Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Page 49

hafa ekki alltaf gert sér þetta ljóst og hafa aðeins stundum ákveðið
raunvexti, þ.e. vísitöluvexti ásamt því að vísitölutryggja skuldina.
Það lætur mjög nærri að ísraelska kerfið hafi lagað bætur að verð-
bólgunni að fullu. En það er þó ekki gallalaust. Afmörkun á sviði vaxta-
og vísitölulaganna annars vegar, og á sviði þeirrar leiðréttingar sem
dómstólarnir hafa gert hins vegar, er ekki fullkomlega skýr. Réttar-
reglurnar sem dómstólarnir hafa mótað halda enn gildi sínu þrátt fyrir
setningu vaxta- og vísitölulaganna frá árinu 1978 um vísitölubindingu
auk vaxta, og eru einkum til þess eftirtaldar ástæður: 1 fyrsta lagi er
sá galli á lögunum að þau tryggja ekki raunvexti; í öðru lagi er sá
hluti dæmdrar fjárhæðar sem fæst með vísitölubótum eða vöxtum
skattskyldur sem venjulégar tekjur, þótt hin dæmda fjárhæð sé skatt-
frjáls, nema um sé að ræða sérstaka undanþágu. Það er því hagstæð-
ara fyrir sækjanda máls að dómstólar meti honum bætur við dóms-
uppsögn en að fá vísitölubundna fjárhæð sem metin er við tjón eða
samningsrof; í þriðja lagi á verjandi samkvæmt vaxta- og vísitölu-
lögunum þann kost að greiða kröfuna innan sex mánaða frá þingfest-
ingu málsins. Ef stefndi gerir þetta leysir hann sig undan þeirri kvöð
að borga vísitölu auk vaxta og þarf í staðinn aðeins að greiða lög-
leyfða vexti. Vextirnir eru endurskoðaðir reglulega. Munurinn sem
er á vísitölu með 3% vöxtum og lögboðnum vöxtum byggist því á og
breytist með verðbólguhraðanum og lögleyfðum vöxtum á hverjum
tíma. Einstaka sérlög kveða á um ákveðna vexti eða vísitölutrýggingu
að hluta í tilteknum tilvikum. Það er ljóst að bætur samkvæmt þessum
lögum eru ekki fullkomlega raunhæfar. Erfitt vandamál kemur upp
varðandi innbyrðis tengsl þessara sérlaga og vaxta- og vísitölulag-
anna, og í víðara samhengi varðandi samspil hinna þriggja hliða þrí-
hyrningsins — vaxta- og vísitölulaganna, sérlaganna og réttarreglna
þeirra sem dómstólarnir hafa mótað.
Hingað til hafa hvorki ísraelskir dómstólar né þingið, Knesset, grip-
ið til þess ráðs að endurmeta fjárhæðir í samningum sem koma eiga til
framkvæmda síðar. Reglan um „góða trú“ við fullnustu samninga
svífur yfir vötnum, en það er ólíklegt að hún verði notuð til að endur-
meta fjárhæðir. Tilraunir til að rifta samningi með þeim rökum að
verðbólga hafi valdið því að forsendur samningsins séu brostnar hafa
mistekist. Núna, þegar verðbólguhraðinn er yfir 100%, eru horfur
á að ísraelski löggjafinn haldi áfram að herða reglurnar um raun-
bætur án þess að grípa inn í þann flokk samninga sem koma eiga til
framkvæmda síðar.
103