Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.1988, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 1988.
15
Undanfamar vikur hefur mikiö
verið rætt um það af ýmsum aðil-
um, t.d. forstjóranefndinni, að
kjaraskerðing sé bráðnauðsynleg
og óumflýjanleg á þessu ári. Þann
vanda sem við blasi sé ekki hægt
að leysa án stórfelldrar kjaraskerð-
ingar.
Sé miðað við stöðu þjóðarbúsins
um þessar mundir er ekkert sem
bendir til þess að það sé verulegur
samdráttur í aðsigi. Þvert á móti
bendir allt til þess að staða þjóöar-
búsins á þessu ári verði svipuð og
í fyrra en þá framleiddi þjóðarbúið
meira en nokkru sinni fyrr.
Áfalliö 1983 og
„Áfallið“ 1988
í töflu 1 og mynd 1 má sjá saman-
burð á milh áranna 1983 og 1988
hvað varöar þjóðarframleiðslu,
þjóðartekjur og verömæti útflutn-
ingsframleiðslu og sjávarvöru-
framleiðslu. Á árinu 1983 varð ein-
mitt töluverð kjaraskerðing sem
þá var að hluta rökstudd með því
að þjóðarframleiðsla hefði dregist
saman og því þyrftu launþegar að
leggja á sig byrðar eins og aðrir
þjóðfélagsþegnar. Á tölunum má
glöggt sjá að ástandið árið 1983 var
allt annað en nú og eins má sjá að
það er alls ekki ástæða til stór-
felldra kjaraskerðinga út frá áætl-
aöri stöðu þjóðarbúsins.
Tillögur í efnahagsmálum
og kaupmáttur launa
Eins og kunnugt er virðist niður-
færsluleiðin vera komin út af borð-
inu. Þaö þýðir hins vegar ekki að
ríkisstjómin sé hætt að hugsa um
kjaraskerðingar. í tillögum ríkis-
stjómarflokkanna allra er gert ráð
fyrir því að laun verði fryst fram
yfir áramót.
Forseti ASÍ hefur hins vegar lagt
fram hugmyndir um lausn núver-
andi vanda án þess aö hreyft sé viö
launahækkunum.
Hvaö þýða hinar mismunandi til-
lögur fyrir kaupmátt launa á næstu
mánuðum? Hér er sýnt hvað 3 mis-
munandi útfærslur á launamálum,
gengismálum og verðlagsaðhaldi
þýða fyrir kaupmátt launa. Leið 1.
er byggð á hugmyndum forseta ASÍ
en leið 2 og 3 em mismunandi út-
færslur á hugmyndum sem virðast
vera uppi innan ríkisstjórnarinnar.
Þrenns konar tillögur
1. Laun myndu hækka um 2,5%
þann 1. október, 1,5% þann 1. des-
ember og 1,25% þann 1. febrúar
auk þess verði greidd 1% verðlags-
uppbót 1. desember. Gengi verði
fast og verðlagsaðhald verði enn-
þá strangt.
2. Launahækkanir frystar, gengi
Kjallaiiim
Ari Skúlason
hagfræðingur
Alþýðusambands íslands
stöðugt og töluvert verðlagsað-
hald.
3. Launahækkanir frystar, gengi fellt
um 3% fljótlega, slakað á verðlags-
aðhaldi.
Niðurstöður
I töflu 2 má sjá hvað gerist í sam-
bandi við verðbólgu, launahækkanir
og kaupmátt fram í maí 1989. Verð-
bólga verður svipuð í leiöum 1 og 2
en minnst í leið 3. Sé litið á kaup-
máttinn kemur dæmi 3, sem að
mestu er miðað við tillögur forseta
ASÍ, langbest út. Á mynd 2 má sjá
hvernig kaupmátturinn kemur til
með að þróast miðað við þessar 3 til-
lögur. Þar kemur greinilega í ljós
hvað tillögur ríkisstjómarflokkanna
þýða fyrir kaupmátt launa.
Ari Skúlason
Tafla 2.
Breytingar frá sept. ’88 til apríl ’89.
Leið 1 Leið 2 Leið 3
Verðbólga 6,7% 4,8% 6,7%
Kauphækkanir 6,4% 0,0% 0,0%
Kaupmáttarbreyting -0,3% -4,8% -6,7%
Tafla 1. Breytingar mifli ára
1982-83 1987-88
Verg þjóðarframleiðsla -4,7 0,0
Vergar þjóðartekjur -3,3 -0,5
Útflutningsframleiðsla -3,3 2,0
Sj ávarvöruframleiðsla -9,5 1,5
ÁFALLIÐ 1983 OG ’ÁFALLIÐ* 1988
BREYTINGAR FRÁ FYRRA ÁRI
1982- 1987-
1983 1988
!■!•!•!•! •!•!•!•!!
-10 -
-191
þdÓÐAR- þdÓÐAR-
FRAMLEIÐSLA TEKJUR
VERÐMÆTI VERÐMÆTI
ÚTFLUTNINGS- SJÁVARVÖRU-
FRAMLEIÐSLU FRAMLEIÐSLU
KAUPMÁTTARþRÓUN MIÐAÐ VIÐ 3 LEIÐIR
SEPTEMBER 1988,TIL APRÍL 1989
LEIÐ 1 LEIÐ 2 LEIÐ 3
Enn um vísitölu
Rikisstjórnarflokkarnir hafa
hugsað meira um að skjóta flugeld-
um og púðurkerlingum á hver ann-
an þessa dagana en efnahagsmál
þjóðarinnar. Þeir hafa kannski ætl-
að að „hókuspókusa" allt í lag. En
tíminn hefur hlaupið frá þeim sem
og efnahagsmáhn.
Sjálfstæðisflokkurinn er flokkur
sem þorir að vaða í villu og svima.
Framsóknarmenn ættu frekar að
sækja fram í sparnaði og ráðdeild
í sínum ráðuneytum en að sækja
fram sem stjórnarliðar fyrir hádegi
og sem stjórnarandstaða eftir há-
degi og á kvöldin aðallega í fjöl-
miðlum. Kratarnir ættu fremur að
hugsa hlýlega til þeirrar alþýðu
sem þeir kenna sig við, heldur en
að leita stöðugt nýrra „skatta“ til
íþyngingar henni.
Launin eru lítill hluti
Ríkisstjórnin skipar „forstjóra-
nefnd“ sér til hjálpar í ráðleysi
sínu. Forstjóranefndin finnur það
helst til ráða að lækka beri laun
fólksins sem ber hitann og þung-
ann af framleiðslunni og verð-
mætasköpuninni í landinu. Þeir
kölluðu þennan óskapnað „niður-
færsluleið." - Þessi aðgerð átti að
bjarga öllu, en niðurfærsla þessi
átti aðeins að virka á „laun“. Allt
annað átti aö gerast af „sjálfu sér“.
Staðreyndin er sú að launakostn-
KjáUarinn
Ari Gústafsson
ritari atvinnu- og verkalýðs-
nefndar Borgaraflokksins
aður er hverfandi litill hluti þess
vanda sem við er aö glíma. Aðal-
vandinn er fjármagnskostnaður.
Fjármagnskostnaður er það verð
sem menn þurfa að greiða fyrir
lánsfé. Það er kunnara en frá þurfi
að segja að fjármagn á íslandi er
hið dýrasta sem um getur í heimin-
um.
Þessi dýrtíð á fjármagnsmarkað-
inum kemur í líki „lánskjaravísi-
tölu“ sem er tengd hinum ýmsu
þáttum í þjóðfélaginu, s.s. áfengis-
verði, matvæla- og byggingar-
kostnaði o.s.frv. Þessi tenging er
þannig úr garði gerð aö hún hækk-
ar „lánskjaravísitöluna" sjálfkrafa
ef áfengi eða annar varningur
hækkar.
Þessi sjálfvirkni skrúfar upp af-
borganir lána og verður þess vald-
andi að greiðslubyrðar, jafnt ein-
staklinga sem atvinnuvega, verða
óbærilegar.
Fleiri gjaldþrot
Hvers vegna fremja vel rekin fyr-
irtæki efnahagslegt sjálfsmorð við
láutöku vegna breytinga á rekstri?
Hreinlega vegna þess að allar for-
sendur áætlana eru breytilegar frá
degi til dags, þar af leiöir að allar
áætlanir eru í lausu lofti og hæsta
máta óáreiðanlegar. Sama máli
gegnir um launþegann, sem tekur
lán til íbúðarkaupa, hans áætlanir
standast heldur ekki.
Lánskjaravísitalan átti að mæla
verðmæti, en ekki breyta þeim. Það
þætti skrýtin lækning að stinga
hitamæli í sjúkling og ætlast til að
hann (mælirinn) lækni. Niður-
færsla á launum eingöngu virðist
vera aðgerð í þá átt að gera að engu
efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinn-
ar. Þegar aðeins einn veigaminnsti
þáttur efnahagsvandans er frystur,
en allir hinir þættirnir fá að æða
stjórnlaust upp. Fjármagnskostn-
aður lækkar ekki þó laun í landinu
verði lækkuð. Þetta endar aðeins á
einn veg, í fleiri gjaldþrotum.
Hverjir hagnast?
Hverjir skyldu þá hagnast á slíkri
„niðurfærslu"? Það eru fjármagns-
eigendur, menn og stofnanir sem
hafa komið einstaklingum og fyrir-
tækjum í þá aöstööu að það er sama
hvað mikiö er greitt, skuldin hækk-
ar stöðugt, menn borga „aðeins
vexti og verðtrygginguna”. Þetta
er óskaaðferð okrarans, að setja
„viðskiptavin“ sinn upp að vegg og
mjólka síðan tóruna úr honum.
Hvað gerist þegar þessir sömu
fjármagnseigendur hafa sölsaö
undir sig atvinnurekstur, eignir og
aðrar fjárfestingar, sem gerast
óarðbærar í þeirra eigu? Á ríkið
að kaupa? og þá fyrir hvað? Það
vantar alltaf peninga á þann bæ.
Hvað gerist þegar íjármagnseig-
endurnir fara sjálfir á hausinn
vegna sinnar eigin græðgi? Er ekki
betra að stokka spilin á ný áður en
algert hrun verður?
Borgaraflokkurinn vill afnema
matarskattinn illræmda sem væri
mikil búbót fyrir launafólk í
landinu.
Borgaraflokkurinn vill einnig af-
nema með öllu þessa lánskjaravísi-
tölu sem er að drepa niður allt at-
hafnalíf í landinu. Atvinnuvegir
sem og einstaklingar myndu rétta
mjög úr kútnum ef lánskjaravísi-
töluskrúfan stoppaði og öll sjálf-
virkni til hækkana í peningamál-
um væri úr sögunni.
Við borgaraflokksfólk höfum lagt
á það áherslu að ekkert þjóðfélag
sé sterkara en undirstaða þess, þ.e.
einstaklingurinn. Ef einstakling-
arnir og fyrirtækin þeirra fá að
halda eins miklu af sinu sjálfsaflafé
og hægt er, myndast sterkur aöili
sem getur með sjálfvahnni eyðslu
skilað þjóðfélaginu því sem því ber.
Borgaraflokkurinn vfll einfalda og
efla hin mannlegu tengsl í þjóð-
félaginu öllum til hagsbóta.
Ari Gústafsson
„Atvinnuvegir sem og einstaklingar
myndu rétta mjög úr kútnum ef láns-
kjaravísitöluskrufan stoppaði og öll
sjálfvirkni til hækkana í peningamál-
um væri úr sögunni.“