Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1988, Blaðsíða 2

2
FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1988.
4"
Fréttir
Jón Bjarman.
Ólafur Skúlason.
Heimir Steinsson.
Pétur Sigurgeirsson.
Sigurður Sigurðarson.
Margir kallaðir en einn útvalinn í biskupskosningum:
Við erum félagar og bræður
Biskupinn yfir íslandi, herra Pétur
Sigurgeirsson. tilkynnti á 19. kirkju-
þingi sem var slitið í Bústaðakirkju
fyrir viku að hann hygðist láta af
störfum á miðju næsta ári, nánar til-
tekið á prestastefnu í júní. Við sama
tækifæri lýsti hann þvi yfir að eðli-
legt væri að gengið yrði frá kjöri nýs
biskups á þeirri prestastefnu. Þar
með var undirbúningur fyrir bisk-
upskosningar kominn í fullan gang
og hafa fjórir prestar verið nefndir
til sögunnar sem mögulegir arftakar
Péturs Sigurgeirssonar.
Tímasetning og framkvæmd kosn-
inganna er í höndum dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins. Formleg
tilkynning biskups um að hann láti
af störfum næsta sumar hefur ekki
borist ráðunejdinu og því hefur ekki
verið tekin ákvörðun um hvenær
kosningarnar verða. Hallast menn
að því að þær verði í febrúar eða
mars.
Ólafur Skúlason
Ólafur Skúlason, prófastur í
Reykjavíkurprófastsdæmi og vígslu-
biskup, hefur lengi verið orðaður við
biskupsembættið. Stóð valið milli
hans og Péturs í annarri umferð
biskupskosninganna 1981 þar sem
Pétur sigraöi með eins atkvæðis
mun. Voru menn ekki á eitt sáttir
um lyktir þeirra kosninga þar sem
þrjú atkvæði bárust of seint og voru
því ógild. Enginn veit hvorum þau
atkvæði voru ætluð. Þó vildu sumir
meina að hefðu atkvæðin borist
tímanlega hefði Ólafur Skúlason orö-
ið biskup. Ólafur er elstur fjórmenn-
inganna, 59 ára. Hann var vígður til
prests 1955 og hefur meðal annars
starfað í Norður-Dakóta í Bandaríkj-
unum, í Keflavíkurprestakalli og
Bústaðaprestakalli. Ólafur varð
fyrsti æskulýðsfulltrúi þjóökirkj-
unnar árið 1960 og formaður æsku-
lýðsnefndar í þrjú ár. Hann hefur
setið í stjórn Prestafélags íslands og
var formaður þess um árabil. Dóm-
prófastur varð Ólafur 1976 og vígslu-
biskup 1983. Hann er formaður Pró-
fastafélagsins.
Heimir Steinsson
Heimir Steinsson, prestur á Þing-
völlum og þjóðgarðsvörður, hafði sig
ekki í frammi í síöustu biskupskosn-
ingum en fékk 10 atkvæði í fyrri
umferð. Heimir var vígður til prests
1966.1968-1972 var hann við kennslu
í lýðháskólum á Norðurlöndum. 1972
stofnaði hann Lýðháskólann í Skál-
holti og var rektor hans í 10 ár til
1982. Þá fór hann til Þingvalla þar
sem hann hefur verið síðan. Því
starfi fylgir einnig sú skylda aö vera
þjóðgarðsvörður á Þingvöllum.
Heimir hefur starfað í fjölda nefnda
og ráöa innan kirkjunnar. Hann er
51 árs.
Jón Bjarman
Jón Bjarman er 55 ára. Hann var
tók prestvígslu í Manitoba í Kanada
1958. Meðal mála, sem Jón hefur
kynnt sér sérstaklega, er stórborgar-
trúboð, æskulýðsmál, sálgæsla, störf
fangapresta á Norðurlöndum, fé-
lagsráðgjöf og alþjóðasamskipti.
Hann var æskulýðsfulltrúi þjóð-
kirkjunnar í 4 ár. 1970 var Jón ráöinn
fangaprestur en í dag starfar hann
sem sjúkrahúsprestur á Landspíta-
lanum. Jón hefur setiö í ótal nefnd-
um á innlendum og alþjóðlegum vett-
vangi.
Sigurður Sigurðarson
Sigurður Sigurðarson er yngstur
fjórmenninganna, 44 ára aö aldri.
Hann tók prestvígslu 1971 en sama
ár var honum veitt Selfossprestakall.
Þar hefur hann starfað sem prestur
síðan. Sigurður hefur setið í stjórn
Prestafélagsins síðastliðin ár og ver-
ið formaður þess síðustu tvö árin.
Hver er kjörgengur?
Auk þessara fjögurra presta eru
rúmlega 140 prestar og guðfræðingar
í kjöri til biskups. Þar sem kosningar
eru ekki fyrr en á næsta ári geta
fleiri komið til sem liklegir biskups-
kandídatar en þeir fjórir sem þegar
hafa verið nefndir. í lögum um bisk-
upskosningu segir að kjörgengur sé
til embættis biskups íslands „hver
guðfræðikandídat, sem fullnægir
skilyröum til þess aö vera skipaður
prestur í þjóðkirkjunni“. Þannig geta
um 150 prestar og guðfræðingar feng-
ið atkvæði. Ef einn þeirra fær meiri-
hluta atkvæða, yfir helming, verður
sá hinn sami biskup yfir íslandi. Fái
enginn meirihluta atkvæða verður
önnur umferð og þá kosiö um þá
þijá sem flest atkvæði hafa fengið í
þeirri fyrri. Þá ræður einfaldur
meirihluti. Kosningarétt í biskups-
kjöri hafa allir þjónandi prestar í
þjóðkirkjunni, þjónandi vígslubisk-
upar, biskup, kennarar guðfræði-
deildar í fóstum embættum eða störf-
um, biskupsritari, aðrir prestvígðir
menn og kjörnir leikmenn. Skal
kosningin vera skrifleg og leynileg.
Kosningar vondar
í viðtölum við presta um komandi
biskupskosningar hefur orðið vart
viðkvæmni varöandi orðið kosning-
ar og framboð. Þannig segjast ofan-
nefndir biskupskandídatar ekki vera
í framboði í eiginlegri merkingu þess
orðs heldur hafi þeir gefið mönnum
góðfúslegt leyfl til þess að nefna nöfn
þeirra í sambandi við biskupskosn-
ingarnar. Stuðningsmenn Jóns Bjar-
man segjast kalla hann til embættis
biskups „að lúterskum siö“.
„Sumir virðast halda að biskups-
tilnefning sé eins konar kosning. All-
ar tilhneigingar í þá átt eru vondar.
Þá er verið að fylkjast um menn frek-
ar en málefni," sagöi einn viðmæl-
enda DV. Fleiri tóku undir þessi orð
og ítrekuðu að það væri verið að
Kjósa um málefni en ekki menn.
Mönnum hafi hrosið hugur við þeirri
þróun sem prestkosningar voru
komnar út í áður en þeim var hætt.
Hafi menn í framboði til prests fariö
í gegnum ströng próf þar sem per-
sónuleiki þeirra og mannlegir eigin-
leikar vógu þyngst á vogarskálunum.
Hvort sem mönnum líkar betur eða
verr munu biskupskosningar snúast
um persónur „frambjóðenda" að ein-
hveiju leyti. Ólafur Skúlason bætti
því þannig við þegar hann var spurð-
ur hvort hann gæfi kost á sér til bisk-
ups að ekki yrði horft fram hjá þeirri
staðreynd að hér væri um kosningar
að ræða, með öllu því sem kosning-
um tilheyrði.
Kortlagning atkvæða
Það er nokkur tregi meðal stuðn-
ingsmaxma biskupskandídatanna til
að láta hafa eitthvað eftir sér undir
nafni eða fara ítarlega út í biskups-
kosningamar. Er það aö þeirra sögn
vegna þess að þeim sem stunda muni
kosningabaráttu af einhveiju kappi
verði þá í lófa lagt að „kortleggja“
þau 150 atkvæði sem greidd veröa,
auk þess sem um viðkvæmt mál er
að ræða þar sem ráðlegast er að fara
sér hægt. Þetta eru reyndar leynileg-
ar kosningar en í fámennum kjós-
endahópi, þar sem menn þekkja
nokkuð náiö hver til annars, er erfitt'
að „fara huldu höföi".
Samvinna í prestaköllum
Að sögn þeirra presta er nefnt hafa
Jón Bjarman mun hann hafa sig lítið
í frammi og muni þeir sjá um að
kynna hann.
„Við styðjum Jón Bjarman til að
fylgja eftir ákveðinni stefnu. Jón
Bjarman hefur lagt fram tillögur um
starfshætti og skipulag prestakalla
þar sem áhersla er lögö á að prestar
í prófastsdæmum ættu að vinna sam-
Fréttaljós
Haukur L. Hauksson
an - hver hefði sína þjónustuskyldu
en þeir ynnu saman aö sérverkefn-
um eins og til dæmis æskulýðsstarfi.
Eins var lagt til að í hveiju prófasts-
dæmi yrði til dæmis 1-2 prestaköll-
um færra eftir aðstæðum hveiju
sinni en ekki einhver ákveðin tala.
Þá myndi ekki skapast kurr eins nú
þegar einstök prestaköll eru valin
sem leggja á niður. Eftir umfiöllun á
prestastefnum og kirkjuþingum féllu
þessar hugmyndir út úr myndinni. í
dag er að mörgu leyti verið að fara
langt aftur í tímann þar sem tillögur
prestakallanefndarinnar eru. Það
þarf að taka af skarið í þessum mál-
um innan skamms en biskup hefur
einmitt fylgni til þess,“ sagði prestur
einn meðal annars við blaðamann.
Hin stríðandi kirkja
„Kirkjan og samfélagið í þessu
landi standa á nokkrum krossgötum.
Fyrir nokkrum áratugum voru mjög
vígreif andkirkjuleg öfl er börðust í
nafni raunvísinda, efnishyggju,
framfaradrauma og jafnvel stjóm-
mála. Þessi öfl hafa meira og minna
gengið sér til húðar. í staðinn höfum
viö fengiö tómarúm þar sem ákaflega
margt er á kreiki - alls konar tilboð
þar sem er markaðstorg hugmynda
í trúarefnum, siðgæðisefnum og
ýmsum viðmiðunum. Almenningur
er tiltölulega ráðlaus og leitandi og
ég álít þvi að við þessar aðstæður
þurfi kirkjan að gerast það sem ég
hef leyft mér aö kalla hin stríðandi
kirkja - ekki í stríði viö sjálfa sig eða
þjóðina, heldur þann óskýranleika
sem fylgir í kjölfar hruns hugmynda-
kerfanna sem ég nefndi, í stríði við
hin fiölmörgu ókristnu tilboð sem í
boöi eru. Kirkjan þarf að takast á við
öll þessi tilboð, sem á floti eru, með
því að bera fram sín eigin tilboð
miklu skilmerkilegar en við höfum
hingaö til gert. Kirkjan þarf að vera
kristniboðskirkja í eigin landi,“ sagði
Heimir Steinsson meöal annars að-
spurður hvað hann bæri helst fyrir
bijósti. Hann sagði að í ljósi þessa
þyrfti aö fiölga prestum í fiölbýli eins
og lagt hefur verið til. Prestur þyrfti
að ná persónulegu sambandi við
sóknarböm sín, hvaöa titil sem hann
kynni að hafa. Væri frumvarp um
prestaköll áfangasigur í því sam-
bandi. í stijálbýli þyrfti kirkjan að
halda uppi vömum svo þjónustan
rýmaði ekki og hafa þyrfti fullt sam-
ráð við heimamenn þar að lútandi.
„Varðandi skilgreiningu og skörun
verkefna presta, sem hafa vígslu, alt-
ari og prédikunarstól sem sameigin-
legan grundvöll í starfi sínu, er ýmis-
legt óútrætt. Samkvæmt mínum
skilningi er það meginverkefni bisk-
ups að verða forystumaður þessarar
stríðandi kirkju á krossgötum. Til
þess þarf hann að fylkja liði og hafa
mikið samband við presta, guðfræð-
inga og leikmenn um land allt. Þar
ofan á bætist að biskupi ber að sýna
prestum og heimafólki umhyggju og
vera prestur prestanna, sálnahirðir
og vinur þeirra, samanber gamalt
hugtak um prestana sem „fiöl-
skyldu" biskups."
Kirkjan sjálfstæður veruleiki
„Manni er það ljósara en ella þegar
biskupskosningar standa fyrir dyr-
um aö það er miklu hægara fyrir
okkur að kjósa þijá biskupa í stað
eins. Ég hef áhuga á því að betur
verði skilgreind samskipti og sam-
band ríkis og kirkju á íslandi. Dæmi
um það hvar þessi mál eru óskýr eru
til dæmis eignamál kirkjunnar. í
þeim verður aö vinna af ábyrgð og
samviskusemi á næstu árum. Einn
þeirra þátta í biskupsstarfinu, sem
þarf að vera meira áberandi en verið
hefur, er að biskup beiti sér meira
fyrir að vera leiðtogi í helgihaldi inn-
an kirkjunnar og styrki það sem
mest 1 söfnuðunum. Taka þarf til
endurskoðunar stöðu kirkjunnar í
samfélaginu því til að kirkjan verði
trúverðug þaif hún að hafa þá burði
að hún geti talist sjálfstæður félags-
legur veruleiki eða stofnun. Hún
verði þá ekki aðeins ríkisstofnun
heldur sjáflstætt samfélag í landinu
sem geti tekiö ákvarðanir sjálf um
þau mál sem mikilvæg eru. Við vilj-
um að kirkjan byggi aftur upp sínar
stofnanir og sjóði. Það yrði bæði
kirkju og ríki til góðs í staö þessa
óljósa samsulls sem er í dag. Hug-
myndir sem þessar eru meðal annars
að gerjast í okkur,“ sagöi Sigurður
Sigurðarson á Selfossi.
Olafur Skúlason fræddi blaðamann
um hlutverk biskups þar sem bisk-
upinn er foringi í kirkju íslands.
Hann stýrir biskupsstofu, kveður
prófasta og presta til sín á hveiju ári
og er í forsæti þegar þeir ræða sín
mál, boðar til fundar á prestastefnu
og á síðastliðnum árum hefur komið
fram leikmannastefna þar sem bisk-
up hefur lagt línumar. Biskup er for-
seti kirkjuþings og kirkjuráðs sem
kalla má ríkissfióm kirkjunnar. Þar
sifia auk biskups tveir prestar og
tveir leikmenn. Biskup er oddviti
framkvæmda kirkjunnar hverju
sinni.
Prestur prestanna
„Biskup mótar stefnu kirkjunnar,
er andlit hennar út á við og síðast
en ekki síst prestur prestanna. Prest-
amir þurfa ekki einungis að ræða
við biskup sinn um þau mál sem
brenna á þeim sem oddvitum safnaö-
anna heldur líka einstaklingum sem
gegna því vandasama starfi að vera
sálusorgari. Prestamir þurfa svo
sannarlega á sálsusorgara að halda.
Biskup þarf sem hinn skilningsríki
faðir aö hafa víðtæka reynslu af
kirkjulegum málefnum sem sóknar-
prestur og sem oddviti verkefna sem
hvíla enn þyngra á biskupi. Hlutverk
biskups er nfiög víðtækt og þetta er
gríðarlega mikið embætti. Ég var á
skrifstofunni hjá Sigurbirni biskupi
og kynntist mjög náið því sem biskup
fæst við. Það var óhemjumikill skóli.
Ég er prestur í stórum söfnuði, hef
verið formaður Prestafélags íslands
um árabil, er nú formaður Prófasta-
félagsins og hef síðast en ekki síst
veriö dómprófastur síðan 1976. Ég
hef komið nálægt nær öllum hliðum
í kirkjulegu starfi, komið víða við.
Því get ég þakkað þann víötæka
stuðning sem mér hefur verið veitt-
ur,“ sagði Ólafur.
Straumhvörf
„Það hefur verið stefnumál kirkj-
unnar árum saman aö biskupar
kirkjunnar skuli vera þrír. Það var
yfirlýst stefna þar til í haust. Þá gekk
nefnd, sem ráðherra skipaöi, inn á
hugmyndir þar sem hann lagöi að-
aláherslu á að biskupsdæminu yrði
ekki skipt en vigslubiskupar yrðu
eins konar aðstoðarbiskupar sem
væri létt af sóknarprestsstörfum.
Þeir væru staðgenglar biskups og
hefðu ákveðna þjónustuskyldu að
eigin frumkvæði. Þaö voru straum-
hvörf í stefnumörkun kirkjunar þeg-
ar kirkjuþing gekk inn á þessa tillögu
nefndar sem ráðherra skipaði.
Starfsmannafrumvarp og presta-
kallafrumvarp var að mestu lagt í
eitt og sem verður lagt fram sem
stjómarfrumvarp. Einmitt biskupa-
spumingin hefur staöið í ráherrum
fyrri ára. Nú var loks höggvið á hnút-
inn.“
Of ungur eða gamall
Það em ekki aðeins málefnin sem
tekið er tillit til þegar biskupsefni em
kosin. Talað hefur verið um að bisk-
up megi ekki vera of ungur þar sem
starfið væri afar erfitt og krefiandi
og ekki hægt fyrir einn mann að
sinna því af krafti í langan tíma. Með
þessa röksemdafærslu í huga virðist
Sigurður Siguröarson ekki eiga
mikla möguleika á.að sefiast að á
Suðurgötu 22. „Hann getur setið í
embætti í aldarfiórðung," sagði einn
viðmælandi. Er þaö einnig nefnt að
gott sé að endumýja biskup meö
nokkurra ára millibili. Til gamans
má geta þess að ef Heimir Steinsson
verður biskup mun hann sifia í 19
ár, Jón Bjarman í 15 ár en Ólafur
Skúlason ekki nema í 11 ár. Ólafur
Skúlason stendur þama vel að vígi.
Þegar litið er til reynslu hans, og
þeirrar staðreyndar að hann tapaði
með einu atkvæði síðast, þykir heim-
ildarmönnum DV ekki ólíklegt að
hann verði næsti biskup. „Hann fer
allavega ekki að tapa aftur með eins
atkvæðis mun,“ var sagt. Það má
velta möguleikum þessara fiögurra
kandídata endalaust fyrir sér á ólík-
um forsendum og hafa verður í huga
að allir em í kjöri. Kosningabaráttan
getur orðiö hörö og margt látið fiúka
þar sem heimildarmenn blaðsins
telja að að minnsta kosti tveir hinna
nefndu sæki það fast að verða biskup
yfir íslandi. Einn hinna 150 kandíd-
ata hafði á orði: „Við erum félagar
og bræöur. Við erum alls ekki að
berast á neinum spjótum haturs eða
úlfúðar. Það em ákveðnir hópar sem
leitaö hafa til okkar. .Viö erum ekki
í striði hver við annan og allir bera
hag kirlfiunnar fyrst og fremst fyrir
bijósti.“
-hlh
'J