Morgunblaðið - 06.10.2004, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 2004 25
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
VEGNA umfjöllunar um styrkveit-
ingu sem ég varð aðnjótandi fyrr í
sumar og fjallað var um í DV
fimmtudaginn 16. september síðast-
liðinn, vil ég taka eftirfarandi fram:
Blaðamaðurinn, Ragnheiður Gyða
Jónsdóttir, sem hafði samband við
mig frá DV, gerði mér engan veginn
ljóst að það sem okkur fór á milli í
óformlegu samtali í síma, yrði slegið
upp sem viðtali við mig með þeim
hætti sem raun ber vitni á síðum
blaðsins. Mér skildist á henni að hún
væri að leita sér upplýsinga meðal
fleiri aðila, LÍN, Listasafni Íslands,
hjá þeim sem fékk styrkinn með
mér, auk mín. Blaðamaðurinn lagði
hart að mér um að fá að segja frá
málinu í heild sinni, og lofaði um leið
að hafa EKKERT eftir mér án þess
að leyfa mér að lesa það yfir. Sjálf
gerði ég blaðamanninum ljóst að ég
væri mjög treg til að láta hafa nokk-
uð eftir mér um þetta mál í DV og
því hefði átt að vera þeim mun meiri
ástæða fyrir hann að virða ósk mína
um yfirlestur og sýna þar með fag-
leg vinnubrögð. Í stuttu máli lýsi ég
því yfir að greinin í DV var birt án
míns samþykkis og ég á engra ann-
arra kosta völ en biðja þá hlutaðeig-
andi aðila sem minnst er á í ummæl-
um höfðum eftir mér í greininni
afsökunar á því að það sem einungis
átti að vera tveggja manna tal skuli
hafa birst á prenti.
ELÍN HANSDÓTTIR,
Ingólfsstræti 10,
101 Rvík.
Leiðrétting
Frá Elínu Hansdóttur:
NÝLEGA birtist grein í Morg-
unblaðinu þar sem yfirskriftin var
að sjálfsvígum barna undir 15 ára
aldri hefði fjölgað. Í greininni kem-
ur fram að sjálfsvíg eru meðal fimm
algengustu dán-
arorsaka í aldurs-
hópnum 15–19 ára í
heiminum og er svo
einnig hér á landi.
Landlæknisembættið
hefur nú gefið út upp-
lýsingarrit um sjálfs-
víg og sjálfsvígs-
hegðun barna og
unglinga. Útgáfa
bæklingsins er liður í
forvarnarverkefninu
Þjóð gegn þunglyndi.
Vitað er um sjálfsvígs-
tilraunir barna hér á
landi alveg niður í 12–13 ára. Sam-
kvæmt tölum Landlæknisembætt-
isins eru sjálfsvígstilraunir milli
500 og 600 á ári.
Forvarnir skila bestum árangri
sé þeim beitt markvisst og ítrekað
auk þess að vera samhljóma. Til
þess að forvarnir skili sér til barna
skiptir máli að gott samstarf sé
milli heimila, skóla og annarra sem
starfa með börnum. Forvarnir eru
með ýmsu móti. Fræðsla í einhverri
mynd er líklega þekktasta form
forvarna. Forvarnir felast líka í við-
varandi meðvitund og innsæi þeirra
sem að barninu standa. Því meðvit-
aðri sem t.d. foreldrar og kennarar
eru um ýmis hættueinkenni í hegð-
un barns því meiri líkur eru á að
hægt sé að grípa inn í og stöðva
vaxandi vandamál með viðeigandi
úrræði. Ýmis forvarnarúrræði eru í
boði í samfélaginu. Því aðgengilegri
sem forvarnarúrræðin eru því
meiri líkur eru á að þau nái að hafa
þann tilgang sem þeim er ætlað.
Forvarnarmarkmiðum er náð ef
það tekst að koma þeim ein-
staklingum til hjálpar sem hafa í
hyggju að skaða sjálfa sig eða aðra.
Til að stemma stigu við tilraun til
sjálfsvígs skiptir sköpum að greina
einkenni undirliggjandi vanlíðanar
fljótt og nákvæmlega. Þegar að-
dragandi sjálfsvígs og sjálfsvígstil-
rauna er krufinn til mergjar kemur
í flestum tilvikum í ljós að viðkom-
andi hafði um nokkurn
tíma sýnt með hegðun
sinni og viðmóti ýmis
merki vanlíðanar og að
hegðunarbreyting í
einhverjum mæli hafði
átt sér stað. Í mörgum
tilvikum hefur viðkom-
andi jafnvel með ein-
um eða öðrum hætti
gefið vinum og vanda-
mönnum fyrirætlan
sína í skyn. Ef barn er
í sjálfsvígshugleið-
ingum eru ekki miklar
líkur á að það eigi
sjálft frumkvæði að því að leita að-
stoðar fagaðila til að ræða og vinna
úr orsökum vanlíðanar sinnar.
Enda þótt í mörgum tilvikum virð-
ist sem enginn mannlegur máttur
hefði getað komið í veg fyrir sjálfs-
víg eða sjálfsvígstilraun þá eru það
samt sem áður einna helst for-
eldrar sem sjá og skynja fyrst af
öllum hvort barnið þeirra sé ef til
vill í áhættu. Ef hegðun barns hef-
ur versnað til muna bæði á heimili
og í skóla og foreldrar skynja sam-
hliða hegðunarbreytingunni depurð
og leiða þá getur skipt sköpum að
leita sem fyrst til fagaðila svo hægt
sé að leggja mat á alvarleika máls-
ins. Sálfræðingar eru flestir hverjir
sérhæfðir í að greina hvort viðkom-
andi er í sjálfsvígshættu. Þeir eru
jafnframt þjálfaðir í að beita við-
talstækni sem líklegust þykir til að
skjólstæðingurinn tjái sig um sín
innstu mál og fyrirætlanir. Sál-
fræðingar leggja mat á hvaða úr-
ræði séu nauðsynleg hverju sinni.
Þeir leiðbeina foreldrum um hvaða
einkenni flokkast sem hættuein-
kenni, hvernig þeim ber að bregð-
ast við og hvenær ljóst sé að grípa
þurfi inn í.
Eins og málin standa í dag hafa
ekki allir sama tækifæri til að nýta
sér sálfræðiþjónustu. Í raun má
segja að sálfræðiþjónusta standi
einna helst þeim efnameiri til boða.
Notendur hennar þurfa að greiða
hana fullu verði þar sem hún er
ekki hluti af þeirri heilbrigðisþjón-
ustu sem almannatryggingakerfið
tekur þátt í að greiða niður. Þegar
notendur sálfræðiþjónustu spyrja
hverju þetta sæti hefur verið fátt
um svör. Margt getur legið því til
grundvallar af hverju Íslendingum
hefur ekki tekist að fylgja ná-
grannaþjóðum sínum í þessu efni.
Hitt er annað að varla er hægt að
kenna um áhugaleysi ráðamanna
því þeir hafa flestir lýst því yfir að
sálfræðiþjónusta sé afar mikilvæg
heilbrigðisþjónusta og eðlilegt væri
að endurgreiða notendum hennar
hluta kostnaðarins. Sá hópur sál-
fræðinga sem valinn hefur verið til
að reyna að koma á viðræðum við
heilbrigðisráðuneytið og
Tryggingastofnun ríkisins um gerð
þjónustusamnings telur það skyldu
sína að halda málinu lifandi. Væri
samningur í gildi milli TR og
Sálfræðingafélags Íslands sem
kveður á um slíka endurgreiðslu
getur sálfræðiþjónusta flokkast
sem raunhæf forvörn gegn
sjálfsvígum og sjálfsvígstilraunum
sem og öðrum erfiðleikum og
vandamálum sem upp kunna að
koma í lífi sérhvers einstaklings.
Sálfræðiþjónusta
forvörn gegn sjálfsvígum
Kolbrún Baldursdóttir fjallar
um forvarnir og sjálfsvíg ’Forvarnir skila best-um árangri sé þeim
beitt markvisst og ítrek-
að auk þess að vera
samhljóma. ‘
Kolbrún Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur.
LAUGARDAGINN 9. október
eru 25 ár liðin síðan framsýnt fólk
kom saman og stofnaði með sér fé-
lagsskap aðstandenda, sjúkra og
áhugafólks um málefni geðsjúkra.
Mikil áhersla var á það lögð frá
upphafi að meginverkefni félagsins
yrði að gæta hagsmuna hinna
veiku. Þeir töldu þá ekki fara sam-
an að reka þjónustu
fyrir geðsjúka og
berjast fyrir hags-
munum þeirra. Það
sem ríki og sveit-
arfélögum að lögum
bæri að reka myndi
Geðhjálp ekki gera.
Þarna hefur viss
stefnubreyting orðið á
umliðnum árum. Geð-
hjálp rekur nú fé-
lagsmiðstöð, mötu-
neyti, tölvuver,
sálfræðiþjónustu og
aðra ráðgjöf og hýsir
átta sjálfshjálparhópa. Þar fyrir ut-
an hýsir Geðhjálp skóla með hundr-
að nemendum og er hann rekinn er
af Fjölmennt. Með rökum má segja
að margt af þessu ætti ríkið að reka
en staðreyndin er sú að fólk leitar
fremur til Geðhjálpar en til op-
inberrar stofnunar. Þetta er mik-
ilvægt atriði sem við sem stjórnum
þessu félagi verðum að taka með í
reikninginn. Á þessum tímamótum
er þakklæti til frumkvöðlanna mér
efst í huga. Því verður heldur ekki á
móti mælt að staða geðsjúkra í dag
er allt önnur og að mörgu leyti betri
en fyrir aldarfjórðungi. Þó þarfnast
sennilega enginn málaflokkur í heil-
brigðiskerfinu meiri lagfæringar en
geðheilbrigðismálin. Enn er það svo
að geðlækningar eru að langmestu
lyflækningar og því þarf að breyta.
Nýjar rannsóknir sýna að sjúk-
lingar í samtalsaðferðum halda enn
betur meðferð og árangurinn er
ekki lakari en með lyfjunum þótt
þetta eigi ekki við mikið oflætisást-
and. Þessu þarf að gefa miklu betri
gaum. Það er margt að gerast í
löndunum í kringum okkur á þessu
sviði og þangað þurf-
um við að leita hug-
mynda. En við eigum
líka að skoða okkar
reynslubanka því hér
hefur margt það gerst
á allra síðustu árum á
vettvangi grasrót-
arinnar sem er til eft-
irbreytni í öðrum lönd-
um. Kiwanishreyfingin
hefur um árabil verið
Geðhjálp haukur í
horni. Án tilstillis
hreyfingarinnar og
velvilja stjórnvalda
væri Geðhjálp ekki með sína starf-
semi í hinu glæsilega húsi á Tún-
götu 7 en þrátt fyrir stærðina er
starfsemin í húsinu við það að
sprengja allt utan af sér. Nú er enn
blásið til sóknar með sölu á K-lykli
Kiwanishreyfingarinnar. Ágóði úr
söfnuninni, sem stendur frá 7.–10.
október, rennur að þessu sinni til
barna- og unglingageðdeildar
Landspítala og Geðhjálpar. Í sept-
ember voru 90 börn á biðlista eftir
innlögn á BUGL og hefur ástandið
ekki verið verra. Mjög brýnt er að
ný meðferðarálma rísi sem allra
fyrst og mun söfnunarframlagið
skipta verulegu máli. Þeim hluta
sem rennur til Geðhjálpar verður
varið til þess að rjúfa einangrun
geðsjúkra á landsbyggðinni. Í sam-
vinnu við Rauða kross Íslands
munu fulltrúar Geðhjálpar fara um
landið, upplýsa almenning og fag-
fólk og vinna markvisst að því að
skapa þeim sem eiga við geðrask-
anir að stríða nýja samskiptamögu-
leika og batavon. Ég heiti á þig, les-
andi góður, að styðja þessi verkefni
og bregðast vel við Kiwanismönn-
um um helgina.
Alþjóðageðheilbrigðisdagurinn
er enn haldinn hér á landi um
helgina. Ganga með blöðrur og
lúðrasveit í broddi fylkingar verður
farin frá Hlemmi niður Laugaveg á
laugardag og blöðrunum sleppt
með táknrænum hætti áður en
gengið verður til dagskrár í ráðhús-
inu. Það er von Geðhjálpar að sem
allra flestir taki þátt í þessu. Á
sunnudag bjóðum við svo til afmæl-
isveislu í húsi okkar á Túngötu þar
sem allir eru sömuleiðis velkomnir.
Þakkarlisti núverandi stjórnar Geð-
hjálpar er langur á þessum degi og
sennilega aldrei tæmandi. Því segi
ég; Þakka ykkur, Íslendingar, fyrir
allan stuðninginn og hlýhug til fé-
lagsins. Til hamingju, öll, með af-
mælið!
Geðhjálp á tímamótum
Sigursteinn Másson
skrifar um Geðhjálp og
Landssöfnun Kiwanis ’Þeim hluta sem rennurtil Geðhjálpar verður
varið til þess að rjúfa
einangrun geðsjúkra á
landsbyggðinni. ‘
Sigursteinn Másson
Höfundur er formaður Geðhjálpar.
Eftirfarandi greinar eru á mbl.is:
Jón Steinsson: „Það er engin tilviljun að hlutabréfamarkaðurinn í Banda-
ríkjunum er öflugri en hlutabréfamarkaðir annarra landa.“
Regína Ásvaldsdóttir: „Eitt af markmiðum með stofnun þjónustumið-
stöðva er bætt aðgengi í þjónustu borgaranna.“
Jónas Gunnar Einarsson: „Áhrifalaus og mikill meirihluti jarðarbúa, svo-
kallaður almenningur þjóðanna, unir jafnan misjafnlega þolinmóður við sitt.“
Jakob Björnsson: „Mörg rök hníga að því að raforka úr vatnsorku til ál-
framleiðslu verði í framtíðinni fyrst og fremst unnin í tiltölulega fámennum,
en vatnsorkuauðugum, löndum …“
Tryggvi Felixson: „Mikil ábyrgð hvílir því á þeim sem taka ákvörðun um að
spilla þessum mikilvægu verðmætum fyrir meinta hagsæld vegna frekari ál-
bræðslu.“
Stefán Örn Stefánsson: „Ég hvet alla Seltirninga til kynna sér ítarlega
fyrirliggjandi skipulagstillögu bæjaryfirvalda …“
Gunnar Finnsson: „Hins vegar er ljóst að núverandi kerfi hefur runnið sitt
skeið og grundvallarbreytinga er þörf …“
Eyjólfur Sæmundsson og Hanna Kristín Stefánsdóttir: „Öryggismál í
landbúnaði falla undir vinnuverndarlög og þar með verksvið Vinnueftirlits-
ins.“
Jakob Björnsson: „Með þvílíkum vinnubrögðum er auðvitað lítil von um
sættir.“
Guðmundur Hafsteinsson: „Því eru gráður LHÍ að inntaki engu fremur
háskólagráður en þær sem TR útskrifaði nemendur með, nema síður sé.“
María Th. Jónsdóttir: „Á landinu okkar eru starfandi mjög góðar hjúkr-
unardeildir fyrir heilabilaða en þær eru bara allt of fáar og fjölgar hægt.“
Hafsteinn Hjaltason segir landakröfumenn engar heimildir hafa fyrir því
að Kjölur sé þeirra eignarland eða eignarland Biskupstungna- og Svína-
vatnshrepps.
Sveinn Aðalsteinsson: „Nýjasta útspil Landsvirkjunar og Alcoa, er að lýsa
því yfir að Kárahnjúkavirkjun, álbræðslan í Reyðarfirði og línulagnir þar á
milli flokkist undir að verða „sjálfbærar“!“
Á mbl.is
Aðsendar greinar
Aðalfundur
Samtaka fiskvinnslustöðva
verður haldinn í Skíðaskálanum í Hveradölum
föstudaginn 8. október 2004 kl. 11.00
Dagskrá:
Skýrsla stjórnar
Arnar Sigurmundsson, formaður SF.
Ársreikningar SF 2003
Kosning stjórnar og endurskoðenda.
Ræða
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegsráðherra.
Horft til framtíðar í rannsóknum og þróun
Dr. Sjöfn Sigurgísladóttir forstjóri Rf.
Íslenskur hlutabréfamarkaður – Er sjávarútvegur á útleið?
Kjartan Ólafsson, viðskiptastjóri sjávarútvegsteymis Íslandsbanka hf.
Staða fiskvinnslunnar - launakerfi sjómanna,
samkeppnisstaða fiskvinnslu í landi og sjóvinnslu
Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson framkvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar hf.
Samkeppnisstaða, rannsóknir og fjárfestingar
í íslenskum sjávarútvegi
Pallborðsumræður undir stjórn
Sigmundar Ernis Rúnarssonar fréttastjóra.
Auk frummælenda eru þátttakendur
Finnbogi Jónsson stjórnarformaður Samherja hf. og
Gunnar Tómasson stjórnarformaður Þorbjörns Fiskaness hf.
Önnur mál
Stjórnin