Morgunblaðið - 16.06.1988, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 1988
35
Umræður í sovéskum fjölmiðlum vegna flokksþingsins:
Forseti verði valda-
mesti maður landsins
Af hverju er mynd af Gorbatsjov á skrifstofu Leníns?
Moskvu, Reuter.
f SOVÉSKUM fjölmiðlum er nú
mikið fjallað um flokksþing
kommúnistaflokksins sem hefst
þann 28. júní og stendur til 1.
júlí. Þinginu er ætlað að hressa
upp á sovéskan sósíalisma. Meðal
hugmynda sem fram hafa komið
hjá stuðningsmönnum umbóta-
stefnu Míkhaíls Gorbatsjovs Sov-
étleiðtoga er sú að æðsti leiðtogi
landsins verði forseti, kjörinn
af flokksráðstefnu, leynd svipt
af ýmissi starfsemi opinberra
stofnana og minna fé veitt til
geimferða til að unnt sé að auka
matvælaframleiðslu.
„Það er hverjum manni ljóst að
70 árum eftir byltinguna er tíma-
bært að festa stjórnarskrá í sessi,“
segir Fjodor Búrlatskíj, áhrifamik-
ill stjómmálaskýrandi, í vikuritinu
Literatúmaja Gazeta. Grein Búrl-
atskíjs birtist í gær og þar leggur
hann til að æðsti leiðtogi landsins
verði forseti, kosinn af flokksráð-
stefnu og gegni hann jafnframt
embætti aðalritara flokksins og
yfirmanns hersins. Kosning hans
verði háð samþykki meiríhluta
manna í almennri atkvæðagreiðslu.
Einnig sé þörf varaforseta til að
taka við ef forsetinn veikist eða ef
Æðsta ráðið, þing landsins, setur
hann af. Búrlatskíj tekur einnig
undir þær hugmyndir sem fram
komu í Prövdu fýrr í vikunni að
þingið starfi reglulega en hittist
ekki í tvo daga tvisvar á ári eins
og nú er.
Búrlatskíj segir breytingar á
dómskerfínu nauðsynlegar. Hann
leggur til að tekinn verði upp kvið-
dómur við réttarhöld, dauðarefs-
ingar niður felldar og hætt verði
að refsa fyrir „andsovéskt athæfí"
og mótmælaaðgerðir.
Vítalíj Korotitsj, fulltrúi á flokks-
þinginu og ritstjóri vikuritsins Og-
onjok, sem getið hefur séð orð fyr-
ir að vera í fararbroddi umbóta í.
landinu, segir að flokkurinn eigi
að kasta „fáránlegum leyndar-
hjúpnum". „Við hjá Ogonjok feng-
um til dæmis vendilega merkta
leyniskýrslu í hendur um ofanígjöf
við flokksforingja í Fergman-hér-
aði. Hvað er svona leynilegt við
það? Allir í Uzbekistan vita um
málið.“
Júrí Afanasjev sem einnig á
sæti á flokksþinginu hvetur til að
gamlir byltingarforingjar fái upp-
reisn æru eins og til dæmis Leon
Trotskíj og að dregið verði úr hetju-
dýrkun á núverandi valdhöfum.
Hann minnist heimsóknar í
Smolníj-stofnunina í Leníngrad,
aðalstöðvar Leníns eftir bylting-
una. Hann segist hafa orðið hissa
á því að sjá litmynd af Gorbatsjov
hangandi uppi á vegg í skrifstofu
Leníns. „Hvaða reglum eru stjóm-
endur safnsins að framfylgja í
þessu tilfelli?" spyr Afanaasjev í
grein í Moskvutíðindum.
Um það bil fimm þúsund fulltrú-
ar verða á flokksþinginu sem er
hið fyrsta síðan árið 1941.
Michael Dukakis, forsetaefni Demókrataflokksins, í ræðustól í gær.
Michael Dukakis forsetaframbjóðandi:
Andvígur geimvömum
og MX-eldflaugnnum
Boston, frá Óla Birni Kárasyni, fréttaritara Morgnnbtaðsins.
VIÐ ÞURFUM ekki geimvamaáætlun (SDI) heldur vamaráætlun
byggða á hefðbundum vopnum (CDI). Við þurfum að fylgja eftir
tillögum um CDI, sem frammámenn á þinginu hafa lagt fram, og
taka í notkun þróað vamarkerfi til að geta barist og unnið stríð sem
háð er með hefðbundnum vopnum,“ sagði Michael Dukakis, forseta-
frambjóðandi Demókrataflokksins, i Washington sl. þriðjudag. Þá
flutti hann fyrstu meiriháttar ræðu sína um utanrikis- og varnar-
mál. Dukakis hefur fram til þessa ekki tekið jafnsterkt til orða
gegn geimvarnaáætluninni, en hann hefur verið fylgjandi rannsókn-
um vegna hennar. Dukakis sagði einnig að Bandaríkin þyrftu ekki
á MX-flaugunum að halda.
í kosningabaráttunni til þessa
hefur Dukakis lagt mikla áherslu á
störf sín sem ríkisstjóri í Massac-
husetts. Hefur hann barist til sig-
urs innan Demókrataflokksins und-
ir þeim merkjum að reynsla hans
af að koma saman fjárlögum, bæta
menntun og búa í haginn fyrir efna-
hagslífið sé gott veganesti í Hvíta
húsið. Gagnrýnendur hans hafa
hins vegar bent á reynsluleysi hans
í utanríkis- og vamarmálum og er
það almennt talið há honum í kosn-
ingabaráttunni. Dukakis hefur ver-
ið að reyna að breyta þessari ímynd
og koma því til skila að hann geti
Selir hrúgast upp
Norski sjómaðurinn Sverre Alstad fyrir framan
þijú hundruð seli sem flæktust i netum í gær.
Margir sjómenn í Norður-Noregi hafa hætt að
nota net vegna þess að selirnir eyðileggja þau.
Talsmaður norska sjávarútvegsráðuneytisins
sagði að greiddar yrðu 300 norskar krónur, eða
2.000 islenskar, i bætur fyrir hvem sel sem flæ-
kist í netunum. Sex rannsóknaskip, flugvél og
strandferðaskip fylgjast nú með selavöðunum
við strendur Noregs.
ekki aðeins stjómað ríki í norðaust-
anverðum Bandaríkjunum heldur
einnig veitt utanríkis- og vamar-
málum Bandaríkjanna forastu.
„Við þurfum ekki MX-flaugar á
jámbrautarvögnum okkar. Við
þurfum vopn sem geta stoppað.sov-
éska skriðdreka," sagði Dukakis í
ræðu sinni á fundi samtakanna
Atlantic Council (Samtök um vest-
ræna samvinnu). Unnið hefur verið
að áætlunum undanfarin ár á veg-
um Reagan-stjórnarinnar, sem
miða að því að hluti bandarískra
kjamorkueldflauga á landi, MX-
flaugarnar, verði ekki á skotpöllum,
sem grafnir era í jörðu heldur hreyf-
anlegir, þannig að erfitt verði að
granda flaugunum á jörðu niðri.
Er það talið auka fælingarmátt
flauganna. Þá lýsti Dukakis einnig
andstöðu við Midgetman-kjarn-
orkueldflaugakerfíð. Sögðu tals-
menn demókrata í öryggismálum,
að ástæða væri til að hafa áhyggjur
af andstöðu Dukakis við þessar
tvær gerðir bandarískra kjamorku-
eldflauga, sem væra nauðsynleg
endumýjun á herafla landsins.
í ræðu sinni ræddi Dukakis um
Atlantshafsbandalagið og sagði
meðal annars: „Markmið okkar er-
og hefur verið öflugt og sameinað
NATO, þannig að engin þjóð freist-
ist til að fara með stríð á hendur
okkur.“ Hann taldi, að Evrópumenn
yrðu að bera sinn hluta fjárhags-
byrðarinnnar vegna hinna sameig-
inlegu vama. Dukakis fagnaði af-
vopnunarsamkomulagi stórveld-
anna en gagmýndi Ronald Reagan
jafnframt fyrir rangar áherslur í
vamarmálum og sagði að forsetinn
legði of mikla áherslu á geim-
vamaáætlunina. Þá lagði Dukakis
áherslu á samráð við bandamenn
Bandaríkjanna í Atlantshafsbanda-
laginu og annars staðar og Banda-
ríkjamenn ættu aldrei að tilkynna
róttæka breytingu á vamarstefnu
sinni eða móta nýja samningsstöðu
um kjamorkuvopn án slíks sam-
ráðs. Era þessi orð túlkuð sem
gagnrýni á þær skyndiákvarðanir,
sem gagnrýnendur Reagans segja
hann hafa tekið á fundinum með
Míkhaíl Gorbatsjov í Reykjavík
1986.
Handtöku rithöfundar mótmælt:
Ungir Slóvenar snið-
gangi herkvaðningar
Maribor í Júgóslavíu, Reuter.
RUMLEGA þúsund manns mót-
mæltu handtöku rithöfundarins
ívans Janez Jansa í Maribor í
Slóveníu í gær, og ræðumenn
hvöttu meðal annars til þess að
ungir Slóvenar sniðgengju her-
kvaðningar í mótmælaskyni.
Jansa var handtekinn fyrir tveim-
ur vikum, grunaður um að hafa
ljóstrað upp hernaðarleyndarmál-
um. Hann hefur skrifað reglulega
í slóvenska tímaritið Mladína og var
handtekinn ásamt ritstjóra tímarits-
ins, David Tasic, og starfsmanni
hersins, ívan Bosrtner, eftir að
tímaritið hafði skýrt frá því að her-
inn fyrirhugaði valdarán til að koma
í veg fyrir að ftjálslynd öfl kæmust
til of mikilla áhrifa í Slóveníu.
Saso Dravinec, stjómarmaður í
samtökum ungra Slóvena, sagði í
ræðu sinni á fundinum að allir ung-
ir Júgóslavar ættu að skila her-
kvaðningarkortum sínum til að
mótmæla handtökunni.
Jansa hafði boðið sig fram í for-
mannskosningum sem fyrirhugaðar
era í samtökum ungra Slóvena og
leiðtogar samtakanna lásu úr kosn-
ingaávarpi hans. Þar krefst hann
þess meðal annars að tengsl sam-
takanna við kommúnistaflokkinn
verði rofínn. Hann segir að samtök-
in eigi ekki að lúta stjóm kommún-
istaflokksins heldur skyldu þau eiga
fulltrúa í stjóm flokksins, ríkis-
stjórninni og þinginu.
Hundrað manna skrifuðu undir
lista til stuðnings Jansa meðan slóv-
enskar hljómsveitir léku rokktón-
list. Mótmælafundurinn stóð í tvær
klukkustundir.