Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Blaðsíða 62

132
HELGAFELL
Úr einu í annað
ErfSasyndin
Það var von margra manna að kjördæmabreyting-
in sem nú er að koma til framkvæmda við kosn-
ingar í haust myndi verða til þess að bæta rnann-
valið á framboðslistum flokkanna. Víst verður því
ekki neitað að nokkrir dugandi menn og örfáir af-
bragðsmenn, sem treystandi er til meðferðar þjóS-
mála, hafa setið á þingi undanfarin ár. En alltof
mikið hefir kveðið að þúfutittlingunum sem hafa
vcrið að reyna að leika veiðibjöllur, en hafa þó aldrei
getað lyft sér svo hátt á fluginu að þeir sæju út yfir
hagsmuni eigin kjördæmis eða veggi flokksherberg-
insins í alþingishúsinu.
Þeir sem ólu slíkar vonir í brjósti hafa orðið fyrir
vonbrigðum af framboðunum. Uti um land sýnist
lítt hafa verið leitað eftir nýjum frambjóðendum
sem nokkur von væri til að gætu lyft sér hærra á
fluginu en þeir sem fyrir vom. Sumstaðar voru flokk-
arnir að vísu svo „heppnir“ að segja mátti að fyrri
þingmenn þeirra af sama svæði hefðu unnið sér
ábúðarrétt í efstu sætum á framboðslistum í nýju
kjördæmunum. En sums staðar reyndust þeir of
margir sem töldu sig eiga slíkan rétt, og annars
staðar þurfti að fylla í skörðin. Sama sagan hefir
endurtekið sig undantekningarlítið, að þetta hefir
valdið endalausu þrefi milli fulltrúa gömlu kjördÆm-
anna um það, hvert þeirra ætti réttinn á þessu og
þessu sæti á listanum. Þetta er mest áberandi um stærri
bingflokkana tvo, sem von er ril, þar sem búast má
við að langflest þingsætanna úr kjördæmunum utan
Reykjavíkur falli í þeirra skaut, en svipaðar fregnir
berast frá minni flokkunum, og a. m. k. verður þess
ckki vart að risið á framboðum þeirra hafi hækkað
við brcytinguna.
Það má líkja kjördæmabreytingunni við þunga
öldu, sem borizt hefir að Iandi og skolað burtu með
sér forréttindaaðstöðu eins flokks í landinu. Víst
væri það til of mikils mælzt af slíkum flokki að hann
hefði forgöngu um að hverfa frá músarholusjónar-
miðunum sem hann reyndi svo mjög að hefja upp
í æðra veldi í Kjördæmablaðinu í sumar. Samt hefir
hann haft kjark til að henda fyrir borð svolitlu
spreki sem rak á fjörur hans syðra við síðustu kosn-
ingar, en náttúrlega ekki án þess að taka sérstakt
tillit til sama gamla kjördiEmisins við val frambjóð-
andans sem tók sæti hins. Og enda þótt ryðguðu
vopni hafi verið kastað í sjóinn annarsstaðar, fer því
fjarri að hver blóðöx hafi verið fyrir borð borin hjá
þcim flokki, enda var þar sízt mikillar hugarfars-
breytingar að vænta.
Eftir stóra öldu kemur mikið útsog, og þess er
kannske varla að vænta að forráðamenn flokkanna í
gömlu kjördæmunum átti sig á því þegar í stað
að viðhorfin eru breytt, gamlir grjótgarðar hrundir
og stærri og veigameiri viðfangsefni blasa við full-
trúum þeirra, ef þeir menn verða fyrir valinu sem
sjá út yfir gamla garðinn sem áður var um túnið
þcirra.
Það er erfitt að losna við erfðasyndina, og þeir
menn sem setjast á þingbekkina nú í vetur verða
flestir þjakaðir af erfðasynd gömlu kjördæmaskipun-
arinnar. En nú reynir á þolrifin hjá þeim. Geta þeir,
þótt þeir séu komnir inn á framboðslistana sem full-
trúar ákveðinna staða eða annarra þröngra hagsmuna,
opnað augun og lyft sér til flugs? Þjóðin heimtar
kannskc ekki arnsúg af flugi allra fugla, sem þingið
sækja, en þeir verða þó að geta lyft sér svo hátt að
þeir sjái yfir landið. Þingmenn verða að muna það
að auk búrans býr í hverjum manni brot af þjóðar-
sálinni, og það er þetta brot sem þeim er ætlað að
endurspegla. Búrinn sér um sig og á nóg af samtök-
um utan þings til að gæta sinna hagsmuna.
Þeir sem unna Iýðræðinu og vilja viðgang þess
hljóta að setja traust sitt á þá af fulltrúum lýðræðis-
sinna sem gengust fyrir kjördæmabreytingunni, Sjálf-
stæðisflokkinn og Alþýðuflokkinn, um að losa sig
undan erfðasynd gömlu kjördæmanna og endurfæð-
ast með stærri sjónarmiðum. Takist hinum nýju
þingmönnum að kasta álagahamnum á kjördæma-
bilinu verða þeir meiri menn er þeir ríða frá þingi
en þegar þeir riðu til þings.
P.
„Atkvœði drottins"
Þegar landskjörnir þingmenn leystu hina konung-
kjörnu af hólmi eftir stjórnarskrárbreytinguna 19.
júní 1915 var kjörtímabil þeirra í fyrstu ákveðið 12
ár, þó svo að helmingur þeirra — 3 af 6 — skyldi
kosinn 6. hvert ár. Við fyrsta landskjörið, er fram
fór á næsta ári, voru kosnir 3 heimastjórnarmenn,
Hannes Hafstcin, Guðmundur Björnsson landlækn-
ir og Guðjón Guðlaugsson á Ljúfustöðum; tveir sjálf-
stæðismenn úr hópi „þversum-manna“, Sigurður Egg-
erz og Hjörtur Snorrason í Arnarholri; og loks Sig-
urður Jónsson frá Yztafelli af lista óháðra bænda,
en þar var á ferð fyrsti vísir þess sem síðar varð að
Framsóknarflokknum.
Hlutkesti skyldi ráða því, hvcrjir þrír þessara ný-
kjörnu þingmanna skyldu eiga sæti á Alþingi í 12
ár, og hverjir aðeins hálft kjörtímabil, unz land-
kjör færi fram aftur að 6 árum liðnum. Ungum
þingsveini var falið að draga út nöfn þeirra sem
skyldu hverfa af þingi — og urðu það allir heima-
stjórnarmennirnir. Sagt er að Sigurður Eggerz hafi
þá mælt, að þetta væri „dómur guðs yfir Heima-
stjórnarflokknum."
Sama trú á því, að guðleg forsjón ráði úrslitum