Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1988, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 1988.
Frjálst.óháO dagblaö
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÉLLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Grái markaðurinn
Þaö hefur verið í tísku hjá tækifærissinnuðum stjórn-
málamönnum í seinni tíð að kasta öllum sínum syndum
á bak við gráa markaðinn. Grái markaðurinn er þau
viðskipti þar sem sparifjáreigendur geta ávaxtað fé sitt
á þeim kjörum sem peningamarkaðurinn býður upp á.
Felst sú ávöxtun aðallega í kaupum á verðbréfum sem
seld eru með afFólIum í samræmi við markaðsgengi
sbkra bréfa. Sbk viðskipti hafa auðvitað þekkst hér um
árabb en vegna þeirrar opinberu stefnu stjórnvalda að
ákveða neikvæða vexti með lögum hafa verðbréfakaup
og lánafyrirgreiðsla verið stunduð á bak við tjöldin og
sumt af því flokkast undir okur og ólöglega viðskipta-
hætti.
Með því að gefa vextina frjálsa opnuðust möguleikar
fyrir spariijáreigendur að ávaxta fjármuni sína fyrir
opnum tjöldum og með heiðarlegum hætti og hefur það
ýmist verið gert í gegnum lánastofnanir eða verðbréfa-
sjóði sem sprottið hafa upp. í skjób mikibar verðbólgu
og stjórnleysis í peningamálum hafa affób verðbréfa
verið mikb, sem og verðbætur og vextir af sbkum bréf-
urn. Stjórnmálamenn hafa skebt skuldinni á þessi við-
skipti þegar sannleikurmn er auðvitað sá að fjármagns-
kostnað og búsifjar fyrirtækja og einstakbnga af hans
völdu má í stórum dráttum rekja til stjórnmálamann-
anna sjálfra og getuleysis þeirra tb að hafa stjórn á efna-
hagsmálum.
Grái markaðurinn er þess vegna hvorki betri né verri
en stjórnvöld hafa leyft. Viðskiptavinirnn- eru ekki örfá-
b' gróðapungar heldur þúsundir og aftur þúsundir ein-
stakbnga sem vbja koma í veg fyrir að verðbólga stjóm-
málamannanna éti upp fjármagnið. Auðvitað blöskrar
sumum afarkjörin og afarkostirnir en hveiju er um að
kenna nema ástandinu í þjóðfélaginu? Grái markaður-
mn er afleiðing en ekki orsök þess ástands.
Það er hins vegar rétt að það skortir löggjöf um rekst-
ur verðbréfasjóðanna. Þannig hefur Ávöxtun hf. verið
fyrirtæki án baktryggingar og þegar stjórnmálamaður-
bin Ólafur Ragnar Grbnsson kom gróusögunni á kreik
stóðst Ávöxtun sf. ekki álagið af því að bakhjarhnn
vantaði. Það er svo eftir öðru að Ólafur Ragnar hlakkar
yfir árangrinum og hossar sér hróðugur: hvað sagði ég
ykkur?
Sjábsagt hlakkar í flebi stjómmálamönnum sem
hafa gert gráa markaðinn tortryggbegan. Þeb- halda að
þeir séu að koma verðbréfaviðskiptum og vaxtafrelsi
fyrir kattarnef. Hitt er þó nær sanni að þeir séu að rústa
fjármál fólksins og böldans. Atlagan að gráa markaðn-
um verður þannig á kostnað þebra sem síst skyldi.
Hér verða forsvarsmenn Ávöxtunar sf. ekki varðir
sérstaklega. Þeir bera auðvitað ábyrgð á sínum rekstri,
sem og það fólk sem hefur tekið þá áhættu að ávaxta
fé sitt hjá fyrirtækinu. Hins vegar bendir flest tb þess
að fah Ávöxtunar sf. styrki þá verðbréfasjóði sem eftir
standa. Sem er bka ebis gott því það yrði mikbl hruna-
dans ef albr sparifjáreigendur mundu rjúka upp tb
handa og fóta og krefjast innlausnar á fé sínu. Enginn
verðbréfasjóður mundi standast slíkt áhlaup, ekki einu
sinni ríkisbankarnir.
Það er gott og blessað að skammast út í háa markaðs-
vexti og afarkosti í peningaviðskiptum. En meðan verð-
bólgan og efnahagsmálin leika lausum hala er það bæði
ábyrgðarlaust og ástæðulaust að gera gráa markaðinn
að blóraböggb. Peningamir leita sms farvegar.
EUert B. Schram
. „Fiskveiðar hafa auðvitað verið stundaðar frá ströndinni i Suðvestur-Afriku um aldaraðir," segir m.a. í grein-
inni.
Fiskveiðiþjóð
ífæðingu
Það horfir nokkuð friðvænlegar
í nokkrum heimshlutum um þessar
en verið hefur lengi. Þaö er að
minnsta kosti ræðst við um vopna-
hlé og frið að því er virðist i fullri
alvöru. Eitt af þeim stríðshrjáðu
svæöum, sem hugsanlega fá frið á
næstunni, er Suðvestur-Afríka, þ.e.
Angóla og Namibía.
Það er eins og við hér uppi á ís-
landi vitum minna um þetta lang-
vinna, illvíga stríð, sem þama hef-
ur geisað, en ýmis önnur. Það er
að vísu rétt að upplýsingar hafa
ekki verið mjög aðgengilegar en
smám saman er myndin að skýr-
ast. Bandarísk stríðsrannsókna-
stofnun áætlar kostnaðinn 30-40
milljarða dollara frá 1980. Það er
svipuð upphæð og veitt hefur verið
samtals tíl þróunaraðstoðar í öllum
suðurhluta Afríku á sama tímabih.
Mannfallið er óvissara; 100-200
þúsund fallnir í stríðsátökum en
miklu fleiri misst lífið af óbeinu
afleiðingunum. Atvinnuvegimir
era í rúst, nánast enginn atvinnu-
rekstur annar en nauöþurftabú-
skapur, auk gull- og demantanáms
og olíuvinnslu sem útlendingar sjá
um og stendur undir stríðsrekstr-
inum. Kúbanir fá 10-15.000 dollara
á ári fyrir hermanninn og hergögn-
in era ekki alveg gefins hvorki hjá
Rússum né V-Evrópumönnum.
í Namibíu er ástandið öðruvisi
þó auðvitað hljóti kostnaður og
mannfall að vera gífurlegt. Svo
mikið er víst að andúð íbúa S-
Afríku á að senda syni og bræður
til herþjónustu í Namibíu og An-
góla er farin aö nálgast tilfmningar
Bandaríkjamanna í lok Víetnam-
stríðsins. Nokkrir víggirtír mikið
til ósnortnir kjamar eru utan um
helstu stjómsýslu-, samgöngu- og
atvinnustöðvar. Fyrir utan þessi
virki er „gap Ginnunga og griðland
hvergi".
Hér átti ekki að gera tilraun til
að lýsa ástandinu í þessum heims-
hluta enda skortir tU allar forsend-
ur og þekkingu. En hvað kemur
okkur þetta við fyrir utan það að
ástæða er til að gleðjast yfir því að
grimmdarlegum stríðsátökum lýk-
ur?
Samstarf Norðurlanda við
suðurhluta Afríku
Norðurlöndin hafa skuldbundið
sig til mjög viðtækra þróunar-
samninga við Efnahagsbandalag
Suður-Afríkuþjóða, SADCC-löndin
svokölluðu. Meðal þeirra er Angóla
og fullvíst er tahð að Namibía verði
10. SADCC-ríkið um leið og hún
KjaUariim
Björn Dagbjartsson
matvæiaverkfræðingur
veröur sjálfstæð, e.t.v. á næsta ári.
Öll þróunarvinna og uppbygging
hefur verið afskaplega erfið í An-
góla til þessa og flestar þjóðir haft
litla starfsemi í gangi í landinu.
Einna best hafa Svíar staðið sig og
hafa t.d. rekið þar ágætan skóla
fyrir skipstjórnarmenn. Við þann
skóla hafa m.a. kennt íslendingar.
Hinar bættu friðarhorfur nú hafa
breytt stöðunni. Á fundi þróunar-
samstarfsráðherra Norðurlanda
nýlega kom fram eindreginn vilji
og áhugi allra þjóðanna á að stór-
auka samstaríið við Angóla og
hefja þegar undirbúning aðstoöar
við Namibíu. Finnar bera að vissu
leyti nokkra ábyrgð á Namibíu f.h.
Sameinuðu þjóðanna og hétu þeir
á hina norrænu bræður að duga
vel við uppbygginguna.
Fiskveiðiþjóðir framtíðar-
innar?
Fyrir utan strendur Angóla og
Namibíu eru einhver auðugustu
fiskimið í heimi. Fiskveiðar hafa
auðvitað verið stundaðar frá
ströndinni í Suðvestur-Afríku um
aldaraðir. Þegar hinar stórvirku
nótaveiðar urðu algengar hófst
veiöi á uppsjávarfiskum þessa
svæðis til fiskmjölsframleiöslu. Á
fáum árum urðu Angóla og Namib-
ía, þá SV-Afríka, nánast innlimuð
í S-Afríkulýðveldið, með mestu
fiskveiðiþjóðum heims. Til
skamms tíma var enn mikil fisk-
mjölsframleiðsla á Namibíuströnd-
inni en í Angóla var heildarfiskafl-
inn, allar tegimdir, kominn niður
fyrir 100.000 tonn. Verksmiðjuskip
ýmissa þjóða hafa gengið í fisk-
stofnana, vafalaust ekki alltaf sam-
kvæmt heimildum eða keyptum
leyfum.
Það er líka með öllu óvíst hvemig
ástandi þeirra fiskstofna er háttað
sem sótt hefur verið í af svo miklu
kappi undanfarin ár, af veiðimönn-
um og þjóðum sem engra hags-
muna hafa að gæta um framtíð
fiskveiða á þessum slóðum. Það er
mikið verk óunnið í rannsóknum á
veiðiþoh og vemd þýðingarmestu
fiskstofna á þessu svaeði. Efttrlit og
vöm landhelginnar er líka for-
gangsverkefni. Eitthvaö er til af
skipum í Angóla en aðstaða og
vinnslustöðvar í landi i algerri nið-
umíðslu. Skipin í Namibíu eru
sjálfsagt flest í eigu grannanna
góðu en aðstaða í höfnum og hluti
vinnslustöðva verður eflaust eftir
þegar þeir fara. En á báðum stöð-
um er æpandi þörf fyrir kennslu og
þjálfun heimamanna um langan
tíma þar til þeir geta rekið sinn
sjávarútveg sjálfir. Við íslendingar
höfum reynslu og hæfileika í sjáv-
arútvegi. Við erum líka smám sam-
an að öðlast þekkingu og þjálfun
til starfa i þróunarlöndunum. Því
hljótum við að láta til okkar taka
í Ángóla og Namibíu við uppbygg-
ingu sjávarútvegs. Við þykjumst
eiga heima meðal Norðurlanda-
þjóða og státum af einna mestri
velmegun og þjóðarframleiðslu á
mann í heiminum, og við mættum
muna að það er ekki svo langt síðan
við sjálfir þurftum á aðstoð að
halda við að byggja upp okkar eigið
atvinnulíf.
Björn Dagbjartsson
„Við Islendingar höfum reynslu og
hæfileika í sjávarútvegi. Við erum líka
smám saman að öðlast þekkingu og
þjálfun til starfa í þróunarlöndunum.
Því hljótum við að láta til okkar taka
í Angóla og Namibíu við uppbyggingu
sjávarútvegs.“