Morgunblaðið - 25.07.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. JULI 1990
13
Jóhannes Kjarval: Yndislegt er úti vor, 1926.
Kjarval að sumri
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Stundum hefur verðið kvartað
undan því, að á Kjarvalsstöðum
sé ekki nægum tíma veitt til að
sýna verk meistarans sjálfs, sem
sýningarstaðurinn er kenndur við.
Astæður þess virðast fyrst og
fremst að um langa tíð hafa salir
Kjarvalsstaða verið mjög eftir-
sóttir til almenns sýningarhalds,
auk þess sem Listasafn
Reykjavíkur hefur haldið sívax-
andi fjölda sýninga á eigin vegum
síðustu ár. Þrátt fyrir þetta er
engan veginn hægt að segja að
meistarinn hafi orðið útundan í
eigin húsi, en alltaf má deila um
hversu mikið rými hann skuli hafa
þar.
Einn fastra liða í hverju lista-
sumri er sýning á verkum Jóhann-
esar Kjarvals á Kjarvalsstöðum.
Raunar er þetta önnur sýningin á
myndum Kjarvals í húsinu á þessu
ári, þar sem þær voru einnig uppi
við í janúar síðastliðnum. Sumar-
sýningar á verkum listamannsins
hafa öðrum þræði verið til þess
hugsaðar að ferðamenn hafi tæki-
færi til að kynnast verkum hans,
og þar með hluta af því sem við
íslendingar erum hvað stoltastir
af í okkar myndlistarsögu. Jafn-
framt gefst fólki tækifæri til að
rifja upp fyrri kynni af myndum
meistarans eða sjá þau í nýju
ljósi, því það er eðli góðrar mynd-
listar að vera ætíð fersk. Því þarf
væntanlega að velja verkin á sum-
arsýningarnar út frá nokkuð öðr-
um forsendum en á aðrar sýning-
ar; þær þyrftu helst að vera „til-
brigði við yfirlitssýningu", og
þeim má ekki setja of þröngar
skorður.
Rétt er að taka þetta fram
vegna þess að allar sýningar
síðustu ára á verkum Kjarvals
standa óneitanlega í skugga stór-
sýningarinnar „Aldarminning"
1985. Þar voru saman komin fleiri
af bestu verkum listamannsins en
nokkur von er til að komi saman
aftur á eina sýningu. Þó ekki sé
hægt að setja þá sýningu upp
árlega þarf að leita leiða til að
kynna Kjarval á viðeigandi hátt
með sumarsýningunum; þetta
hefur verið reynt með því að hafa
þær ýmist samsettar af verkum í
eigu Kjarvalssafns, eða þá af láns-
myndum frá þeim mikla fjölda
einstaklinga og stofnana sem eiga
verk eftir meistarann, en sýningin
á síðasta sumri var einmitt þann-
ig upp byggð.
Að þessu sinni ber sýningin
yfirskriftina „Land og fólk“, og
eru verkin á henni öll úr Kjarvals-
safni. í austursal Kjarvalsstaða
getur að líta blöndu af olíumál-
verkum og teikningum, og flest
eru verkin gamlir kunningjar. En
jafnframt eru þarna verk sem eru
nýkomin í eigu safnsins, eins og
t.d. „Álfastapar" (nr. 26). Áfram-
haldandi kaup Kjarvalsverka
minna listunnendur þannig á að
safnið verður seint fullmótað,
heldur þarf að bæta miklu við það
enn, áður en það getur gefið við-
hlítandi mynd af hinum langa
starfsferli listamannsins.
Öndvegi skipa hið stórbrotna
málverk „Krítík" (nr. 1) og „Sól
ogsumar“ (nr. 15), semjafnframt
því að vera sjálfstætt listaverk er
að hluta til undirbúningur að hinu
fyrrnefnda; því er áhugavert að
geta hér borið verkin saman og
kynnst þannig vinnubrögðum
listamannsins að nokkru. Vegna
stærðar sinnar og veggjaskipunar
gnæfa þessar myndir yfir önnur
verk á sýningunni, en þó er þar
að finna ýmsar fleiri áhugaverðar
myndir, sérstaklega af fólki, svo
vitnað sé til yfirskriftarinnar hér
að ofan.
. Andlitsmyndir eru merkilegur
hluti af lífsverki Kjarvals, og hér
er margar svipsterkar og persónu-
legar myndir að finna. „Sigurður"
(nr. 5), „Jón í Götu Þorsteinsson"
(nr. 28) og ekki síst „Herra
Tímotheusson" (nr. 27) eru allt
myndir sem öðlast líf og myndug-
leik með fáum en öruggum hand-
tökum listamannsins. Aðrar bera
með sér þann skissu- eða sendi-
bréfastíl sem er að finna á svo
mörgum af þeim þúsundum teikn-
inga, sem er að finna í Kjarvals-
safni; þannig geymir myndin af
Kjartani Ólafssyni (nr. 32) mikinn
texta, er hefst á orðunum „Herra
læknir á sál og líkama...“
Myndin „Yndislegt er úti vor“
(nr. 8) af Matthildi Kjartansdóttur
og Guðbrandi Magnússyni, góð-
vinum Kjarvals, er ein þeirra sem
vert er að benda sérstaklega á;
þó hún sé óvenjuleg í lögun og
eigi sér skemmtilega sögu, er
myndin ekki áberandi, en vinnur
stöðugt á við nánari skoðun, enda
ein óvenjulegasta mannamynd
sem Kjarval gerði á ferli sínum.
Þrátt fyrir að ýmis ágætisverk
séu samankomin á þessari sumar-
sýningu, þá vantar nokkuð upp á
að þar séu dæmi um þær lands-
lagsmyndir sein Kjarval er þekkt-
astur fyrir, þ.e. myndir frá Þing-
völlum eða af hraunmyndunum
af ýmsu tagi. Þeirra er saknað,
og sérstaklega slæmt að erlendir
ferðamenn fá ekki notið þeirra
hér. - Kjarval kenndi íslendingum
að sjá landið á fjölbreyttari hátt
en áður, og því bagalegt að ekki
sé hægt að benda á þau einkenni
í list hans á sýningunni nú.
Kjarvalssýningar eru ávallt vel-
komnar meðal listunnenda, því
þar er verið að heilsa upp á gamla
vini. Vinir Kjarvals voru einnig
margir; það vekur athygli hversu
mörg af verkunum á þessari sýn-
ingu eru gjafir frá góðu fólki til
Kjarvalssafns í gegnum árin. Það
er lítill vafi á að Kjarval hefur
gefið þjóðinni meira en flestir
aðrir listamenn með verkum
sínum, sem dreifast um allt'land,
og því er gott til þess að vita að
ýmsir vilja láta almenning einnig
njóta þeirra gjafa, með því að
efla Kjarvalssafn eins og kostur
er.
Orgelleikur
________Tónlist____________
JónÁsgeirsson
Austurríski orgelleikarinn Franz
Haselböck hélt tónleika í Hallgríms-
kirkju sl. sunnudag og flutti ein-
göngu orgelverk eftir Bach-fjöl-
skylduna. Fyrsta verkið á tónleik-
unum er eftir Johann Ernst Sebast-
ian, en faðir hans, Johann Bern-
hard, var þremenningur við Johann
Sebastian. Verkið ber nafnið Fant-
asía og fúga í d-moll. Johann Ernst
starfaði bæði í Eisenach og Weimar
og þrátt fyrir að hann semdi verk
í svonefndum „galant“-stíl, lagði
hann ekki kontrapunktískan bar-
okk-rithátt á hilluna, svo sem heyra
mátti í áðurnefndu verki. Johann
Ernst stundaði bæði lagnám við
háskólann og tónlistarnám við Tóm-
asarskólann í Leipzig og naut þar
m.a. leiðsagnar Johanns Sebast-
ians. Söngverk hans þykja mjög
leikræn og myndræn í textatúlkun,
en auk skemmtilegra sönglaga og
kirkjulegra kórverka samdi hann
sónötur.
Annað verkið er eftir Johann
Michael Bach (1648-94) en hann
var elstur „Bachanna" á þessum
tónleikum. Johann Michael og Jo-
hann Ambroslus, faðir Johanns
Sebastians voru bræðrasynir. Jo-
hann Michael lærði hjá föður sínum,
Heinrich, sem var kantor í Arn-
stadt. Auk tónlistarstarfa stundaði
Johann Michael hljóðfærasmíði.
Yngsta dóttir hans, María Barbara,
var fyrri kona Jóhanns Sebastians.
Eftir þennan tengdaföður meistar-
ans voru fluttir tveir sálmforleikir
en auk fjölda mótetta og annarra
kórverka samdi hann um 72 sálm-
forleiki fyrir orgel.
Þriðja verkið, Ciacona, er eftir
Johann Bernard (1676-1749) og
eins og aðrir í þessari fjölskyldu
lærði hann hjá föður sínum, er hét
Johann Aegidius, sem var orgelleik-
ari við Kaufmannskirche í Erfurt.
Eftir Johann Bernard liggja ein-
göngu hljóðfæraverk, sem sum hver
hafa varðveist í uppskriftum nem-
enda hans, Johann Gottfried Walt-
ers. Jóhann Sebastian mat verk
þessa frænda síns mikils, einkum
hljómsveitarsvítur hans og átti fjór-
ar þeirra í afritum.
Næstu fimm verkin eru öll samin
af sonum Johanns Sebastians. Þrír
sálmforleikir eftir Wilhelm Friede-
mann, Sónata í F-dúr eftir Carl
Philipp Emanuel og Allegretto með
tilbrigðum eftir Johann Christoph
Friederich, sem er þekktur undir
nafninu „Búkleburgar Bach“. Hann
samdi mikið af hljóðfæratónlist í
ítölskum „galant“-stíl, sem þykir
heldur léttvæg en vitnar um leik-
andi tækni hans sem hljóðfæraleik-
ara. Þessum fróðlegu tónleikum
lauk svo með fantasíu og fúgu í
a-moll, sem sögð er vera eftir meist-
arann en nokkur vafi þykir leika á
að svo sé. Fræðimenn telja rithátt
verksins vera of einfaldan og bera
fá einkenni Johanns Sebastians,
önnur en að vera ekta barokksverk.
Orgelleikarinn Franz Haselböck
er feikna leikinn og skemmtilegur
orgelleikari og verður fróðlegt að
heyra hann á tónleikum í Dómkirkj-
unni í kvöld (miðvikudag). Efniskrá
sú sem Haselböck býður upp á er
þrískipt og er fyrsta samantekt á
verkum eftir Bach-fjölskylduna,
sem nú hfur verið fjallað um. Efnis-
skrá nr. 2 er byggð á austurrískri
orgeltónlist i 5 aldir og sú þriðja
ber yfirskriftina Orgeltónlist
þriggja alda.
*
Isaljarðar-
flugvöllur
lokaður 10
daga í ágúst
ísafjarðarflugvöllur verður
lokaður frá 7. ágúst þegar lagn-
ing bundins slitlags á flugbraut-
ina hefst. Gert er ráð fyrir að
vinnan taki 10 daga.
í frétt frá Flugleiðum segir, að
þann tíma flytji félagið Isaíjarðar-
farþega um flugvöllinn á Þingeyri
og aki þeim endurgjaldslaust milli
Þingeyrar og ísafjarðar.
* *
SKOUT SA LA
hefstí dag kl . 12.00
(0QQQf Skóverslu n Þóröar,
Laugavegi 41, Kirkjustræti 8,
sími 13570. sími 14181.
á
BÍLAGALLERÍ
Opið virka daga f rá kl. 9-18.
Laugardaga frá kl. 10-16.
MMC Pajero, bensfn '86.
Gullbrons, 5 gíra, vökvast.,
útv/segulb. Ek. 58.000 km.
Mjög fallegur bíll.
Verð 1.100.000.
Ford Slerra statlon 2,0 '86.
Belge, 5 gíra, sumard/vetr-
ard., útv/segulb. Ek. 130.000
km. Fallegur bfll. Verð
550.000.
Daihatsu Feroza El-sport ’89.
Dökkgrár met., 5 gfra, vökva-
st.f útv/segulb. Ek. 24.000
km. Verð 1.190.000.
Volvo 240 QL '83. LJósgrænn
met., sjálfsk., vökvast.,
útv/segulb., ölfelgur. Ek.
98.000 km. Verð 640.000.
Dodge Arles LE '87. Dökk-
brúnn met., sjálfsk., vökv-
ast., útv/segulb. Ek. 31.000
km. Fallegur bfll. Verð
720.000.
MMC Tredla 4v»d '87. Blár
met., 5 gfra, útv/segulb.,
sflsabrettl. Ek. 64.000 km.
Verð 655.000.
Daihatsu Rocky bensfn '87.
Hvftur, 6 gira, vökvast.,
útv/segulb. Ek. 64,000 km.
Verð 1.070.000.
Ford Fiesta '85. Rauður, 4
gfra, útv/segulb. Ek. 82.000.
Verð 290.000.
Daihatsu Charade TS '88.
Rauður, 4 gfra, útv/segulb.
Ek. 39.000 km. Verð 610.000.
Fjöldi annarra notaðra úrvals
bila á staðnum og á skrá.
Brimborg hf.
Faxafeni 8, s. (91) 685870.