Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Blaðsíða 21

HLUTFALLIÐ MILLI LÍFS OG DAUÐA
91
IV.
Við vorum staddir heima hjá Gunnlaugi
Scheving og töluðum um ástandið í heimin-
um. Honum leizt illa á, hvernig pólitíkin
hefði þróazt. Hann sagðist hafa verið hlynnt-
ur verkafólkinu og ætíð stutt að bættum
kjörum þess —
— en mér finnst sósíalisminn á íslandi vera
orðinn einn taumur á heimsveldislínu Hússa.
Þessar stóru þjóðir eins og Bandaríkja-
menn og Rússar vilja hvor um sig gleypa
heiminn. Þegar Steinn Dofri var í Kanada í
fyrra stríði, var honum sagt að fara í her-
inn. — Jú, svaraði hann, það er í lagi, ég
get farið í stríðið. En þá vil ég fá að drepa
á báða bóga. Þetta er eins og talað út úr
mínu hjarta. Eg vil drepa á báða bóga, en
liggja ekki hundflatur fyrir ofbeldinu. í síð-
ara stríði var hér finnskur maður og ég tal-
aði eitt sinn við hann um styrjöldina og
spurði, liver væri afstaða Finna til Þjóðverja,
sem þá voru með her sinn í landi þeirra og
afstaða þeirra til Rússa sem þeir börðust við.
Hann svaraði: — Við hötum Þjóðverja, en
það eru erfðir að berjast við Rússa. Mér
hefur alltaf verið þvert um geð að liugsa
um trúarbrögð. Það er kannski þess vegna,
sem ég læt kömmúnismann sigla sinn sjó. Það
þarf ekki litla æfingu í blindingsleik nútíma-
stjórnmála til að geta séð sól frelsisins birt-
ast í manndrápum og blóði Ungverjanna og
Tíbetanna eða í þjóðartukthúsunum umhverf-
is járntjaldið. Þeir, sem hafa hlotið æfing-
una í þessari miðaldamennsku, ættu að fá
sér kassa. Eða hvernig hefur verið farið með
listirnar í Sovét? Rússar hafa að vísu aldrei
verið miklir myndlistarmenn, en upp úr bylt-
mgunni kom gróska í rússneska myndlist og
við hana voru bundnar vonii-. En þær brugð-
ust eins og svo margt annað. Kommúnism-
anum hefur tekizt að ganga af listinni dauðri.
Sovézk myndlist er byggð á natúralisma,
sem dagaði uppi á síðustu öld. Það er ekki
hægt að blása lífi í dauðan ldut. Það er eins
°g gráskeggjaður öldungur tæki upp á því
að verða fimm ára í þykjustunni. Fólk sem
er gengið í barndóm, er sjaldan skemmtilegt.
Það tekur enginn mark á því, öllum finnst
hörmulegt, þegar menn lifa sjálfa sig. Þó væri
ennþá hörmulegra, ef menn væru beinlínis
knúðir til að lifa sjálfa sig. Nazistarnir
reyndu þetta sama, en það mistókst auðvitað:
myndir af foringjanum í garði eða hjá bros-
andi börnum og pólitískt sólskin til að sýna
hamingju þjóðarinnar; eða myndir af föður-
landinu: grænn skógur, frjálst líf. Já, þetta
er svo sem nógu ómerkilegt og óskemmtilegt
húmbúkk. Þetta er eins og kókakólaauglýsing.
Ekki betra.
V.
Það var gott kvöld, músík í loftinu og
málverk á veggjunum og við sátum heima
hjá Ragnari Jónssyni og þegar á samtalið
leið varð Gunnlaugur Scheving hrókur alls
fagnaðar og mér fannst stundum eins og hann
tæki af sér skelina eða brynjuna og legði
hana á gólfið við hliðina á stólnum sínum.
Hann talaði um málverkin í stofunni, lýsti
þeim fyrir mér og sagði kost og löst:
— Líttu á þessa liti hjá honum Kjarval,
sagði hann, og sjáðu hvað þeir eru viðkvæm-
ir, en hýrir. Kjarval notar litina á líkan hátt
og Jónas Hallgrímsson málið. Þessi andblær
menningarinnar líkt og hjá Corot eða Braque.
Kjarval er undursamlegur maður. Ungur,
alltaf ungur og kátur með heiUandi gaman í
kringum sig, en alvörumaður undir niðri.
Hann er mikill kóloristi og ég er viss um,
að hann er í hópi fremstu málara okkar
tíma. Það er eins um hann og Einar Bene-
diktsson: ef hann hefði verið fæddur með
stórþjóð. Það verður allt að list í höndunum
á honum. Svona maður fæðist einu sinni á
mörgum öldum. Hann kom með sýningu til
Seyðisfjarðar, þegar ég var unglingur, og ég
var fenginn til að gæta hennar fyrir hann.
Það þótti mér virðulegt starf og skemmti-
legt. Ég sýndi honum tilraunir sem ég hafði
gert, en honum leizt ekki á, enda ekki á að
lítast. En hann vildi ekki draga úr mér kjark-
inn og sagði til að koma mér á sporið: — Þú
ættir að mála skúturnar með þessum indælu
brúnu seglum og græna hlíðina á bakvið.