Morgunblaðið - 07.04.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1994
Blaðaljósmyndir 1993
________Myndlist_____________
Eiríkur Þorláksson
Blaðaljósmyndun et- stærri hluti
af daglegri tilveru okkar en við
gerum okkur yfirleitt grein fyrir,
þar sem hinir daglegu prentmiðlar
miðla okkur geysilegu magni
myndefnis, ekki síður en lesmáls;
oftar en ekki er það myndefnið sem
situr í lesanda á meðan orðin mást
út úr minninu.
En blaðaljósmyndun er ekki að-
eins mikilvæg hvað varðar frétt-
gildi, heldur er í slíkri ljósmyndun
oft að finna fullgild listaverk sem
hveijum ljósmyndara væri sæmd
að. Slík verk verða ekki til fyrir
tilviljun, heldur fyrir markvissa
vinnu ljósmyndaranna og þar njóta
þeir reynslu sinnar við að finna
gott sjónarhorn á atburði, rétta
skurðinn á myndflötinn og síðast
en ekki síst það augnablik, sem
gefur mest í sjónrænum skilningi.
Vegna þessa er full ástæða til
að vekja athygli á hlut blaðaljós-
myndunar og það hafa Blaða-
mannafélag Islands og Blaðaljós-
myndarafélag íslands gert nokkur
undanfarin ár með því að sýna
úrval af verkum blaðaljósmyndara
frá hverju ári, þar sem dómnefnd
hefur síðan valið bestu verkin. Nú
stendur yfir í Listhúsinu í Laugar-
dal sýningin „Biaðaljósmyndir
1993“, þar sem getur að líta af-
rakstur síðasta árs á þessu sviði.
Alls eiga sextán ljósmyndarar
tæplega áttatíu myndir á þessari
sýningu og dómnefnd hefur unnið
ágætlega úr því hlutverki sínu að
velja bestu verkin í sjö flokkum,
þó skoðun sýningarinnar leiði
glögglega í ljós að það hefur verið
erfitt verk.
Verðlaunamyndin í flokknum
„Daglegt líf“ er verk Kristins Ing-
varssonar og hefur éinriig verið
valin mynd ársins og í raun er erf-
itt að sjá hvernig nokkur önnur
héfði getað komið til greina. Hér
situr Jón Guðmundsson íslensku-
kennari yfir nemendum í Mennta-
skólanum í Reykjavík, og úr svip
hans skín sú einbeiting og skarp-
skyggni sem einkennir góðan kenn-
ara; hér á sér stað hið tímalausa
uppbygging andans sem byggir
fyrst og fremst á opnum hug og
fróðleiksfýsn, óháð tækni og tíma.
Myndbyggingin er einföld og sterk,
og lýsingin einkar vel heppnuð.
Fréttamyndir eru afar mikilvæg-
ur þáttur í allri blaðamennsku, og
mynd Ragnars Axelssonar af Vig-
fúsi Andréssyni bónda á Berjanesi
fyrir framar rústir fjárhússins á
bænum segir meira um veðurham-
inn sem gekk yfir en langar grein-
ar gætu gert; mikilvægur hluti af
lífsstarfi og lífsbjörg er horfin út í
veður og vind. Ymsar fleiri frétta-
myndir tengjast óblíðum náttúru-
öflum, t.d. örlög bústofns bóndans
að Tjaldanesi.
Mannamyndir eru ætíð skemmti-
legur og jafnframt lýsandi þáttur
í ljósmyndun, og hér eru margar
góðar myndir í þessum flokki.
Brynjar Gauti Sveinsson er vel að
verðlaunum kominn með mynd
sinni af Hildibrandi Bjarnasyni há-
karlaverkanda, en auk þess eru
myndir Gunnars Gunnarssonar af
Eðvald Hinrikssyni og Hannesi
Hólmsteini Gissurarsyni athyglis-
verðar; hin fyrri fyrir styrk aldraðs
manns, sem ásakaður hafði verið
fyrir ótrúlega glæpi, en hin síðari
fyrir dreyminn svip fræðimannsins,
sem þarna hefur væntanlega verið
að lýsa sæluríki framtíðarinnar.
í íþróttamyndum má oft fínna
skemmtileg augnablik sem eru gott
myndefni; verðlaunamynd Bjarna
Eiríkssonar er eitt slíkt augnablik
fagnaðar, en mynd Brynjars Gauta
Sveinssonar af körfuboltaleik er
ekki síður sterk.
Myndraðir og syrpur eru áber-
andi á sýningunni, en ekki eins
mikilvægar og oft áður. Fréttasyrp-
an sem verðlaunuð er sérstaklega
er eftirminnileg, en aðrar síður; það
eru fremur stakar myndir sem fest-
ast í huga áhorfandans. Myndir af
því tagi eru sigurmynd Árna Sæ-
berg í opnum flokki, mynd Páls
Stefánssonar frá Sléttuhlíð í
Skagafirði með útsýn yfir Málmey
og loks nafnlaus mynd Braga Þ.
Jósefssonar af ungri stúlku með
sítt rautt hár innan um haustliti
hraunsins.
Hér er rétt að taka undir þau
orð dómnefndar í sýningarskrá að
á sýninguna vantar helst fieiri
myndir úr atvinnulífinu, sem þó ber
uppi hið daglega líf, íþróttir o.s.frv.
sem hér er mest áberandi; áhersl-
urnar eru ekki alveg réttar. Þetta
kemur einkar vel fram þegar born-
ar eru saman mynd Gunnars V.
Andréssonar af glaðbeittum loðnu-
sjómanni og mynd Jóhanns A.
Kristjánssonar af fóstbræðrum á
veitingahúsi, en þessar myndir
hanga nærri hvor annarri og
mynda sterkar andstæður.
Það er af mörgu að taka á þess-
ari sýningu og verkefni dómnefnd-
ar hefur ekki verið öfundsvert.
Salarkynni Listhússins kynnu við
fyrstu sýn að virðast nokkuð þröng
fyrir svo stóra sýningu, en henni
hefur verið haganlega komið fyrir,
þannig að ljósmyndirnar njóta sín
ágætlega, bæði sem einstök verk
og í heild.
Sýningin „Blaðaljósmyndir
1993“ í Listhúsinu í Laugardal
stendur aðeins til miðvikudagsins
13. apríl og er rétt að hvetja sem
flesta til að llta inn.
Sigfús Halldórsson.
Sigfús Halldórsson
Henrik Vagn Jensen
Sumir listamenn verða ástsælir
meðal þjóðarinnar fyrst og fremst
vegna verka sinna á einu sviði, en
öðlast síðan einnig almenna viður-
kenningu fyrir framlag sitt á öðrum
sviðum, einkum þegar þar má fínna
að einhvetju leyti þann sama undir-
tón, se skapaði listamanninum vin-
sældir f upphafi.
Sigfús Halldórsson hefur notið
mikillar virðingar meðal þjóðarinnar
um áratuga skeið fyrir dægurtónlist
slna, en hann hefur í gegnum tíðina
einnig verið mikilvirkur listmálari.
Á því sviði hafa einkenni listar hans
verið mörg þau sömu og gilda um
tónlistina; léttar, rómantískar
stemmur ráða rlkjum og það er hið
fallega og hugljúfa I umhverfinu
sem markar myndefnin, en Sigfús
hefur I gegnum árin lagt mesta
áherslu á myndir af bæjarbrag, ein-
stökum húsum eða götum, og þá
oftast unnið með vatnslitum.
Nýlega var Sigfús útnefndur
heiðursborgari I heimabæ sínum,
Kópavogi, og er hann aðeins þriðji
íbúi staðarins sem verður þessa
heiðurs aðnjótandi. Listamaðurinn
hefur búið I Kópavogi I rúma þijá
áratugi, svo segja má að hann hafi
haft tækifæri til að fylgjast með
uppvexti hans um leið og hann hef-
ur verið sinna list sinni með tónlist
og málverki. Sigfús er vel að þessu
heiðri kominn og I tilefni þessarar
útnefningar stendur nú yfir I Gall-
erí Listanum I Hamraborg I Kópa-
vogi sýning á nokkrum vatnslita-
myndum hans.
Sýninguna tileinkar Sigfús Kópa-
vogskaupstað, en á henni getur að
llta tólf myndir af Kópavogslæk og
næsta umhverfi, sem listamaðurinn
vann á stðasta ári. í fyrstu verður
ekki sagt, að mörgum komi þetta
svæði til hugar sem vettvangur
myndrænnar sýnar, með iðnaðar-
hverfi á annan veginn, röskun mik-
illar íbúðarbyggðar I næsta ná-
grenni og Iþróttasvæði og umferð-
aræðar nærri ósnum.' En hér koma
vinnuaðferðir Sigfúsar vel fram;
með því að þrengja sjónarhornið,
líta fyrst og fremst niður að læknum
og láta nálægðina njóta sln tekst
honum að gera þetta umhverfi að
friðsælum reit, þar sem grænir lækj-
arbakkar og mannlausir göngusttg-
ar verða kjarninn I því kyrrláta
umhverfi, sem listamaðurinn sér
fyrir sér við lækinn.
Þessi rómantíska myndsýn Sig-
fúsar Halldórssonar hefur I gegnum
árin komið fram I fjölda mynda
hans úr Reykjavík, af húsum þess
og strætum, og hér gefst gott tæki-
færi til að sjá þekkt kennileiti í
Kópavogi baðað I sama Ijósi. Sýning
Sigfúsar I Gallerí Listanum í
Hamraborg I Kópavogi stendur til
???.
Erlendir listamenn tengjast ís-
landi með margvíslegum hætti;
stundum gerist það fyrir áhuga á
landi og sögu, en aðrir sækja hingað
vegna hrifningar yfir einhveiju ís-
lensku sem hefur rekið á fjörur
þeirra. Flestir tengjast þó landinu
fyrst í gegn um persónuleg kynni
af íslenskum listamönnum, sem þeir
sækja heim.
Þannig er málum eflaust farið
með danska myndlistarmanninn
Henrik Vagn Jensen, sem nú hefur
sett upp yfirlitssýningu á verkum
sínum I Hafnarborg I Hafnarfirði.
Henrik kynntist íslandi fyrst I gegn-
um Svein Björnsson listamálara
þegar þeir voru samtlða við nám I
Akademíunni I Kaupmannahöfn-
undir lok sjötta áratugarins, en frá
þeim tíma hefur hann oft komið til
Islands, haldið hér sýningar og
tengst fleiri íslenskum listamönnum
traustum böndum. Á sama hátt
hafa Sveinn og fleiri íslenskir mynd-
listamenn notið gestrisni hans I
Danmörku.
Á yfirlitssýningunni I Hafnarborg
er þétt skipaður salurinn; þar eru
nokkuð yfir hundrað listaverk, og
þó málverk, teikningar, pastel- og
Dominique Ambroise er fædd I
Frakklandi, en stundaði síðan list-
nám I Kanada og hefur haldið flest-
ar einkasýningar sínar þar I landi.
Hún hefur verið búsett á íslandi um
hríð og nú stendur yfir I Gallerí
Úmbru við Amtmannsstlg fyrsta
einkasýning hennar hér á landi.
Á sýningunni eru tlu myndir sem
allar eru unnar með olíulitastifti á
pappír. Viðfangsefni listakonunnar
reynast fljótt kunnugleg og lýsir hún
þeim þannig I Iítilli sýningarskrá:
„Verkin ... lýsa því er tvær verur
hittast, þ.e. mannleg vera og risa-
vaxið dýr, ógnvekjandi en heillandi
í senn við fyrstu sýn. Ég hef ætlð
verið ástríðufullur dýraskoðandi.
Eins og I trúarbrögðum og goðsögn-
um þá táknar dýr I draumum eðlis-
hvatir, ómeðvitaðar og frumstæðar,
en einnig lífsvaka og býður draum-
urinn upp á að borin séu kennsl á
þessar vísanir, þær meðteknar og
vatnslitamyndir skipi veglegan sess,
þó eru grafíkverk af ýmsu tagi
mest áberandi og gefa jafnframt
best hugmynd um hið víðfeðma
verksvið listamannsins. Elsta mynd-
in hér er frá 1953 og sú yngsta frá
síðasta ári, svo hér má finna mynd-
ir frá fjögurra áratuga starfi, þó
flest séu verkin unnin á slðustu tutt-
ugu árum.
Myndmiðlarnir virðast einnig
hafa ráðið nokkru um viðfangsefni
listamannsins I gegnum tíðina. Past-
elmyndir, teikningar, vatnslita-
myndir og jafnvel olíumálverk hans
sýna oftast landslagsstemmur, og
þá gjarna á mismunandi árstíðum.
Tengsl hans við íslenska listamenn
marka einnig að nokkru viðfangs-
efni hans I þessum miðlum.
Grafísku verkin eru hins vegar
afar fjölbreytt og oft ágengari I
myndefni; hér nýtur flæðandi teikn-
un Henriks sín einnig afar vel I
mörgum verkanna og mismunandi
tækni grafíkurinnar gera verkin enn
fjölskrúðugri en ella.
Vegna fjölda verka á sýningunni
kann hún að virðast yfirþyrmandi
við fyrstu sýn, einkum þar sem
uppröðun er ekki alltaf rökrétt,
samþættar meðvitund okkar.“
Þessi form manns og dýrs sem
hér er vísað til birtast I öllum mynd-
unum og tengsl þeirra skapa þá
spennu sem heldur uppi myndbygg-
ingunni. Jafnframt koma fram sterk
andstaða láðs og lagar, eða ólíkra
landa, ef svo má segja. Litirnir I
verkunum eru virkir I þessum sam-
setningum, en á sama tíma flettaðir
saman á árangursrlkan hátt, eink-
um I dökku litflötunum. Dominique
Ambroíse skýrir markvissa mynd-
byggingu slna með eftirfarandi
hætti:
„Myndformið X varð til með þeim
hætti að ómeðvitað tengdi ég um-
hverfi mitt I nútíð og fortíð með
þessu tákni sameiningar, annars
vegar hvítt eða ljóst fjall (ísland)
og hinsvegar rautt eða dökkgrænt
fjall (Suður-Frakkland) og gagn-
stæða speglun þeirra. Þessi samein-
ing andstæðna er styrkt af veru sem
hvorki I efnis- né tímaröð. En hér
vinna ýmis verk mikið á við nánari
skoðun, sérstaklega þar sem flæð-
andi teikning listamannsins nýtur
sín hvað best. Einkum má benda á
tréskurðarmyndirnar I þessu sam-
bandi, en þar er einföld formgerðin
oft lykillinn að sterkum ímyndum
(J.d. „Straumurinn" (nr. 57), og
heimatilbúnir litir hans skapa þeim
sérstakan blæ (t.d. I „Snákurinn"
(nr. 44). Henrik notar einnig tækni,
sem ekki er algeng, t.d. gataþrykk,
til að skapa eftirminnilegar myndir
eins og „Klifurtré" (nr. 83).
Tengsl Jiessa danska listamann
við íslenska starfsbræður hafa verið
sterk I gegnum tíðina, ef dæma má
eftir því sern ber fyrir augu á sýn-
ingunni. Myndir sem tengjast Hafn-
arfirði og Krísuvlk benda augljós-
lega til Sveins Bjömssonar, og
myndir frá Húsafelli I Borgarfirði
til Páls Guðmundssonar; hér eru
reyndar sýndar teikningar af þess-
um vinum hans og á sýningunni
getur einnig að llta vangamynd
Páls Guðmundssonar af danska
listamanninum, væntanlega hoggna
úr steini úr bæjargilinu við Húsafell.
Yfirlitssýningu á verkum Henriks
Vagns Jensens I Hafnarborg I Hafn-
arfirði lýkur mánudaginn 11. apríl,
og er rétt að benda listunnendum á
að líta inn.
fer frá einum hluta myndarinnar til
annars, eða tveimur verum sem vísa
hvor á aðra.“
Þessar hugleiðingar listakonunn-
ar koma vel fram I verkunum. í
þeim birtast stöðugt andstæður
lands og hafs, birtu og myrkurs,
manns og dýrs, vöku og draums;
hér er hinn eilífl dans frumaflanna
og samspil þeirra I tilverunni hin
óleysta og óleysanlega þraut.
Viðfangsefni af þessu tagi hafa
heillað marga listamenn I gegnum
tiðina, og samspil manns og dýrs
hefur t.d. verið viðfangsefni Gunn-
ars Arnar I ýmsum myndum I gegn-
um árin. Hér kynnumst við myndsýn
erlendrar listakonu sem er sér fylli-
lega meðvituð um hvað hún er að
fást við og skiiar þvl til sýningar-
gesta með miklum sóma. Verkin eru
vel upp sett og mynda góða heild,
en það tekst ekki alltaf I þessu litla
en vinalega rými.
Sýning Dominique Ambroise í
GalLerí Umbru neðst við Amtmanns-
stíginn stendur til miðvikudagsins
20. apríl.
Dominique Ambroise