Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 1988.
15
Samgöngubyltingin er eitt af því
sem tuttugustu aldarinnar verður
minnst fyrir. Öldin hefur fleiri rós-
ir í hnappagatinu. Upplýsingabylt-
ingin, græna byltingin og bylting í
læknavísindum ljóma skærast og
valda því, hver á sinn hátt og með
öðru, að veröldin brauðfæðir nú
flmm milljarða manna. Aldrei hef-
ur annar eins manngrúi byggt
móður jörð og líklega aldrei eins
mikill fjöldi haft það þolanlegt, þótt
allt of margir búi við skugga hung-
urvofunnar og lifi á mörkum lífs
og dauða. Því miður verður þó ald-
arinnar ekki bara minnst fyrir hin-
ar jákvæðu byltingar heldur hefur
öldin einnig á samviskunni tvær
heimsstyijaldir og íjölda annarra
stríða og ófriða, auk þess sem atóm-
sprengjan sá fyrst dagsins ljós á
þessari öld. Núna sérstaklega setur
mannkynið von sína á afvopnunar-
viðræður stórveldanna, enda væru
þær til lítils hinar góðu byltingar
ef þriðja heimsstyijöldin skylli á.
Segir þá fátt af neinu sem mann-
kynið gæti minnst í framtíðinni,
góðu eða illu.
Gífurlegir fjármunir í veði
Sérstaklega er svo vonast til
núna, í framhaldi af raunverulegri
afvopnun,-að þjóðir heims geti gefið
meiri gaum sameiginlegum verk-
efnum sem alls 'staðar blasa við.
Framkvæmdavald Sameinuðu
þjóðanna verði eflt, veröldinni til
hagsbóta. í kjölfarið kæmi svo
virkari alþjóðalöggjöf en nú er,
með alþjóðadómstólum, sem allir
sæju hag sinn í að hlýða, og hertri
alþjóðalöggæslu. Hefðu þjóðir ver-
aldar raunverulegt traust á slíkum
alþjóðastofnunum myndu gífurleg-
Kjallarinn
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
ir íjármunir sparast, sem nú fara
t.d. í vopnakapphlaupið, og verða
til uppbyggingar fyrir hinar já-
kvæðu byltingar. Fátækir verða
ríkir og vanþróaðir fá þroska.
Byggðarlög rifin upp með
rótum
Fá lönd eru jafndæmigerð um
samgöngubyltinguna og ísland. Við
erum lítil þjóð í stóru landi og því
erfitt að neyta samtakamáttar til
þess að vinna verkefnin. Landið er
þó á margan hátt ríkt og þarf mikið
fjármagn til þess að nýta þessi
auðæfi. Þetta hefur valdið því aö
heimili og byggðarlög hafa verið
rifin upp með rótum og fólkið flust
á staði þar sem byggð hefur verið
ódýrari og stendur betur að nýt-
ingu hinna miklu auðæfa þjóðar-
innar.
Bætt nýting, styrking byggða
Samgöngubyltingin getur unnið
gegn þessari röskun, þó hún geti
að vísu flýtt fyrir henni stundum.
Augljóst er að það er ekki heppilegt
fyrir þjóð, sem þarf aö byggja upp
dýr framleiðslumannvirki og
kaupa dýr framleiðslutæki, að
lenda í því í sömu andrá að byggja
yfir hálfa þjóðina aftur vegna bú-
ferlaílutninga. Það húsnæði, sem
íslendingar telja sér boðlegt, er
heldur alls ekki ódýrt. Þess vegna
geta bættar samgöngur stuðlað að
styrkingu byggöa, meðal annars
vegna þess að auöveldara er fyrir
fólkið að ná til góðra og traustra
framleiðslumannvirkja, sem veld-
ur því að meiri nýting fæst á þeim
framleiðslutækjum sem til eru
heima. Þannig veldur hin nýja Ós-
eyrarbrú því að t.d. Eyrbekkingar
og Stokkseyringar geta betur nýtt
frystihús sín ogfiskverkunarstöðv-
ar, og þannig sparað þjóðfélaginu
mikið fjármagn sem færi í að
byggja þessi hús annars staðar.
Styrking Árborgarsvæðisins
og Suðurlands
Meira hangir auðvitað á spýt-
unni. íbúar Árborgarsvæðisins
geta þannig búið heima hjá sér
áfram og stundað ábatasama vinnu
án mikilla flutninga. Útgerðin frá
Þorlákshöfn fær Uka öruggara
vinnuafi, nánast á staönum, og get-
ur því fært út kvíarnar. Það mun
svo enn frekar styrkja Þorlákshöfn
sem útgerðar- og hafnarstað. Þann-
ig veldur Óseyrarbrúin þvi að
framleiðslumáttur Árborgarsvæð-
isins magnast, hún sparar fjármuni
í framleiðslumannvirkjum, hún
veldur betri nýtingu íbúðarhús-
næöis og styrkir því svæðið í heild
í tekjutilliti. Auknar fjölskyldu-
tekjur og aukin hagkvæmni byggö-
arinnar mun síðan styrkja Árborg-
arsvæðið sem byggð, auk þeirrar
ánægju sem fólk hefur af bættum
samgöngum. Allt þetta mun
styrkja Suðurland sem hérað, en
því miður hafa meðaltekjur þar
verið með þvi lægsta sem þekkist
í landinu undanfarið.
Traust mannvirki í jarð-
skjálftum
Álls ekki má flalla um þá sam-
göngubyltingu sem Óseyrarbrúin
er, að ekki sé minnst á öryggisþátt
brúarinnar. Vitað mál er að Suður-
land er mikið jarðskjálítasvæði.
Við núning og misgengi jarðflek-
anna í jarðskjálfta verða jaðar-
svæði flekanna harðast úti. Slíkt
jaðarsvæði er einmitt við Selfoss,
þar sem Tryggvi Gunnarsson
byggði sína frægu brú fyrir hart-
nær hundrað árum og var grund-
völlurinn að bæjarmyndun á Sel-
fossi. Því miöur er því Ölfusárbrú-
in viö Selfoss á mesta hættusvæð-
inu komi til stórra landskjálfta.
Þegar mest á reyndi fyrir Sunn-
lendinga að fá sjúkraaðstoð frá
Reykjavík gæti brúin því verið
ófær. Brúarstæðið við Óseyri er á
mörgum sinnum minna hættu-
svæði en Selfoss í jarðskjálftum.
Þetta setur Óseyrarbrúna enn
sterkar inn í myndina fyrir sunn-
lenskar byggðir. Hún er því ekki
aðeins hagkvæm frá efnahagslegu
tilliti og falleg eins og mörg brúar-
mannvirki landsins, heldur stafar
af henni mikið traust, sem aUir
vona þó að aldrei þurfi til að koma
að reyni á.
Höfuðbyggð frá landnáms-
öld
Hugsjónin um styrkingu sunn-
lenskra byggða á sér langan að-
draganda. Suðurland er mesta
landbúnaðarhérað landsins og þar
er mörg matarholan sem hefur
reynst dijúg í hallærum. Sjaldan
hefur brostið á með landflótta frá
Suðurlandi enda fengsæl fiskimið
fyrir ströndum og nytjuð af ótrú-
legri karlmennsku frá hafnlausri
ströndinni í gegnum aldir. Ingólfur
Arnarson kom að Suðurlandi og
dvaldi þar fyrstu árin. Suðurland
„geymir Þingvöll, Skálholt,
Haukadal" og Odda, helstu valda-
setur þjóðarinnar frá landnámi.
Þaðan kemur nánast öll raforka
landsmanna, ferðamenn hta undur
Suðurlands og sagan og menning
þjóðarinnar ómar þar í hverjum
Gljúfrabúa og á hverjum bæ.
Sterkt ísland, betri heimur
Héraðið hefur samt alltaf goldið
hafnleysisins, en ein af hugsjónum
Egils Thorarensen með uppbygg-
ingunni í Þorlákshöfn var einmitt
sú að þar gæti héraðið eignast höfn,
bæði fyrir fiskiskip og hafskip. Með
Óseyrarbrúnni færist héraðið nær
þessari góðu höfn í Þorlákshöfn og
styrkist þess vegna sem byggð. Með
sterkum byggðum verður ísland
sterkt. Það verður enn frekar í
stakk búið til þess að leggja sinn
skerf til þess möguleika, sem öldin
skapaði með samgöngubylting-
unni, að mannkynið allt geti byggt
betri heim.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Hugsjónin um styrkingu sunnlenskra
byggða á sér langan aðdraganda.“
Skopsaga
af Islendingum
Um daginn, þar sem ég sat á einu
af kaffihúsum borgarinnar og haíöi
þaö huggulegt með kaffibolla og
gluggaði í blað, settist hjá mér
ókunnugur maður, greinilega er-
lendur. Þar sem ég var að lesa um
nýjustu aðför ríkisstjómarinnar á
hendur okkur láglaunafólkinu gat
ég með engu móti fahð hugsanir
mínar. Reiðin og hryggðin innra
meö mér hefur greinilega endur-
speglast í andlitinu því hinn erlendi
sessunautur minn spyr mig á
ensku hvað það sé sem hryggi mig
svo mjög. Mér svelgdist á kaffinu
sem ég var í þann mund að renna
niður.
í fyrstu varð fátt um svör. Er
hægt að fræða útlending um upp-
byggingu íslenskra stjórnmála? Er
hægt að segja honum frá yfirgangi
íslenskra íjármagnseigenda? Get
ég sagt honum frá hvernig traðkað
er á íslenskri alþýöu? Og get ég
frætt hann um vangetu launafólks
til að gera eitthvað í þessum mál-
um? Þrátt fyrir efasemdir mínar
um að ég gæti í stuttu máh sagt
hinum erlenda gesti frá hvað það
væri sem hryggði mig þama við
borðið ákvað ég samt að reyna að
segja honum frá þessu á eins hlut-
lausan hátt og mér væri unnt og
fá svo hans áht á íslenskum kjós-
endum.
Barátta og sjálfstæði
Ég byrjaöi frásögn mína á baráttu
íslendinga fyrir sjálfstæði á fyrri
hluta þessarar aldar, hvemig við
smátt og smátt brutumst undan
yfirráðum Danaog hlutum svo loks
fuht sjálfstæði. Ég sagði honum frá
baráttu alþýðunnar á síðustu ára-
tugum og hvernig við heföum borið
þar úr býtum betri og betri lífs-
kjör. Ég sagði honum frá því hvern-
ig samstaða þjóðarinnar heföi verið
þegar við vorum að færa út land-
helgi okkar og hvernig þetta litla
ríki heföi brotið á bak aftur stór-
KjaJlarinn
Sveinþór
Þórarinsson
fulltrúi á barnageðdeild
Landspítalans og félagi í
Æskulýðsfylkingu Alþbl.
veldi eins og Bretland. Og ég sá að
aðdáun skein úr andliti mannsins
sem sat þarna á móti mér.
Aðdáunarsvipurinn hvarf þó eins
og dögg fyrir sólu þegar ég fór að
lýsa fyrir honum hvað heföi gerst
hér á síðustu misserum. Ég lýsti
því fyrir honum hvernig yfirgang-
ur frjálshyggjuaflanna tröhriði
öllu hér á landi, hvaða óleik ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar
gerði okkur launafólkinu meö því
að gefa vexti frjálsa. Ég sagði hon-
um frá því hvernig ríkisstjórnin
heföi mætt skhningi launþega þeg-
ar þjóðarsáttin mikla var gerð 1986.
Hvernig við láglaunafólkið heföum
tekið á okkar herðar aðsteðjandi
vanda þjóðarbúsins, sem í raun var
ekki til staðar nema þá í munni
forystumanna stjómarinnar, því
verðmæti fiskaflans heföi aldrei
verið meira og að auki heföu ytri
aðstæður, svo sem oHuverð og
gengi doUars, verið okkur hagstæð.
Ríkisstjórnin hefði svo komið til
móts við almenning með því að
feUa niður eða að lækka tolla á
lúxusvamingi svo sem bílum og
videotækjum.
Ég sá að viðmælandi minn hafði
breytt um svip, aðdáun var þar
ekki lengur að finna heldur var
kominn svipur furðu og vantrúar.
Ég hélt því áfram að úthsta afrek
núverandi stjórnar. Ég sagði hon-
um frá hinum skelegga fjármála-
ráðherra okkar sem lagöi á hinn
margumtalaða matarskatt, þannig
að kaupmáttur launa lækkaði fljót-
lega um heU 6%, þar sýndi formað-
ur Alþýðuflokksins hverjir það eru
sem „EIGA ÍSLAND“, þ.e. fjár-
magnseigendurnir, ekki komum
viö launafólkiö tU greina í því til-
Uti. Ég sagði hinum framandi
manni frá stefnu stjómvalda um
að halda genginu föstu og hverriig
það heföi gengið fyrir sig. Og
hvernig síðasta gengisfelhng, sem
framkvæmd var nú í vor, heföi átt
að bjarga öUum okkar þjóöarhag.
Ég sagði honum frá þvi hvernig
traðkað heföi verið á okkur launa-
fólkinu með setningu bráðabirgða-
laganna 20. maí, með því heföi rík-
isstjórnin svipt okkur borgarana
öUum almennum mannréttindum.
Áheyrandinn hlustaði með at-
hygli, svo áfram hélt ég því af nógu
var að taka. Ég sagði honum frá
þeim mörg hundruð mUljónum
sem lægju inni hjá fjármögnunar-
fyrirtækjunum og enginn vissi
hver ætti. Við almenningur eigum
það allavega ekki. Ég sagði honum
frá staðgreiðslukerfi skatta sem
gert hefði það að verkum að Utið
þýddi að vinna yfirvinnu því ríkið
tæki mest af þeim peningum. Einn-
ig útUstaði ég fyrir honum hve yfir-
vinnan hefði verið okkur nauðsyn-
leg svo við heföum getað haft í okk-
ur og á.
Útlendingurinn var hættur að
drekka kaffið sitt og var búinn að
setja upp svipaðan hryggðarsvip
og ég. En hann vissi samt ekki að
ég átti það versta eftir.
Hvað ætlar alþýðan að
gera?
Hvað er ríkisstjórnin að gera af
sér núna? Hún er búin aö taka af
okkur launafólkinu 2,5% launa-
hækkun. Hún ætlar með yfirgangi
að lækka kaupið okkar um tæp
10%. Hún ætlar enn einu sinni að
láta okkur launafólkið bera uppi
óstjórn sína í efnahagsmálum. Og
hvað ætlar svo ríkisstjórnin ekki
að gera? Jú, hún ætlar ekki að
lækka raunvexti með lögburidnum
aðgerðum. Heldur ætlast hún fil
eins og undanfarið að það gerist af
sjálfu sér. Það hefur sýnt sig eða
hitt þó heldur. Hún æfiar ekki að
lækka vöruverð til að koma til
móts við lækkun launanna okkar
heldur mun hún leitast við að
kaupmenn lækki sjálfir vöruverð-
ið. Auðvitað munu þeir gera það,
hafa ekki neytendasamtökin bent
okkur á hækkandi vöruverð ein-
mitt núna. Rikisstjómin æflar ekki
að láta fjáreignarmenn bera skarð-
an hlut frá borði, nei, þeir eru heil-
agir í augum þeirra flokka sem
skipa þessa stjórn.
Nú í fyrsta sinn greip hinn er-
lendi gestur fram í fyrir mér og
spurði einfaldrar spurningar.
„Hvað ætlar alþýðan á íslandi að
gera í þessum málum?“
Ég leit á hann þar sem hann sat
með tárin í augnkrókunum. Með
vonleysi sagði ég honum hvað það
var í raun og veru sem hryggði
mig svo mjög. Ég sagði honum frá
úrshtum síðustu skoðanakönnun-
ar á fylgi stjórnmálaflokkanna. Aö
Framsókn og Sjálfstæðisflokkur
væru saman með meirihluta ef
kosið væri í dag.
Sessunautur minn reis upp og
hló. Hann hló, og það lengi. Síðan
hristi hann höfuðið óg sagöi mér
að í sínu heimalandi kæmi svona
vitleysa aldrei tíl ‘greina.
Þegar hann gekk frá mér hlæj-
andi og furðaði sig sjálfsagt á okkur
íslendingum sat ég eftir og skamm-
aöist mín. Ég skammaðist mín fyrir
okkur, okkur launafólkið, alþýðu
þessa lands, að við getum látið
ljúga svona endalaust að okkur.
Þetta er hlutur sem þarf að breyt-
ast.
Lesandi góður, hvemig væri ef
þú tækir raunhæfa afstöðu tíl
stjórnmála? Veltir því fyrir þér,
næst þegar þú tekur afstöðu,
hvernig þeir þrír flokkar, sem
skipa núverandi stjóm, hafa leikiö
okkur launafólkiö? Og hvemig þeir
hygla fjáreignarmönnunum. Næst
þegar þú tekur afstöðu, haföu þá í
huga hverjir hafa raunhæfa lausn
á efnahagsmálum okkar. Það er
vitað aö núverandi stjórnarflokkar
hafa hana ekki. Launafólk, komum
í veg fyrir aö fleiri útlendingar hlæi
að alþýðu þessa lands.
Sveinþór Þórarinsson
„Launafólk, komum í veg fyrir aö fleiri
útlendingar hlæi að alþýöu þessa
lands.“