Árbók VFÍ - 01.01.1992, Page 229

Kostnaðaráætlanir 227
1. gráöu áætlun; byggir á fullskilgreindu og fullhönnuðu mannvirki. Nákvæm magntölu-
skrá liggur fyrir. Líkleg skekkjumörk: -5/+15 % (PMI = -5/+15 %)
Tölur í svigum eru sambærilegar tölur frá Project Management Institute í Bandaríkjunum.
Taka þarf fram hvort reiknað hafi verið með bestu hugmyndum um verðlagsþróun til verk-
loka. Við bestu kostnaðaráætlanir þarf einnig að bæta einhverju ófyrirséðu. Það eru margar og
mismunandi skoðanir á þessu fyrirbrigði „ófyrirséð“ og erfitt um skilgreiningar. (Ein segir að
hér sé um að ræða „kostnað utan og ofan við kostnaðaráætlun, sem reynslan sýni að falli á
ýmsa óskilgreinda verkþætti og verði stærðargráðan að metast í hlutfalli af þeirri áhættu, sem
hvert verk um sig feli í sér“). En sumar kostnaðaráætlanir falla ekki vel að þeirri þrískiptingu,
sem að ofan greinir.
Vegagerð ríkisins áætlar kostnað við gerð tveggja vegaspotta 10 milljónir hvom. Annar er
boðinn út að vetri, en liinn að sumri til. Lægsta tilboð í vetrarveginn er 6,5 m.kr., eða 65 % af
áætlun, en 11,5 m.kr. í sumarveginn, sem eru 115 % af áætlun. Voru áætlanir Vegagerðarinnar
vitlausar? Hvor var vitlausari?
Áætlaður byggingarkostnaður fjölnota íþróttahúss í Kópavogi, nam samkvæmt 3. gráðu
áætlun hönnuða frá áramótum 1989/1990, um 637 m.kr., sem er á verðlagi dagsins í dag um
755 m.kr. Ekki er fráleitt að áætla að væri verkið boðið út í dag næmu tilboð 850-900 m.kr. Er
eitthvað vit í því að bera tveggja ára gamla 3. gráðu áætlun saman við tilboð dagsins í dag?
Svarið hlýtur að vera nei. En mér kæmi ekki á óvart þótt þessi gamla frumáætlun yrði dregin
fram í dagsljósið til samanburðar þegar og ef til byggingar hússins kemur. Og þá jafnvel
óframreiknuð upp á 637 m.kr.
Það væri ákjósanlegt og allri umræðu um byggingarkostnað og samanburð fyrir bestu ef
hægt er að sameinast um samræmda túlkun á kostnaðaráætlunum með mismunandi nákvæmni-
gráðum og líklegum skekkjumörkum hverrar fyrir sig.
Kostnaðaráætlanir eru spádómar fram í tímann, en ekki raunveruleiki. Á frumstigi hönnunar
er mikilvægt að fyrir liggi frumáætlun um byggingarkostnað, svokölluð 3. gráðu áætlun, sem
síðar verður yfirfærð í fjármögnunaráætlun og greiðsluáætlun. Á þessu stigi er sérhver áætlun
betri en engin áætlun.
4 Ástæður frávika frá kostnaðaráætlun
Oft er spurt um það hvernig á því standi að verk hafi farið úr böndunum, kostnaður orðið miklu
hærri en áætlanir gerðu ráð fyrir. Slfkar spurningar eiga auðvitað alltaf rétt á sér, en bent skal á
að aðgátar er þörf, bæði við spurningarnar og við svör við þeim.
Eg tel að nokkrar meginástæður séu fyrir því að kostnaðareftirlit og kostnaðaráætlanir fara
út um þúfur hér á landi. Þær helstu eru þessar:
1. Verkefnið er illa skilgreint frá hendi verkkaupa. Hér getur sökin bæði legið hjá
verkkaupa og ráðgjöfum hans.
/ illa skilgreindu verki eru stöðugl að koma ttpp óvœnt atvik og aukaútgjöld þeim
samfara. I slíkum tilvikum er oft gripið til snöggra stefnubreytinga, án nœgjanlegs
rökstuðnings.
2. Hönnun er skammt á veg komin, þegar framkvæmdir hefjast. Kostnaðaráætlanir
byggjast því frekar á ágiskun en útreikningum.
Mjög mikilvœgt er að menn geri sér grein fyrir því að því lengra sem verkefninu