Morgunblaðið - 07.04.1994, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1994
Gunnar Leósson
— Minning
Fæddur 26. janúar 1933
Dáinn 27. mars 1994
Á iífsleiðinni kynnumst við mörgu
fóiki, sumum tengjumst við sterkum
böndum á meðan aðrir koma og fara.
Ég hafði ekki þekkt Gunnar Leós-
son lengi en við höfðum náð að
mynda tengsl sem erfitt er að sætta
sig við að rofni svo skyndilega.
Hann reyndist mér og bömum
mínum ómetanleg stoð á erfiðum
stundum. Við ræddum mikið saman
um lífið og tilveruna og mikið var
gott að hlæja með Gunnari. Saman
áttum við og Guðbjörg kona hans
draum. Draumurinn var að gera
Skálavíkina að sælureit ferðamanna.
Það er sárt til þess að hugsa að
Gunnar skyldi mæta örlögum sínum
einmitt á þeim stað.
Tilveran verður tómlegri við
ótímabært andlát hans. í huga mín-
um geymi ég minningu um einstakan
mann. Gjöfin sem hann smíðaði og
færði mér mun fylgja mér um
ókomna framtíð.
Ferðamenn munu halda áfram að
fara í Skálavíkina og njóta þess í
ríkum mæli, en í mínum huga verður
hún aldrei sami sælureitur og áður.
Svo órjúfanleg voru hún og Gunnar.
Aðstandendum Gunnars og þá
sérstaklega konu hans, Guðbjörgu
Stefánsdóttur, sendi ég mínar dýpstu
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Gunnars Leós-
sonar.
Anna Margrét.
„Ég er að segja þér hræðilegar
sorgarfréttir úr Skálavík," sagði son-
ur okkar þegar hann hringdi mánu-
dagsmorguninn 28. marz. Ég kveið
framhaldinu. „Gunnar og Guðbjörg
lentu í vélsleðaslysi á leið frá Skála-
vík í gær, Gunnar Leósson er dáinn
og Guðbjörg er slösuð," hélt hann
áfram. Hvílíkar sorgarfréttir. Nú er
ég sest niður til að skrifa nokkur
kveðju- og minningarbrot um kæran
vin fjölskyldunnar, sem við öll vorum
farin að hlakka til að hitta í sumar.
— Lífið er hverfult.
Það eru fímm ár sfðan ég kom til
Skálavíkur ásamt fjölskyldu minni.
Nú átti að gera upp Meiri-Bakkabæ-
inn, æskuheimili mitt. Við fengum
leigt sumarhús hjá Guðbjörgu og
Gunnari og strax ráðist í verkið. Við
vorum ekki búin að vera lengi að,
þegar Gunnar var mættur til að bjóða
aðstoð, sagði okkur að verkfæra-
geymslan hans stæði opin ef okkur
vantaði verkfæri. „Þið hljótið að
fínna eitthvað." Nokkru síðar mætti
hann á staðinn á forláta eldgömlum
traktor með palli í eftirdragi, sagði
þetta væri ómögulegt fyrir okkur að
selflytja efnið upp að húsi. Þetta kom
sér aldeilis vel. Við vorum ekki lengi
það sumarið, en mikið unnið.
Næsta sumar var mætt í Skálavík-
ina og enn var Gunnar okkar ekki
langt undan. Síðan hefur hann haft
lykil að Meiri-Bakka og haft eftirlit
með húsinu ásamt elskulegum ná-
grönnum. Það var ekki nóg að Gunn-
ar veitti okkur liðsinni við endurbæt-
ur á húsinu, þau hjón buðu til veizlu
bæði á Lambeyri og Hlíðarstræti.
Síðan fór Meiri-Bakkabærinn að taka
á sig heimilisblæ svo við gátum farið
að bjóða til veizlu. Þau hjón urðu
miklir aufúsugestir. Það var gaman
að sitja uppi í stofu með eftirréttinn,
horfa á sólarlagið og rabba. Þá var
oft hlegið og hlegið hátt. Ekki má
gieyma Skálavíkurhátíðinni, þar sem
Gunnar var potturinn og pannan. Það
var ótrúlegt hvað Gunnar gat fundið
upp á, til að gera hátíðina eftirminni-
iega. Með sínum hagleikshöndum gat
hann smíðað ótrúlega fagra hluti,
sem hann afhenti einhverjum við-
stöddum eftir ástæðum með ræðu-
snilld sem Gunnari var einum lagið.
Já, þá var borðað, dansað og sungið
þar til birti af degi.
í miðjum klíðum er honum kippt
fyrirvaralaust í burtu. Hann Gunnar
Leósson átti svo margt eftir. Hann
var alltaf að. Þau hjón voru að gera
upp Minni-Bakkabæinn. Hvað við
vorum oft.búin að taia um og spáT
hvað þau væru nú búin með. Það var
spennandi að fylgjast með fram-
kvæmdum hjá þeim. í ágúst í sumar
sæi ég kannski ljós aftur í glugga á
Minni-Bakka og reyk stíga upp úr
reykháfnum. Nú eru hamarshöggin
hans Gunnars hljóðnuð. Gunnar
Leósson var mikill persónuleiki, sem
setti svip á umhverfi sitt. Stór í öllu,
sem hann tók sér fyrir hendur.
Kannski minnti hann mig á hafið sem
bæði er lyngt, úfið og brimótt. Páll
frændi minn, sem löngu er látinn,
sagði eitt sinn við mig, en þá voru
þeir Gunnar til sjós saman: „Það er
nú meira hvað hann Gunnar Leósson
er góður maður.“ Það eru orð að
sönnu.
Elsku Guðbjörg, við íjölskyldan
öll vottum þér og þinni fjölskyldu
einlæga samúð. Guð gefi ykkur styrk
í sorginni. Guð blessi vin okkar á
nýju tilverustigi.
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Arnfríður og Haukur.
Þessi voðalega frétt um að afi
okkar hefði iátist af slysförum á
vélsleðanum sínum kom eins og reið-
arsiag. Hvernig gat þetta hent hann?
í okkar augum var afi alltaf svo ör-
uggur og hafði farið þessa leið bæði
að sumri og vetri í 20 ár. Það er
eins og Guð hafí ákveðið að taka
hann tit sín í þessari ferð. Það verð-
ur erfitt að sætta sig við að hafa
misst hann. Þegar við komum í heim-
sókn hafði hann alltaf áhuga á því
sem við vorum að gera. Vildi hafa
okkur með sér þegar hann þurfti að
skreppa í Skálavík. Það var alltaf
hægt að leita til hans útaf stóru sem
smáu. Afí var svo duglegur, hann
var alltaf eitthvað að gera og alit
sem hann gerði varð að vera vel
gert. Seinni árin bjó hann til marga
fallega hluti sem hánn hannaði sjálf-
ur. Hann gaf t.d. elstu barnabömum
sínum hillu með ljósi og hugmyndin
var sú að hengja verðlaunapeninga
á þar til gerðan púða sem fylgdi
með. Þetta eru allt mjög fallegar
hillur og unnar úr rekavið úr Skáia-
vík. Sumarið 1993 fórum við öll í
Flæðareyri á átthagamót, þar áttum
við mjög skemmtilegar stundir og
var afi þar í essinu sínu eins *og svo
oft áður.
Um leið og við þökkum elsku afa
fyrir ailt sem hann gerði 'fyrir okkur
og allar góðar minningar sem við
eigum um hann þökkum við Guði
fyrir að amma fékk að lifa. Einnig
þökkum við Stínu frænku, Sverri og
björgunarsveitinni Emi fyrir að fínna
þau. Það er erfitt að sætta sig við
örlög sem þessi þegar þau skelfa
mann svona. Elsku amma það var
gott að þið fómð til Kanaríeyja í frí
fyrir mánuði og geta þær minningar
yljað þér í framtíðinni.
Guð geymi þig elsku afí.
Benedikt og Gunnar Leó
Pálssynir.
í gær, 5. apríl, var borinn til hinstu
hvíldar hér í Bolungarvík mágur
minn Gunnar Leósson sem lést af
slysförum 27. mars síðastliðinn.
Gunnar fæddist á Höfðaströnd í Jök-
ulfjörðum 26. janúar 1933, sonur
Soffíu Bæringsdóttur (dáin 23. mars
1973) og Leós Jónssonar, sem býr á
Siglufirði. Þtjú hálfsystkini átti
Gunnar: Minny, búsetta á Sauðár-
króki, Ásdísi Svövu, búsetta í Bol-
ungarvík, og Vagn Margeir, sem lést
af slysförum 18. desember 1990.
Gunnar ólst upp hjá móðurforeldram
sínum, Vagnfríði Vagnsdóttur og
Bæring Einarssyni, þar sem Soffía
veiktist alvarlega eftir fæðingu hans.
Gunnar var kvæntur Guðbjörgu
Stefánsdóttur, ættaðri frá Horni. Þau
eignuðust fjögur mannvænleg böm,
Hafþór, Jóhönnu, Bæring og Elínu,
sem öll búa í Bolungarvík að undan-
skilinni Eiínu, sem er að stofna sitt
heimili suður í Garði. Eina dóttur,
Fannýju, eignaðist Gunnar fyrir
hjónaband, hún býr í Reykjavík.
Gunnar var hrókur alls fagnaðar
hvar sem hann. kpm og var gaman
að hlusta á skemmtilegar frásagnir
hans. Gunnari féll sjaldan verk úr
hendi, gat smíðað allt sem honum
datt í hug, hvort sem það var úr
járni eða tré. Heimili þeirra hjóna
og sumarhús í Skálavík bera þess
glöggt merki.
Minningarnar hrannast upp í hug-
ann, af nógu er að taka. Ofarlega
er brúðargjöf Gunnars og Guggu til
dóttur minnar og tengdasonar síðla
sumars 1991 sem var dvöl í sumarbú-
stað þeirra í Skálavík. Móttökurnar
voru hinum ungu hjónum ógleyman-
legar, kom þar glöggt fram hug-
myndaauðgi Gunnars, sem hafði
upplýst heimreiðina að sumarbú-
staðnum með kyndlum og innandyra
beið þeirra óvæntur glaðningur.
Mikil var gleði konu minnar þegar
hún fréttbá Kanaríeyjum í vetur, að
Gunnar bróðir hennar og Gugga
væru væntanleg. Þar áttum vð sam-
an tvær yndislegar vikur sem við
eram mjög þakklát fyrir.
Við hjónin höfum misst mikið við
fráfall bræðranna Gunnars og Agga
sem voru konu minni mjög góðir
bræður og mér góðir vinir. Þeir vora
um margt líkir, gamansamir og hlýir.
Elsku Gugga, börn, tengdabörn,
bamabörn og aðrir aðstandendur.
Missir ykkar er mikill. Guð gefí ykk-
ur styrk á þessum erfíðu stundum.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Einar Guðmundsson.
Að morgni hins 28. mars sl. var
ég nýsestur við klippiborðið tii að
takast á við iokastig klippingar ára-
bátamyndarinnar „íslands þúsund
ár“, sem við félagar í Lifandi mynd-
um höfum verið með í vinnslu um
nokkurt skeið, þegar síminn hringdi
og hinum megin á línunni var Geir
Guðmundsson, hjálparhella okkar í
Bolungarvík í þessari kvikmynda-
gerð. Eg fagnaði upphringingu Geirs,
því einmitt þennan morgun höfðu
orðið þáttaskil í verki okkar og kom-
ið að fínklippingu myndarinnar. Ég
hafði því á orði við Geir, að hann
hringdi nú eins og kallaður. Sjálfur
hefði ég hringt vestur í Bolungarvík
fyrir rúmri viku til að bera formanni
vorum, eins og við köllum Gunnar
Leósson gjarnan okkar á milli, þessi
tíðindi en ekki náð sambandi við
hann þá. Geir hlaut því að hafa feng-
ið hugskeyti frá mér. Síst af öllu
grunaði mig, að tilefni upphringing-
arinnar væri sviplegur dauðdagi
Gunnars Leóssonar, aðalleikarans í
kvikmyndinni.
Eins og þeir kannski muna, sem
séð hafa heimildarmynd okkar, Ver-
stöðina ísland, leikur Gunnar heitinn
Leósson aðalhlutverkið í upphafsatr-
iði þeirrar myndar, formann skips-
hafnar árabátsins. Annar maður kom
aldrei greina í það hlutverk eftir að
við höfðum átt tal við Gunnar um,
hvort hann yrði fáanlegur til að taka
hlutverkið að sér og hann ljáð máls
á því. Sjómennskan var honum í blóð
borin en hann mundi ekki eftir að
hafa leikið nema í eins og einu al-
vöra leikriti, sem segir reyndar ekk-
ert um reynslu hans af því að koma
fram á sviði. Með okkur Gunnari
tókust mjög náin kynni, bæði í sam-
bandi við undirbúning fyrir tökur
síðla hausts 1989 og í kvikmyndatök-
unni sjálfri snjóaveturinn mikla
snemma árs 1990. Þessi dýrmætu
kynni efldust síðan að mun eftir að
við ákváðum að taka upp þráðinn
þremur árum síðar og kvikmynda
þá sjóróðurinn, sem upp á vantaði,
til að við gætum þróað úr upphafi
Verstöðvarinnar heildstæða kvik-
mynd um einn dag í lífí árabáta-
manna fyrr á öldum. Mikilvægi þess-
ara ógleymanlegu kynna eiga reynd-
ar við um þá Bolvíkinga alla sem
tóku þátt í kvikmyndagerðinni með
okkur enda var þar um einstakt fólk
að ræða, valinn mann í hveiju rúmi.
Sérstaða Gunnars fólst í því að hann
var formaður vermannanna, flest
allt sem segja þurfti í myndinni kom
í hans hlut sem formanns og hvort
heldur það vora einföldustu fyrir-
mæli, eins og „klæðið ykkur piltar,
við róum“, sjóferðarbæn í upphafi
sjóferðar eða formannsrímur í yfír-
legu; allt þetta varð honum jafn eðli-
lega tamt í munni og væri hann sjálf-
ur Formaðurinn stiginn út úr þúsund
ára sjósókn íslendinga á áraskipum.
Áhuginn var ódrepandi, eins og
reyndar hjá þeim Bolyjkingum öllum,
sem tóku þátt í þessari kvikmynda-
gerð með okkur. En ætíð þegar eitt-
hvað bjátaði á, áætlanir gengu ekki
upp vegna slæms veðurútlits og við
voram að vandræðast niður á
bryggju eða einhvers staðar upp í
plássinu, var Gunnar skyndilega ná-
lægur, á litla sendiferðabílnum sín-
um, og lagði gott til málanna, þá
gjaman alvarlegur og íbygginn, þótt
ein viðeigandi hlátursgusa væri
ávallt skammt undan. Ekki var síður
stuðningur í morgunfundunum í
vinnuskúr þessa árrisula pípulag-
ingamanns þarna á malarkambinum
í Víkinni.
Persónutöfrar Gunnars Leóssonar,
útgeislun hans, lundemið, skapið,
þessi einstaki, smitandi hlátur, sem
ætíð fylgdi honum, hláturmild lífs-
orka hans, sem enginn okkar fór
varhluta af, og síðan brennandi
áhuginn á því sem hann hafði tekið
að sér, ailt þetta leitar á hugann við
fráfall hans. Kannski er hægt að
varpa ákveðnu ljósi á persónu Gunn-
ars með því að segja, líkt og þegar
sagt var um Mídas konung forðum,
sem breytti öllu í gull, sem hann
snerti, að allt sem Gunnar kom ná-
lægt breyttist í leik og skemmtun.
Enda hef ég sjaldan þráð jafnheitt
að mega afneita veraleikanum, neita
að trúa því sem mér var sagt, eins
og þennan morgun, þegar mér barst
til eyrna að sjálf ímynd lífsorkunnar
hefði látist af slysförum og það að-
eins 61 árs að aldri. Ég þurfti aukin
heldur ekki annað en að ýta á takka
á klippiborðinu fyrir framan mig til
að maðurinn birtist mér ljóslifandi á
mynd klippiborðsins í myndinni okk-
ar, sem ég var að fara að byrja að
fínklippa. Hvernig átti maður að
meðtaka í gegnum símtól að hann
væri látinn? Mér fannst næstum eins
og ég skildi á þessari stundu hvers
konar tilfínning hlýtur að hafa búið
að baki, þegar eftirlifendur helgra
manna og kvenna hér áður fyrr neit-
uðu að horfast í augu við dauða
þeirra og til urðu dýrlingar, sem lifðu
áfram með fólki, til taks eftir dauð-
ann að veita því hjálparhönd, þegar
í nauðir rak. Tilfinningin sagði ef til
vill einnig eitthvað til um það hvaða
áhrif krossfesting kærleikans hlýtur
að hafa haft á samferðamenn Krists.
Þannig færir þessi atburður mann
einhvem veginn nær upprisunni
miklu, sem trú þjóðar vorrar grund-
vallast á og við minnumst nú um
páska á sama tíma og þess er beðið
að Gunnar Leósson verði jarðsunginn
en kona hans, Guðbjörg Stefánsdótt-
ir, nái heilsu til að geta fylgt manni
sínum til grafar eftir þá ofurmann-
legu þrekraun, sem á hana var lögð,
að beijast fyrir lífi sínu í gilinu kalda
á milli Skálavíkur og Bolungarvíkur,
getandi sig hvergi hreyft nema skríð-
andi og maðurinn hennar látinn hjá
henni. Henni tókst að vinna bug á
þeirri freistingu að gefast upp og
fylgja manni sínum eftir í dauðann.
í heilar ellefu klukkustundir barðist
hún fyrir lífí sínu með því að skríða
um til að halda á sér hita, særð á
sál og líkama. Sú hugsun að þau
hjónin, jafn samrýnd og þau annars'
vora, yfirgæfu ástvini sína bæði tvö
með þessum vofeiflega hætti varð
dauðanum yfírsterkari. Barátta
hennar fyrir sigri lífsins í gili dauð-
ans nálgast því svið helgisögunnar,
þar sem kraftaverkin gerast. Nú á
ég eftir að hafa Gunnar bónda henn-
ar lifandi fyrir augum mínum næstu
vikurnar á meðan ég lýk við að klippa
og hljóðvinna árabátamyndina, sem
hann átti svo stóran þátt í að skapa.
Kannski vejður það ,qkkur nokþur
huggun að Gunnar Leósson skuli lifa
áfram með okkur sem vermaður ís-
lands í þessari táknmynd um íslenska
vermanninn í þúsund ár.
Á sama tíma og dauðinn sótti
Gunnar okkar heim í ísköldu gili í
hrikalegum óbyggðum Vestfjarða og
konan hans barðist þar við hlið hans
fyrir lífi sínu í von um að hjálp bær-
ist í tæka tíð höguðu atvikin því svo
að ég sat heima þennan sama eftirm-
iðdag í hlýrri stofu á heimili mínu
niðursokkinn við að lesa um Pál
postula og upprisu Jesú Krists í nýút-
kominni bók um efnið. Þessi bóklest-
ur leiddi til frekari lesturs í bréfum
Páls í Bíblíunni og nú fannst mér
eins og ég væri í fyrsta sinn að
meðtaka þann texta, sem maður
heyrir lesinn yfír moldum látinna og
stendur skrifaður í fyrsta bréfí Páls
postula til Korintumanna (1. Kor,
15:42-56) og hljóðar svo:
Sáð er forgengilegu, en upp rís óforgengilegt.
Sáð er í vansæmd, en upp rís í vegsemd.
Sáð er í veikleika, en upp rís í styrkleika.
Sáð er jarðneskum líkama en upp rís andleg-
ur líkami.
Gunnar Leósson, sem hafði þann
starfa hin síðari ár að leggja vatns-
æðar í hýbýli manna í sjávarplássi á
mörkum hins byggilega heims, rís
upp í anda þessara orða og lifír áfram
með okkur, sem eitt sinn komust í
snertingu við lífskraft hans. Verk
hans lifa hann ekki sem kaldar en
nauðsynlegar vatnsæðar í hýbýlum
manna heldur miklu fremur sem þær
hlýju lífæðar, sem hann „snittaði"
saman í sálum samferðamanna
sinna. „Skemmtikraftur þess her-
bergis, sem hann var staddur í“, eins
og einn Bolvíkingurinn komast að
orði við fráfall hans. Eftir þessum
lífæðum streymdi kraftur, sem auðg-
aði mannlífíð umhverfís hann, hvort
heldur var í heimabyggð hans, Bol-
ungarvík, í Skálavík, þar sem hann,
hinn ókrýndi konungur Skálvíkinga,
var að ljúka við að koma upp stór-
skemmtilegri gistiaðstöðu fyrir
ferðamenn og taka átti í notkun nú
síðsumars, — framlag Gunnars Leós-
sonar til nýsköpunar í atvinnumálum
á þeim þrengingartímum, sem nú
ganga yfir Vestfirði — eða á Kanarí-
eyjum, þar sem hann sogaði að sér
mikinn fjölda manns með þorrablót-
sveislum og óútreiknanlegum uppá-
tækjum til skemmtunar fólki.
Fyrir andlát sitt var Gunnar að
vinna að gerð minnjagripa fyrir
hundrað Vestfirðinga eða þar um
bil, sem verið höfðu í síðustu Kanarí-
eyjaferðinni. Þar var sams konar
hugsun að baki og þegar hann leysti
okkur félaga út með eftirminnilegum
minjagrip í „síðustu kvöldmáltíðinni"
okkar, að lokinni kvikmyndatöku
árabátamyndarinnar fyrir tæpu ári
síðan. Sá gripur ber listfengi og
kímnigáfu Gunnars einstakt vitni,
en hann sýnir árabátinn, lóðina og
snjómokstursskóflu, sem tengdist
þeim óheyrilega snjómokstri sem
fylgdi þessari kvikmyndatöku. Það
var Gunnari líkt að vinna á laun að
smíði þessa fagra grips úr táknræn-
um efniviði á milli þess sem hann
var í kvikmyndatökum eða að sinna
aðkallandi verkefnum pípulagninga-
mannsins. En gripnum lauk hann í
tæka tíð og var hann afhentur með
ræðu, sem fékk okkur alla til að
veltast um af hlátri síðustu samveru-
stundina, sem við áttum saman.
Fleiri slíka gripi og frumlegar upp-
finningar skilur Gunnar eftir sig.
Honum var hjálpsemin í blóð borin,
hann barðist fyrir því að menn héldu
rétti sínum, hvatti menn til dáða í
vandræðum þeirra og lét þá ekki í
friði fyrr en þeir komust á réttan
kjöl í lífsbaráttunni. Sem formaður
björgunarsveitar Slysavamafélags-
ins áður fyrr virkjaði hann starfs-
krafta hennar til að hjálpa aðfluttu
fólki í Bolungarvík til að koma undir
sig fótunum. Launin fólust í þeirri
ánægju einni, sem því fylgdi að mega
rétta fólki hjálparhönd, gera það
sterkara en um fram allt að fá tæki-
færi til að gleðja aðra. Eina skýring-
in á ótímabæru andláti slíks manns
kynni að vera sú, að Gunnar hafí
með lífí sínu verið orðinn Guði svo
þóknanlegur að Guði hafí fundist
kominn tími til að kalla hann til sín
úr útlegð jarðvistarinnar í sæluríki
himinsins. Eftir sitja Bolvíkingar
langbarðir af svo tíðum slysförum
undanfarin misseri, að sárin í sálinni
ná ekki að gróa á milli, heldur fara
að líkjast blæðandi und Amfortasar
í óperu Wagriers, Rarsifal,, sem verið
ei;.,að flytja í heild sinni í útvarpinu