Morgunblaðið - 25.07.1990, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. JULI 1990
19
mundur vildi yfirleitt. „Ögmundur
gerði sjálfur samning í febrúar. Þá
vissi hann nákvæmlega um efni
þessa samnings, og ég minnist þess
ekki að hann hafi þá verið að taia
neitt um okkar samning. BSRB-
menn höfðu þá tækifæri til að gera
annan og betri samning, betri
samning en við, en þeir gerðu það
ekki,“ sagði Birgir. „Það stendur
upp úr fyrir mér. Það hafa allir
gert kjarasamning eftir að við
sömdum. Það hafa allir vitað um
efni samnings okkar og þeir koma
ekkert ofan af heiði og segja ég
vissi ekki neitt,“ sagði Birgir. Hann
sagði að það hlyti að vera keppi-
kefli ASÍ og BSRB að viðsemjendur
stæðu við kjarasamninga, og ef
þeir græfu undan samningi BHMR,
væru þeir að grafa undan samn-
ingsrétti launafólks.
Birgir Björn sagði að ASÍ og
BSRB væru ekki með lausa samn-
inga. „Þeir eru ekki með lausan
samning. Ég skil ekki af hverju
þeir eru að heimta einhvetja launa-
hækkun núna,“ sagði hann. Hann
sagði að ef svo færi hins vegar að
vinnuveitendur vildu hækka launin,
þá myndi BHMR fara fram á sömu
hækkanir.
Birgir sagði að á íslandi væri
búið að keyra svo niður lífskjör fólks
að enginn lifði lengur af dagvinnu-
launum. Það væri ekkert sérstakt
við Island, sem gerði það að verkum
að ekki væri hægt að lifa hér af
dagvinnu, á meðan það væri mögu-
legt um allan heim. Vandinn væri
sá að íslenzkum fyriitækjum væri
illa stjórnað, og það bitnaði á launa-
fólki. Illa hefði verið farið með fjár-
magn.
Birgir sagði að ekki þyrfti að
koma til víxlhækkana þótt laun
BHMR hækkuðu, þær mætti keyra
niður með bráðabirgðalögum, sem
stöðvuðu vaxtahækkanir og verð-
hækkanir. „Ég sé enga ástæðu til
að óttast neinar víxlhækkanir ef
menn halda á þessum spilum _af
einhvetju viti,“ sagði Birgir. „Ég
er ekki að segja að við séum að
óska eftir bráðabirgðaiögum, ég
segi bara að það eru til fleiri stjórn-
valdsaðgerðir en að betja á launa-
fólki.“
Jón Baldvin
Hannibalsson:
Samningnum
verði sagt upp
og bráða-
birgðalög sett
JÓN Baldvin Hannibalsson, for-
maður Alþýðuflokksins og ut-
anríkisráðherra, lítur svo á að
til þess að koma í veg fyrir skriðu
víxlhækkana í kjölfar 4,5% hækk-
ana, sem Félagsdómur hefiir
dæmt BHMR, verði að segja upp
sanntingnum við BHMR og setja
bráðabirgðalög, sem taki aftur
seinni áfangahækkanir samn-
ingsins, auk þess sem þau bindi
þá, sem enn eiga ósamið.
„Ur því sem
komið er læt ég
liggja á milli
hluta hvorir hafa-
meira til síns
máls, þeir sem
segja að
BHMR-samn-
ingurinn hafi frá
upphafi verið foráttuvitlaus, eða
hinir sem segja að niðurstaða Fé-
lagsdóms sé ennþá vitlausari. Það
skiptir ekki máli úr því sem komið
et'. Það sem skiptir rnáli er að nái
niðurstöður dómsins fram að ganga
og víxlverkanaáhrifin í kjölfarið, þá
þýðir það að búið er að eyðileggja
merkilegustu tilraun, sem hefur
verið gerð á íslandi í áratugi til að
ná niður verðbólgu og skapa hér
viðunandi efnahagslegt umhyerfi,"
sagði Jón Baldvin. „Þessi dómur
er upp kveðinn í efnahagslegu
tómarúmi, og það getur engin ríkis-
stjórn látið hann hafa sinn gang
aðgerðalaust."
Jón Baldvin sagði að sá kostur
að ríkisstjórnin gerði ekki neitt,
væri út úr myndinni. Annar kostur
væri sá, að segja samningnum við
BSRB upp. „Samkvæmt ákvæðum
samningsins er það hægt 30. sept-
ember, og samningurinn væri þá
úr gildi 1. nóvember. Það breytir
hins vegar ekki því að þessi 4,5%
yrðu inni í samningnum og ekki
aftur tekin. Þess vegna er spurn-
ing: Hafa aðilar vinnumarkaðat'ins,
sem samið hafa fyrir 90% launþega
í landinu, biðlund gagnvart slíku
eða gera þeir kröfur um að fá þessi
sömu 4,5% samkvæmt því grund-
vallarákvæði þjóðarsáttarsamning-
anna að aðrir fái ekki meira,“ sagði
hann. Er hann var spurður hvort
það lægi ekki fyrir að ASÍ og BSRB
færu fram á sömu hækkanir og
BHMR, sagði Jón Baldvin að það
væt'i enn ekki alveg ljóst. „Ég trúi
að það ráðist nokkuð af viðbrögðum
ríkisstjórnarinnar," sagði hann.
Jón Baldvin sagði að enn væru
nokkrir hópar, sem ekki hefðu lokið
sínum samningum. Loks -vaknaði
sú spurning, hvort sú óvissa, sem
skapaðist, myndi hafa þau áhrif á
ákvarðendur stjórnendur fyrirtækja
um launa- og verðlagsmál, þannig
að launaskrið og verðhækkanir
færu af stað og brytu niður stöðug-
Ieika.
„Mín niðurstaða er sú að í fyrsta
lagi eigi að segja þessum samningi
upp. í annan stað á að styðja það
frekar með bráðabirgðalögum, sem
þjóni eftirfarandi markmiðum: I
fyrsta lagi að taka til baka seinni
áfangahækkanir BHMR-samnings-
ins til þess að kaupmáttarniðurstað-
an í lok samningstímabils almennu
samninganna verði sú sama. í ann-
an stað tel ég að þau lög eigi að
binda aðra hópa, sem enn hafa
ekki lokið sínum kjarasamningum,
en gætu hugsað sér til hreyfings í
framhaldi af þessu,“ sagði Jón
Baldvin. Hann sagði að loks vakn-
aði sú spurning, sem ekki kæmi
bráðabirgðalögum við, hvort aðilar
vinnumat'kaðarins gætu samið inn-
byrðis til að vetja sína samninga
ef þörf krefði með einhvetjum
markmiðum til að tryggja að kaup-
máttarmarkmiðum samninganna
yrði ekki raskað yfir tímabilið í
heild.
Jón Baldvin sagði að þessar og
aðrar hugmyndir hefðu verið mikið
ræddar í gær meðal formanna
stjórnarflokkanna. Hann hefði einn-
ig rætt þessar hugmyndir vandlega
við forsætisráðherra. Einnig hefðu
forystumenn stjórnarinnar verið í
linnulausum samtölum við aðila
vinnumarkaðarins. Þegat' hefði ver-
ið sett af stað ýmis vinna til að
leggja grundvöll að lokaákvörðun,
sem tekin yrði á fundi ríkisstjórnar-
innar fyrir hádegi í dag.
Þóra
Hjaltadóttir:
Skekkir þá
mynd sem gerð
var í vetur
„LAUNAHÆKKUN félaga í
BHMR í framhaldi af dómi Fé-
lagsdóms skekkir þá niynd sem
gerð var í kjarasámningunum í
vetur, og ég fæ ekki séð að önn-
ur hagsmunasamtök launafólks
geti setið undir þessum ltækkun-
um,“ sagði Þóra Hjaltadóttir for-
maður Alþýðusambands Norður-
lands í samtali við Morgunblaðið.
„Háskólamenntaðir menn hjá
ríkinu geta ekki ætlast til þess
að aðrir launþegar beri þungann
af þeim efnahagsumbótum sent
eru að eiga sér stað einir.“
Þóra telur að,
dómurinn muni
óhjákvæmilega
leiða til víðtækra
áhrifa á efna-
hagslífið í
landinu. „Með
þessari hækkun
er hrundið af
stað víxlverkunum sem munu þegar
á heildina er litið ekki leiða af sér
nokkra bót mála fyrir nokkurn
mann. Það er undarlegt að forystu-
menn BHMR sem háskólamenntað-
ir rtlenn skuli leyfa sér að semja
svona, svo og ríkið að semja við þá
á þessum nótum. Það er ljóst að
við samningsgerðina hefur ekki
verið gætt nægjanlegrar framsýni,"
sagði Þóra.
Guðmundur J.
Guðmundsson:
Ríkisstjóril-
in er með allt
niður um sig
„Ríkisstjórnin stendur með allt
niður um sig í þessu máli. Það
er reiði meðal fólks yfir auknu
launamisrétti, en jafiiframt ótti
við að ný verðbólguholskefla sé
að ríða yfir. Þetta er undalegra
ástand en ég man lengi eftir,“
sagði Guðmundur J. Guðmunds-
son, formaður verkamannafé-
lagsins Dagsbrúnar og forinaður
Verkamannasambands Islands,
aðspurður uni stöðu ntála eftir
dóm Félagsdóms.
Stjórn Dags-
brúnar sendi frá
sér ályktun í gær
þar sem segir að
verkafólk í
landinu hafi lagt
á sig samninga
sem miði að
lækkun verð-
bólgu, þrátt fyrir
erfið kjör og hafi
jafnfrant lagt sig fram urn að betj-
ast á móti verðhækkunum á öllunt
sviðum. „Með dómi Félagsdóms fær
fólk á mun hærri launum a.m.k.
4,5% kauphækkun. Eftir situr lág-
launafólkið, sem ber kostnaðinn af
þessum hækkunum. Með þessu
móti er enn aukið á launamisrétti
í landinu og — enn þá á kostnað
hinna láglaunuðu. Stjórn Dagbrún-
ar lýsir því yfir, að hún rnuni ekki
una þessari þróun.“
Guðmundur sagði að ekki hefði
verið ákveðið til hvaða aðgerða yrði
gripið, en það myndi skýrast á
næstu dögum og færi eftir því til
hvaða ráða ríkisstjórnin gripi. Hann
sagði að stjórn Verkamannasam-
bandsins yrði kölluð saman vegna
þessa næstu daga. „Við látum þetta
ekki ganga svona yfir okkur. Þarna
er fólk sem er með 40-60 þúsund
í laun, atvinnulausir, öryrkjar og
ellilífeyrisþegar og svo koma þeir
sem hærri hafa launin og sprengja
þetta, sjálfsagt í nafni sinna samn-
inga.“
Jóhann J.
Olafsson:
Harma að '
jafnvæginu
skuli raskað
„JAFNVÆGI því sem hefur skap-
ast á grundvelli kjarasamning-
anna sem gerðir voru í vetur er
vissulega raskað fyrst þetta mál
var dæmt BHMR í hag. Það ber
auðvitað að harma,“ sagði Jó-
hann J. Olafsson formaður Versl-
unarráðs íslands. „Ég vil ekki
gagnrýna dóm Félagsdóms sem
slíkan, en samningur BHMR og
ríkisins er gagnrýni verður."
Aðspufður
sagðist Jóhann
telja líklegt að í
kjölfar dómsins
kæmi til
víxlverkana í
kjarabaráttu líkt
og spáð hefur
verið. „Þeir sem
eru lægra laun-
aðir sætta sig eðlilega ekki við það
að taka á sig fórnir þegar þeim sem
hafa hærri laun eru búin allt önnut'*'
kjör.“
Jóhann benti á, að ekki mætti
vænta efnahagslegs bata hérlendis
meðan opinberir starfsmenn nytu
sérkjara hvað samningsaðstöðu
varðar. „Það ætti að semja við þetta
fólk á sama grundvelli og sarnið er
við aðra."
Sjá bls. 21
Eftiahagsleg áhrif 4,5% launahækkunar:
V erðbólguhraði 15-20%,geng-
ið félli.og vextir hækkuðu
- segja hagfræðingar
HAGFRÆÐINGAR eru frekar tregir til að tjá
sig uin efnahagsleg áhrif þeirrar niðurstöðu fé-
lagsdóms, að Bandalagi háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna beri að fá 4,5% launahækkun sam-
kvæmt samningi bandalagsins við ríkið. Flestir
þeir, sem Morgunblaðið ræddi við í gær, sögðu
að óinögulegt væri að spá hvernig það endaði,
ef keðja víxlhækkana færi af stað.
Hannes G. Sigurðsson, hag-
fræðingur Vinnuveitendasam-
bandsins, sagði að hann sæi ekki
fyrir sér að endalausar víxlverk-
anir gengju eftir, eitthvað annað
yrði að koma til. Hann sagði að
ef svo færi að BHMR fengi sína
hækkun og ASÍ og BSRB það
sama, myndi það eitt þýða að
verðlag í árslok yrði 2,5 - 3%
hærra en ella, sem þýddi að vet'ð-
bólgan yrði 10-11% í stað 7-8%.
Verðbólguhraðinn síðustu ijóra
mánuði ársins yrði þá 15-20%, og
nafnvextir færu væntanlega vel
yfir 20%, en þeir eru nú um 14%.
Efnahagsástandið yrði þá komið
í sama farið og það var fyrir um
ári síðan, og einstætt tækifæri til
að ná niður verðbólgu væri ónýtt.
Þetta myndi, þrýsta á gengi krón-
unnar. Ékki væri að búast við að
háa verðið á mörkuðum erlendis
héldist, og greiðslur í verðjöfnun-
Hannes G.
Sigurðsson.
arsjóð sjávarútvegsins myndu
ekki haldast. Þá sæju menn fram
á gengislækkun.
Már Guðmundsson, efnahagsr-
áðgjafi fjármálaráðherra, sagði
að 4,5% launahækkun til háskóla-
menntaðra ríkisstrarfsmanna
einna hefði sáralítil áhrif á efna-
hagsþt'óunina. Hins vegar væri
augljóst að fylgdu víxlhækkanir
launa í kjölfarið á nokkurra vikna
fresti myndi það leiða til óðaverð-
bólgu.
Már sagði aðspurður, áð fengju
allir launþegar 4,5% launahækkun
í kjölfar launahækkuna háskóla-
manna, myndi það væntanlega
þýða rúmlega 2% hækkun verð-
lags um einhvern tíma, svo fram-
arlega sem gengið héldist óbreytt.
Hins vegar hefði verið gert ráð
fyrir því í kjarasamningunum í
vetur, að laun hækkuðu á lengri
Már Guð-
inundsson.
Ari Skúlason.
Þórður Frlð-
jónsson.
Björn Arn-
órsson.
tíma, þannig að atvinnurekendur
réðu við þær hækkanir án þess
að hleypa þeim of mikið út í verð-
lagið.
Ari Skúlason, hagfræðingur
ASÍ, kemst að svipaðri niðurstöðu
og Már og Hannes. Hann sagði
að launahækkanir til félaga ASÍ
skiptu mjög miklu fyrir verðlag,
þar sem Alþýðusambandsfólk
ynni við framleiðslu. Hækkun upp
á 4,5% þýddi væntanlega 2%
hækkun verðlags, en verðbólga
væri háð fleiri þáttum. Ef gengið
yrði fellt, myndi verðbólgan auk-
ast töluvert, og einnig skiptu sál-
fræðileg áhrif miklu fyrir verð-
hækkanir. Hingað til hefðu menn
trúað því að þjóðarsáttin myndi
halda, og haldið verðhækkunum
í skefjum. Ef rnenn sæju fram á
launahækkanir, myndu þeir leit-
ast við að ná þeim til baka með
verðhækkunum. Ef svo færi,
mætti búast við að verðbólguhrað-
inn yrði fljótlega 15-20%, svipaður
og á sama tíma í fyrra.
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, sagði að
stofnunin væri að reikna ýntis
dæmi um það, hvernig launa-
hækkanir myndu hafa áhrif á
aðrar efnahagsstærðir, en þeim
útreikningum yrði ekki lokið fyrr
en í dag. Hann sagði að dæmi,
sem gerðu ráð fyrir viðstöðulaus-
um víxlhækkunum, væru varla
áhugaverð, þar sem hægt væri
að fá út úr þeim allt frá svipuðu
verðbólgustigi og nú væri og upp
í mjög háar tölur.
Björn Arnórsson, hagfræðingut'
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, sagðist ekki telja tímabært
að tjá sig um áhrif kauphækkana.