Eimreiðin - 01.04.1937, Page 86

206
NYIR HEIMAR
EIMREIÐIN
það, sem kemur heim við þá takmörkuðu þekkingu, sem vér
höfum á lögmálum náttúrunnar. Þá eru eftirtektaverð um-
mæli Sir Arthurs Eddingtons, stjörnufræðingsins heimskunna,
sem hann viðhafði í fyrirlestrum sínum við Cornell-háskólann
1934. Hvers vegna skyldum vér lialda, að alt hið mikilvæg-
asta í manneðlinu verði mælt og vegið, þar sem hinn sanni
veruleiki er andlegs eðlis, spyr Eddington og viðurkennir
þannig um leið öfl, sem enginn visindamaður á öldinni sem
leið hefði fengist til að gefa gaum í alvöru. Sir Eddington
heldur því fram, að vísindin séu nú á v.egamótum, nijir heimar
séu að opnast, heimar, sem engir gáfu gaum áður nema
skáldin og dulsinnarnir, og hann segist efast um, að stærð-
fræðingarnir skilji betur tilveruna en þeir.
III.
Hvað er það, sem veldur þessum stefnuhvörfum í menn-
ingu nútímans og lífsskoðun? Gjaldþrot efnishyggjunnar eru
ekki eina orsökin til þeirra. Eitthvað njTtt hlýtur að vera að
koma í hennar stað. Ég gat áður um tvo meginstrauma í
skáldskap og list. Öðrum þessara meginstrauma er þegar
lýst. Óhætt er að hæta því við, að þessa meginstrauma
er að finna víðar, svo sem í vísindunum. Sá meginstraum-
ur í andlegu lífi og menningu nútímans, sem enn er ólj'st
að meslu, á upptök sín í alt öðrum heimi en hinn. í bók-
mentunum mætti ef til vill tala um ný-rómantíska stefnu,
ef orðið rómantík væri ekki eins misskilið og reynslan hefur
sýnt. Rómantík bókmenta 19. aldarinnar hefur verið skýr-
greind svo, að hún hafi verið leit að því óendanlega, því
liugsjónalega og dularfulla, hún hafi sett lilfinningalífið hærra
en skilninginn og tekið innsæið fram yfir kalt hyggjuvitið,
sem einkendi svo mjög hina þyrkingslegu fræðslustefnu í lok
18. aldar. Ný-rómantíska stefnan er að sjálfsögðu leit að því
óendanlega, en hún er með öllu laus við þá »hjalvoð óveru-
leikans«, sem búið var að reifa gömlu rómantíkina í-
Fylgjendur hinnar nýju lífsskoðunar telja sig nú þegar liafa
fundið ný og' mikilvæg verðmæti, og þau verðmæti hefur
ný og mikilvæg þekking fært mönnunum, þekking, sem mun
gerbreyta öllu viðhorfi þeirra hvers til annars og til þeirra