Morgunblaðið - 25.07.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ 1990
Viðbrögð við dómi Félagsdóms:

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Ríkisstjórnin
er veiki hlekkurinn
Samhljóða niðurstaða Fé-
lagsdóms þess efnis, að
ríkissjóði beri að greiða há-
skólamenntuðum ríkisstarfs-
mönnum 4,5% launahækkun
skapar mikla óvjssu í við-
kvæmri efnahagsstöðu. Niður-
staðan kemur hins vegar ekki
á óvart, þegar litið er á for-
sendur hennar, það er samning
ríkisins og Bandalags háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna
(BHMR) frá 18. maí 1989, sem
gerður er af þeirri ríkisstjórn
sem enn situr. Er ógjörlegt að
sjá, hvernig málið gat farið á
annan veg en þann, að ríkis-
sjóður yrði dæmdur til að
greiða hina umsömdu hækkun.
Sú röksemd Olafs Ragnars
Grímssonar fjármálaráðherra
að nú sé við Félagsdóm að
sakast, ef verðbólga fer úr
böndum, er út í hött. Dómurinn
gerði ekki annað en túlka verk
ráðherrans sjálfs og samstarfs-
manna hans.
í forystugrein Morgunblaðs-
ins hinn 15. júní síðastliðinn
stóð: „Ríkisstjórnin situr uppi
með afleiðingar kjarasamnings
[við BHMR], sem hún gerði til
þess áð losna út úr erfiðu verk-
falli. Hún stóð síðan að öðrum
kjarasamningum [á almennum
vinnumarkaði og við BSRB],
sem gengu þvert á hina fyrri.
Hún hefði auðvitað átt að gera
hreint fyrir sínum dyrum strax
í vetur. En hvað sem því líður
má aldrei leika vafi á, að ríkis-
stjórn fari að lögum. Þess
vegna á ríkisstjórnin að ganga
hreint til verks og nýta þann
rétt, sem hún hefur til að setja
bráðabrigðalög, þannig að ekki
fari á milli mála, að rétt sé að
verki staðið. Auðvitað hefði
ríkisstjórnin átt að leggja til-
lögu að slíkri löggjöf fyrir Al-
þingi áður en því var slitið í
vor. Allar upplýsingar lágu
fyrir um þetta mál meðan þing-
ið sat, en væntanlega hafa
stjórnarflokkarnir viljað kom-
ast hjá pólitískum óþægindum
vegna þessa máls fyrir sveitar-
stjórnakosningar. Ef ríkis-
stjórnin treystir sér ekki til að
nýta rétt sinn til bráðabirgða-
laga, vegna aðstæðna, ætti hún
að taka þátt í því að fá úr því
skorið fyrir dómstólum, hvern-
ig túlka beri loðið orðalag
samninganna. Það stjórnar
enginn lýðræðisþjóðfélagi með
samningsbrotum og trúnaðar-
bresti við launþegasamtök.“
Ríkisstjórnin treysti sér ekki
til að taka upp viðræður við
BHMR um breytingar á samn-
ingnum, hún treysti sér ekki
heldur til þess að taka af allan
vafa með lagasetningu, hún
skaut ekki málinu sjálf til dóm-
stóla heldur ákvað einhliða að
fresta launaflokkahækkunum,
sem áttu að koma til fram-
kvæmda 1. júlí. Hún valdi þá
leið að hafa eigin samning ein-
hliða að engu. Strax komu
fram efasemdir um að þessi
frestun væri í samræmi við
lög, til dæmis hjá lögfræðing-
um Reykjavíkurborgar. Félag
íslenskra náttúrfræðinga höfð-
aði síðan mál gegn fjármála-
ráðherra fyrir Félagsdómi. Því
máli hefur ráðherrann nú tap-
að, dómurinn hefur aðstoðað
hann við að lesa sinn eigin
samning, svo að vitnað sé til
orða Páls Halldórssonar, for-
manns BHMR.
Málsmeðferð ríkisstjórnar-
innar undir forystu Ólafs
Ragnars Grímssonar ijármála-
ráðherra er lítt til þess fallin
að vekja traust eða leiða til
farsællar niðurstöðu. Fjár-
málaráðherra lifir í gerviheimi
og lítur þannig á að orð hans
og túlkanir jafngildi fyrirmæl-
um jafnt til dómstóla sem ann-
arra. Nú hefur ráðherrann
þetta eitt að segja: „Félags-
dómur telur greinilega að ekki
sé til efnahagslegur veruleiki
utan samningsins við BHMR.
Dómurinn virðist hafa sett
vítisvél óðaverðbólgu á íslandi
í gang á ný.“ Þessi orð hitta
Ólaf Ragnar Grímsson sjálfan
en ekki Félagsdóm, sem dæmir
á grundvelli samnings sem ráð-
herrann gerði sjálfur á sínum
tíma og hreykti sér af eins og
öllu öðru.
Ríkisstjórnin treysti sér ekki
til að eyða réttaróvissu vegna
samnings hennar við BHMR
fyrir 1. júlí. Hún situr nú uppi
með afleiðingar eigin gerða,
það er vegna ríkisstjórnarinnar
sem katlarnir eru farnir að
hitna í „vítisvél óðaverðbólgu“.
Ríkisstjórnin bjó til tíma-
sprengju með kjarasamningn-
um við BHMR, hún aftengdi
ekki þessa sprengju á meðan
tóm var til þess og sprengjan
sprakk síðan í fangi sjálfs fjár-
málaráðherrans og raunar ráð-
herranna allra. Slíkir menn eru
ekki trausts verðir.
Þorsteinn
Pálsson;
Ríkissljórn-
in ber ein
ábyrgðina
ÞORSTEINN Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, segir að það
sé augljóst að rikisstjórnin ein
beri ábyrgð á launahækkunum,
sem Félagsdómur hefur dæmt
BHMR. Ríkisstjórnin geti ekki
varpað sök á Félagsdóm, og það
sé siðleysi ef mönnum detti í hug
að breyta dómsniðurstöðunni
með bráðabirgðalögum.
Þorsteinn
sagði að öllum
hugsandi mönn-
um hefði alltaf
verið Ijóst að
samningur
BHMR og ríkis-
ins fæli í sér
tímasprengju, og
að ríkisstjómin
gæti ekki rofið hann einhliða. Þegar
farið hefði verið með málið fyrir
félagsdóm hefði legið fyrir að niður-
staðan gæti aðeins orðið ein. Þor-
steinn sagði að sér fyndist það
makalaust að ríkisstjórnin réðist nú
á félagsdóm fyrir að komast að
þessari niðurstöðu. „Það er eitt það
alvarlegasta, sem upp hefur komið
á löngum tíma,“ sagði Þorsteinn.
Hann sagði að hann hefði tekið
það fram opinberlega strax og
samningarnir voru undirritaðir, að
ljóst væri að þá ætti að greiða með
innistæðuiausri ávísun. Hann hefði
síðan bent á það er febrúarsamning-
arnir hefðu verið gerðir, að leita
bæri viðræðna við BHMR.
Þorsteinn sagði að það væri ekki
fjárniálaráðherra einn, sem bæri
ábyrgð á samningnum við BHMR.
Það væri ríkisstjórnin öll. Er hann
var spurður hvort hann teldi að fjár-
málaráðherra ætti að segja af sér,
sagði hann að það væri löngu tíma-
bært að ríkisstjórnin öll færi frá.
Bæði Ólafur Ragnar Grímsson og
Steingrímur Hermannsson hefðu
hælt sér af samningnum er hann
var gerður og talað um að þar færi
tímamótaplagg. „Forsætisráðherra
sagði að hann væri mjög ánægður
að geta loks hækkað laun við
BHMR meira en aðra, því að hann
hefði fram til þess ekki getað það
fyrir fjármálaráðherrum Sjálfstæð-
isflokksins," sagði Þorsteinn.
Hann sagði að það væri undir
atvinnurekendum komiðj hvort látið
yrði undan kröfum ASI um sömu
launahækkun og BHMR hefði feng-
ið. „Þeir geta auðvitað ekki leyft
sér neitt ábyrgðarleysi í því efni,
jafnvel þótt ríkisstjórnin hafi gefið
endalaus fordæmi þar um, síðast
með því hvernig hún hefur haldið
á máli BHMR. Maður trúir því að
forystumenn ASÍ og VSÍ sýni meiri
ábyrgð en ríkisstjómin," sagði Þor-
steinn.
Pétur
Sigurðsson;
Ríkisstjórn-
in hefiir ekki
stuðning verka-
lýðshreyfing-
arinnar stöðvi
hún þettaekki
PÉTUR Sigurðsson, forseti Al-
þýðusambands VestQarða, segist
aðspurður ekki ánægður með
það að verkafólk fái 4,5% launa-
hækkun í kjölfar dóms Félags-
dóms um 4,5% hækkun launa
háskólamenntaðra ríkisstarfs-
manna, enda muni það ekki reyn-
ast nein kjarabót. „Hitt er aftur
annað mál að það verður kaup-
hækkun hjá þeim bröskurum sem
ekki hafa þorað í skjóli þessarar
stöðvunar að hækka alla skapaða
hluti, sem þeir eru að selja fólk-
inu. Það er uppskeran af þessu
og siðan þarf fólk ennþá hærra
kaup til að mæta því,“ sagði Pét-
ur í samtali við Morgunblaðið.
„Síðan fá þeir
líka ennþá meira
sem sópa skatt-
leysispeningun- •
um sínum undir
mottuna. Það
eiga þeir ekki
eins auðvelt með
ef jafnvægi ríkir
í efnahagsmál-
um og verðlag er nokkuð stöðugt.
Þá er erfiðara fyrir þetta fólk að
skara eld að sinni köku. Hins vegar
kemur mér ekkert á óvart þessi
kröfuharka hjá háskólaliðinu, því
það hefur alltaf haldið að peningar
vaxi á tijánum. Það hefur aldrei
gert sér grein fyrir því að það þurfi
einhveija „undirstöðuatvinnuvegi“
til að standa undir velferðarríkinu,“
sagði hann ennfremur.
Aðspurður um hvað nú væri
framundan sagði hann að ríkis-
stjórnin yrði að taka til sinna ráða,
sem hún hefði átt að gera í fram-
haldi af þeim sáttmála sem gerður.
var á vinnumarkaðnum í vetur, og
setja lög um öll laun í landinu. Þá
hefði líka verið staða til að taka
hækkunum hjá þeim sem réðu sér
sjálfir í þeim efnum. „Ég get ekki
ímyndað mér annað. Stjórnin er
bara fallin ef hún tekur ekki á
málinu. Það þýðir ekkert að yppta
öxlum eins og Ólafur Ragnar gerði
í sjónvarpinu í gær (fyrradag) og
segja dómurinn verði bara að ganga
yfir okkur. Ef ríkisstjórnin stöðvar
þetta ekki hefur hún ekki lengur
stuðning verkalýðshreyfingarinnar
til góðra verka,“ sagði Pétur enn-
fremur.
Arnar
Sigmundsson:
Arangrinum
stefiit í voða
„ÞEGAR kjarasamningarnir
voru gerðir í vetur, meðal annars
með fullri þátttöku okkar fisk-
vinnslumanna, trúðu menn því
að stjórnvöld myndu ganga frá
sínum málum við BHMR um svip-
að leyti, því öll þjóðin vissi að
einmitt þessi hætta var til stað-
ar,“ sagði Arnar Sigmundsson
formaður Samtaka fiskvinnslu-
stöðva. „Nú eru menn fallnir á
tíma að einhveiju leyti, og þeim
góða árangri sem náðst hefur
síðan í vetur steliit í voða.“
Arnar sagðist
ekki trúa því,
hvorki á stjórn-
völd né aðila
vinnumarkaðar-
ins, að þetta
tækifæri til að
ná tökum á verð-
bólgunni yrði
látið fara forgörðum. „Það er búið
að leggja allt of mikið undir til að
klúðra málinu á þennan hátt. Þjóð-
in er ekki að biðja um slíkt. Það
var auðvitað okkar von í vetur, sem
og okkar viðsemjenda, að verðbólg-
an héldist innan þeirra marka sem
um var samið. Ef nú kemur til
víxlhækkanna á kaupgjaldi og verð-
lagi fara öll slík áform meira og
minna á hliðina."
Arnar sagði þessa þróun sérstak-
lega viðsjárverða fyrir fiskvinnsl-
una. „Við búum við fast gengi, og
verði miklar kauphækkanir nú á
næstunni fer verðbólgan af stað,
og um leið verða allar gengisfor-
sendur í hættu. Því Iýsi ég sem fisk-
vinnslumaður yfir miklum von-
brigðum með það að málum skuli
svo komið,“ sagði Arnar.
Víglundur
Þorsteinsson;
Ríkisstjórn-
in á að afhema
samninginn
með lögum eða
segja af sér
„Málið er mjög einfalt. Samning-
urinn við BHMR á sinum tíma
var gífurleg mistök, svo ótrúleg
mistök að það nær engri átt. Að
semja um það að eitt stéttarfélag
skyldi ávallt undir öllum kring-
umstæðum, alveg sama hvað aðr-
ir fengu, fá 4,5% meira en aðr-
ir,“ sagði Víglundur Þorsteins-
son, formaður Félags íslenskra
iðnrekenda, aðspurður um stöðu
mála eftir dóm Félagsdóms í
máli BHMR gegn ríkinu.
„Þetta er
mönnum búið að
vera ljóst í lang-
an tíma og þarf
því ekki að koma
neinum á óvart
þessi niðurstaða
Félagsdóms.
Samningsá-
kvæðið var mjög
skýrt og afdráttarlaust, þannig að
mér finnst ríkisstjórnin ósköp ein-
faldlega eiga tvo kosti, afnema
þetta með lögum eða viðurkenna
að hún hafi gefist upp og segja af
sér. Ef þessi samningsmistök verða
ekki leiðrétt með lögum þá er í
raun og veru sex ára starf í kjara-
samningum, með alls konar baks-
lögum þó, þar sem menn hafa verið
að reyna að feta sig inn á nýjar
brautir, gert að engu á einni nóttu.
Með þessu áframhaldi er þetta ein-
faldlega spurningin um það hversu
menn hlaupa hratt til að krefjast
4,5% launahækkunar af því hinir
fengu 4,5%. Svo geta menn bara
skemmt sjálfum sér og skrattanum
við að reikna það út hvað sé hægt
að pumpa út miklum kauphækkun-
um með svona skrúfukerfi á einu
ári,“ sagði Víglundur ennfremur.
Hann sagði að þessir hlutir hlytu
að verða afgreiddir á næstu dögum.
„Spurningin er hvort menn hafi
þann kjark sem þarf til að viður-
kenna mistök sín og leiðrétta þáu.
Nú reynir á kjark manna í alvöru.“
Birgir Björn
Sigurjónsson:
*
Ottast ekki
víxlhækkanir
BIRGIR Björn Sigurjónsson,
hagfræðingur Bandalags há-
skólamenntaðra ríkisstarfs-
manna, segist ekki sammála því
að ef launahækkun BHMR gangi
eftir, muni víxlhækkanir launa
fara af stað og verðbólgan losna
úr böndunum. Hann telur að
ríkisstjórnin geti komið í veg
fyrir slíkt með bráðabirgðalög-
um, sem selji hömlur á verð- og
vaxtahækkanir.
Birgir Björn
sagðist sann-
færður um að
samanburður á
launum háskóla-
manna lijá ríkinu
og á almennum
markaði myndi
sýna, að 4,5%
hækkunin, sem BHMR hefur nú
verið dæmd, væri aðeins upp-
ígreiðsla í mismuninn á launum
þeirra hópa. Er borin voru undir
hann þau orð Ögmundar Jónasson-
ar, formanns BSRB, að BSRB
myndi ekki líða aukinn launamun
milli háskólamenntaðra opinberra
starfsmanna og annarra, sagðist
Birgir Björn ekki vita hvað Ög-