sænskar á mánuði
Til þess að reisa járnbrautimar
við var nýlega settur nýr fram-
kvæmdastjóri, Stig Larsson,
þekktur dugnaðarmaður úr einka-
geiranum, sem endurskipulagt
hefur fleiri fyrirtæki og gert þau
arðbær. Hann var í raun og veru
keyptur yfir í fyrirtækið og boðið
upp á laun sem þekkjast ekki hjá
opinberum starfsmönnum, rúm-
lega hundrað þúsund krónur sæn-
skar á mánuði, en venjulegur
starfsmaður fær vart mikið yfir 9
þúsund krónur. En þessi ákvörðun
á að borga sig og hlutverk nýja
framkvæmdastjórans er að gera
SJ að arðbæru fyrirtæki sem á
að skila hagnaði í ríkissjóð. Hann
hefur tilkynnt að hagræða þurfi
rekstrinum og jafnvel segja upp
einhveijum starfsmönnum. Verka-
lýðsfélög hafa ekki mótmælt þess-
um launum forstjórans og fleiri
valinna sérfræðinga sem nýi for-
stjórinn hefur ráðið, en laun þeirra
eru einnig langtum hærri en eldri
starfsmanna. Viðhorf stéttarfélag-
anna virðist vera það að uppstokk-
un sé nauðsynleg fyrir framtíð
fyrirtækisins og þess vegna einig
fyrir atvinnu hins óbreytta starfs-
manns.
Nefnd á vegum stjómarand-
stöðuflokkanna hefur nýlega skil-
að ítarlegu áliti til formanna þess-
ara flokka sem sett hafa það á
stefnuskrá sína að selja nokkur
stór ríkisfyrirtæki, ef stjórn jafn-
aðarmanna fellur við næstu kosn-
ingar og þeir mynda stjórn. Þessi
áætlun er það ítarleg að leggja
má hana fram sem frumvarp á
þinginu strax eftir kosningar. Nýi
framkvæmdastjórinn fagnar því
ef fyrirtækið yrði einkafyrirtæki
því þá yrði auðveldara að koma í
framkvæmd þeirri hagræðingu
sem verður að hans dómi að fram-
kvæma, ef starfsemin á að bera
sig. Þá yrði auðveldara að aðlaga
þjónustu fyrirtækisins að kröfum
neytenda og innleiða aukin laun-
amismun sem að hans dómi er
nauðsynlegur hvati til að ná betri
afköstum.
Höfundur er fréttaritari Mbl. i Lestarstjóri fyrir framan einn af dráttarvögnum Sænsku járnbrau-
Svíþjóð tanna. Hann missti starfsbróður sinn í járnbrautarslysi fyrir nokkru.
Umboðsaðilar:
JW' RONNING
Sundaborg • Sími 91-84000
og orö að sönnu.
- Hér eru nokkrir kostir THORSMANS Torgrip múrboltans:
Hann hefur yfirburöa álagsþol í steinsteypu • er öruggur fyrir álagi
af titringi auk þess sem skaðlegra áhrifa steypugæða eða skemmda
gætir mun síður • þess vegna er hægt að velja grennri stærðir af Torgrip
múrboltanum og spara tíma og peninga • án þess þó að slaka á ÖRYGGISKRÖFUM.
Ef þú átt eftir að festa glugga • setja upp bílskúrshurð • eða festa hringstiga • þá
hugsaðu þig tvisvar um • vertu viss um að múrboltinn sé frá THORSMANS. „Vertu
á föstu með THORSMANS” þá ert þú ÖRUGGUR UM HÍBÝLI PITT OG HÚSMUNI.
ÞÓTT BJÓÐIST MÉR FESTING
- MEÐ GULLGLANS
OG GIRNILEGT TILBOÐ í LÍFSDANS
ÉG ÞESSU MUN NEITA
OG ÞARF EKKI AÐ LEITA
ÞVÍ ÉG ER Á FÖSTU
- MEÐ 'DGMMuEES
(svo kvað verkfræðingur einn hér um árið ...)