Morgunblaðið - 07.04.1994, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ DAGLEGT LÍF FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1994
Núna er
tímabært að
forrækta dalíur
ÞEIR sem ætla að forrækta dalíur
ættu að fara að huga að því. Að
sögn Hafsteins Hafliðasonar,
garðyrkjufræðings hjá Blómavali,
er eitt hnýði í hveijum pakka og
hvert hnýði þarf 3-5 lítra blóma-
pott.
Notuð er venjuleg gróðurmold
í pottinn og rótarhálsinn á að
standa aðeins uppúr moldinni.
Hafsteinn bendir á að plantan
þurfi að vera á björtum og hlýjum
stað og vökva þurfi vel eftir að
búið er að setja hnýðið í moldina.
Að sögn Hafsteins þarf að halda
plöntunni hæfilega rakri í uppeld-
inu þangað til veður er orðið það
gott um mánaðamótin maí-júní að
hægt sé að setja hana út í garð.
Þá er dalían sett út undir bert
loft, við húsvegg eða undir runna
þar sem gott skjól er. Hafsteinn
bendir á að agryl-dúkur sé gjarnan
breiddur yfir plöntuna til að sjokk-
ið við að fara út í sterka sól verði
sem minnst.
Ef að næturfrost er væntanlegt
má breiða meira yfir dalíurnar. í
Morgunblaðið/Kristinn
Nýjar
snyrtivörur
seldar í Hagkaup
Forráðamenn hjá Hagkaup
hófu innflutning á svokölluð-
um heilsusnyrtivörum fyrir
skömmu. Þær eru ekki prófað-
ar á dýrum og allar með
ávaxtailmi. Vörumar eru fá-
anlegar í Skeifunni og Kringl-
unni og þar á meðal eru nokkr-
ar tegundir af hársápu, hár-
úðanæring, mismunandi teg-
undir af freyðibaði, gróft krem
sem borið er á fyrir bað, tvær
tegundir af likamskremum,
sturtusápugel, olía eftir bað
og handáburður.
Verðið á 226 g sturtusápu-
geli er 299 krónur, 473 ml
sjampó kostar 369 krónur og
500 ml af líkamskremi 369
krónur. ■
Kompudót
í Kolaportinu
BOÐIÐ verður upp á sérstakan
afslátt fyrir seljendur kompu-
dóts um helgina og kosta sölu-
básarnir þá 1.800 krónur fyrir
daginn.
Kolaportið hefur staðið fyrir
slíkum kompudögum öðm hveiju
og er það gert til að hvetja fólk
til að láta verða af fyrirætlunum
um að hreinsa til hjá sér og selja
á markaðstorginu, en líklega verða
þetta síðustu kompudagarnir á
gamla staðnum því Kolaportið flyt-
ur sem kunnugt er í Tollhúsið við
Geirsgötu um miðjan maímánuð.
■
Kampavínstónuð
humarsúpa vinsæll forréttur
Morgunblaðið/Kristinn
Márus Jóhannesson, yfirmatreiðslumaður á Hótel Örk.
'h tsk. hvítlaukur
kringum 17. júní segir Hafsteinn
að yfirleitt sé orðið nógu gott veð-
ur til að hægt sé að setja dalíurn-
ar sólarmeginn út í garð og þá
bómstra þær þar uppúr miðjum
júlí og fram á haust.
Yfirleitt nýtir maður ekki hnýði
nema í eitt ár. ■
grg
Óheimilt
er að nota
orðið „ókeypis"
HÆSTIRÉTTUR hefur staðfest
skilning samkeppnisyfirvalda á því
að óheimilt er að nota orðið ókeyp-
is þegar inna þarf af hendi endur-
gjald eða fullnægja tilteknum
skuldbindingum til að fá vöru eða
þjónustu. Þá er varan/þjónustan
ekki ókeypis.
Frá stofnun Myndsýnar hf.
1988 hefur það notað orðið ókeyp-
is í auglýsingum þar sem segir að
ókeypis filma fylgi hverri fram-
köllun. Verðlagsstofnun gerði at-
hugasemd við notkun þess og
Verðlagsráð bannaði auglýsing-
araar. Myndsýn undi því ekki og
höfðaði mál. Dómurinn hefur for-
dæmisgildi og verður að telja að
sá skilningur gildi einnig um orð
svipaðrar merkingar. ■
HÓTEL Örk í Hveragerði hefur
um helgar verið vinsæll staður
fyrir árshátíðir og aðrar sam-
komur af ýmsu tagi. í eldhúsinu
ræður rikjum Reykvíkingurinn
Márus Jóhannesson, sem hóf
þar störf i vor en hvarf síðan
til Þingvalla í sumar þar sem
hann var yfirkokkur á Hótel
Valhöll.
Márus lærði á Broadway á sín-
um tíma og starfaði þar í ein tíu
2» ár, varð síðar yfírkokkur á
Sm Hótel Borg og í Sjallanum á
H Akureyri í ein tvö sumur.
Hann segist hafa gaman af
faginu og andrúmsloftið á
Örkinni sé sérstaklega
t#) skemmtilegt.
flL Að sögn Márusar býður
flL Hótel Örk upp á fjölbreyttan
veislumatseðil fyrir hópa, en
svo einkennilega vill til að
flestir þeirra hafa kosið sama for-
réttinn, sama aðalréttinn og sama
eftirréttinn, það er kampavínstón-
aða humarsúpu, lambasteik og
konfekt-ís. Kostnaður fer eftir
fjölda gesta þegar um hópa er að
ræða, en algengt verð fyrir
þriggja rétta máltíð er frá 2.300
kr. og upp í 3.200 kr. Auk þess
býður Hótel Örk upp á sérrétta-
matseðil alla daga vikunnar. Þár
eru forréttir á bilinu 790-990 kr.
og súpur frá 450-910 kr., aðal-
réttir frá 1.370-2.640 kr. og eftir-
réttir frá 410-590 kr. Hvítvíns-
flöskur kosta 1.770-4.100 og
rauðvínið 2.640-5.800 kr.
Márus gefur lesendum Neyt-
endasíðunnar að þessu sinni upp-
skrift af kampavínstónaðri hum-
arsúpu.
Humarsúpa (fyrir 8-10)
700 g hreinsaður humar
3 skalotlaukar
9 cl. hvítvín
3 d. koníak
20 g smjör
1 lítri humarsoð
1 tsk. sítrónupipar
örlítið af hvítum pipar
salt eða kjötkraftur eftir smekk
Humarsoð
500-600 g skeljar og klær,
brúnaðar.
1 gulrót, gróft söxuð
1 laukur, saxaður
1 tsk. karrí
_________'h tsk. pgprika_______
Allt sett í pott ásamt tveimur
lítrum af vatni. Soðið niður í einn
lítra við vægan hita. Fleytt ofan
af jafnóðum.
Smjörbolla er löguð með því að
hræra saman 100 g smjör og 85
g hveiti. Potturinn kældur litillega.
Soðinu bætt út í og pískað hressi-
lega. Látið suðuna koma upp og
látið sjóða í 20 mín. Jafnað með
salti, ijóma, smjöri og að lokum
víni. Munið að snöggrista humar-
halana á heitri pönnu áður en þeir
eru settir út í súpuna. Tveir dl af
þeyttum ijóma, sem bættur hefur
verið með kampavíni, settur ofan
á hveija súpuskál og söxuð stein-
selja sett á ijómann til skrauts.
■
JI
Erfitt er að verjast
aðskotaefnum í matvælum
VAXTASTÝRIEFNI og hormónar eru notaðir í margskonar tilgangi
við ræktun nytjajurta erlendis, en lítið er vitað um aukaverkanir eða
hugsanlega útbreiðslu í afurðum. Þetta kom fram á málþingi, sem
búvísindadeild Bændaskólans á Hvanneyri gekkst nýlega fyrir um að-
skotaefni í matvælum. Fjórir sérfræðingar fluttu erindi og fulltrúi frá
Neytendasamtökunum.
Aðskotaefni í íslenskum mjólkur-,
kjöt- og sláturafurðum mælast yfir-
leitt í minna magni en í sambærileg-
um erlendum afurðum. Oftast er
magnið svo lítið að ekki mælist með
tiltækum aðferðum. í reglum um
dýrasjúkdóma og vömum gegn þeim
kemur fram að ekki megi flytja til
landsins dýraafurðir, sem framleidd-
ar hafa verið með vaxtaaukandi efni.
í reynd virðist ókleift fyrir innflytj-
endur að sanna að slíkt hafi ekki
verið gert, m.a. í Ijósi þess að út-
breiðsla slíkrar efnanotkunar er mjög
mikil í vissum landbúnaðargreinum
erlendis.
Ávaxta- og kornrækt
Bjöm Þorsteinsson, plöntulífeðlis-
fræðingur, greindi frá notkun hor-
móna og tilbúinna vaxtastýriefna í
akuryrkju erlendis, en notkun er mjög
lítil hér. Markmið ræktenda með
notkun hormóna og skyldra efna í
plönturækt em margs konar. I
ávaxtaræktun era þessi efni t.d. not-
uð til að hafa áhrif á blómgun, aldin-
stærð og aldinfall. í kornrækt er út-
breidd notkun á vaxtarstýrandi lyfj-
um til strástyttingar en hávaxin strá
hera ekki þunga blómskipun þegar
mikið er borið á af tilbúnum áburði
eins og nú tíðkast.
íslensk reglugerð
Ástfríður Sigurðardóttir, matvæla-
fræðingur Hollustuvemdar greindi
frá nýrri reglugerð um aðskotaefni í
rnatvgelum,. áð fyrirmynd norrænm
reglna og tilskipana EB. Hún nær
til varnarefna í ávöxtum, grænmeti,
komvöra og ýmsum landbúnaðarvör-
um. Með vamarefnum er átt við skor-
dýraeitur, sveppalyf o.fl. Nú skimar
Hollustuvernd eftir 32 efnum, sem
mikið era notuð við ræktun eða fund-
ist hafa umfram hámarksgildi í öðr-
um ríkjum. Efnin, sem notuð eru,
skipta þó hundruðum.
Niðurstöður Hollustuverndar
benda til að ekki beri að draga úr
áherslu á neyslu ávaxta og grænmet-
is til að þjóna eftirsóknarverðum
manneldismarkmiðum. Yfir 1% sýna,
sem mæld hafa verið hjá Hollustu-
vernd, hafa greinst með magn að-
skotaefna í ávöxtum og grænmeti
yfir viðmiðunarmörkum. Aðeins í einu
tilviki var það íslensk framleiðsla.
Mjólk
Ólafur Reykdal, matvælafræðing-
ur hjá RALA rakti niðurstöður ítar-
Iegrar rannsóknar um aðskotaefni í
íslenskri mjólk. Mæld voru klórkol-
efnissambönd, geislavirk efni, þung-
málmar, lyfjaleifar, þvotta- og sótt-
hreinsiefni og nítrat. Niðurstöður
styrkja þá ímynd sem íslenskar land-
búnaðarafurðir hafa sem heilnæmar
og hreinar. Einnig kynnti Ólafur þann
breytileika sem þekkist í aðskota-
efnainnihaldi mjólkurvara erlendis,
en á vissum iðnaðsvæðum lenda
þungmálmagildi í mjólk auðveldlega
yfir viðmiðunar- og jafnvel hættu-
jnörkum.
Slóturdýr
Sigurður Öm Hansson, dýralækn-
ir, rakti dæmi um uppruna aðskota-
efna í kjöti, en vaxandi samkeppni
hefur leitt til að ýmissa bragða er
beitt til að auka vöxt sláturgripa og
má nefna sígjöf, bæði hormóna og
fúkkalyfja. Hættan við notkun fúkka-
lyfla felst í meiri líkum á að upp
komi lyfjaþolnir öruverustofnar og
illviðráðanlegar sýkingar í kjölfarið
og neytendur afurðanna geta þróað
með sér ofnæmi gagnvart lyfjum.
Úr umhverfi dýra geta borist óæski-
leg efni í afurðimar s.s þungmálmar
og varnarefni margskonar á borð við
PCB. Hjá RALA er nú unnið að rann-
sókn á þungamálmainnihaldi í ís-
lensku kjöti og innmat. Rannsóknir
hafa sýnt að fúkkalyf, ormalyf, horm-
ónar og klórkolefnissambönd eru ekki
í mælanlegu magni í íslenskum slát-
urafurðum.
Vaxtaaukandl efni
Hér er bannað að nota hormóna
og fúkkalyf í dýraeldi og gerð er
sama krafa um dýraafurðir sem flutt-
ar era til landsins þótt soðnar séu
samkvæmt nýjum lögum um dýra-
sjúkdóma og varnir gegn þeim. Sig-
urður kynnti fyrir hönd Brynjólfs
Sandholts, yfirdýralæknis, mótun
reglna um innflutning kjöt- og mjók-
urafurða. Nú er kveðið á um að inn-
flutningur á öllum hráum dýraafurð-
um sé óheimill þar á meðal mjólk og
egg. Helstu atriði, sem þarf að upp-
fylla varðandi aðskotaefni er að ekki
má flytja inn afurðir af búfé sem
fengið hefur fóður með vaxtaaukandi
efnum og frá aðilum sem uppfylla
ekki kröfur íslenskra reglna um að-
skotae_fni.__________ísil_____j
Morgunblaðið/Diðrik Jóhannsson
Vaxandi samkeppni hefur leitt til
þess að ýmissa bragða er beitt til
þess að auka vöxt sláturgripa og
má þar nefna sígjöf, bæði horm-
óna og fúkkalyfja.
væri fyrir innflytjendur að sanna að
ekki hafí verið blandað fúkkalyfjum
eða hormónum í fóðrið.
Hátt verð
Jóhannes Gunnarsson, form. Neyt-
endasamtakanna, lagði áherslu á að
neytendur teldu ísl. landbúnað-
arframleiðslu í gæðaflokki eins og
niðurstöður sýndu en verð væri of
hátt. Hann undirstrikaði að það hlyti
að vera markmið og vilji neytenda
að þola ekki aðskotaefni í matvælum
og krefjast strangra reglna og eftir-
lits um heilnæmi, bæði á innlendri
sem innfluttri landbúnaðarfram-
leiðslu.
Baldvin Jónsson sem vinnur við
átaksverkefni um lífrænan landbúnað
taldi að framtíð íslensks landbúnaðar
og matvælaframleiðslu yfirleitt fælist
í að lýsa Islandi vistvænt, þar sem
framleiddar væru hollar og eftir-
sóknaverðar landbúnaðarvörur.