Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Blaðsíða 64

134
HELGAFELL
og í því skyni cru prófin þyngd, ckkert virðist æda
að geta stöðvað lærdómsþorsta þcssara þrjózku mann-
cskja.
Á hvcrju ári bætast við ný vcrkcfni, nútímamað-
urinn vcrður að vita citthvað í öllu, og allt cykst
og stækkar ncma sjálfur tíminn, scm cnnþá cr jafn-
bundinn sínum þrjózkufulla óbreytanleika, og ekki
unnt að fá mínútu frest, engin Ieið kunn til að fá
sólina til að hægja á sér, doka við meðan lokið er
störfum hvers dags áður nýr gcngur í garð.
Eitt af því sem nokkurn kvíða vckur á leið ungs
fólks inn í framtíðina, cr hið þrotlausa span alls þorra
manna, kapphlaup án annars sýnilcgs markmiðs
cn krækja sér í almcnn lífsþægindi. Og þcssi ómann-
lcga óróakennd virðist vakin strax í skólunum, og
ástæðan líklega sú, að námið skortir nægilega lifandi
markmið, þckkingarlcitin of bundin því að olnboga
sig áfram, komast yfir lærdóm, scm gerir kleift að
kjafta sig gegnum lífið, vita ártöl, þckkja nöfn,
kunna rcglur — geta svarað spurningum við próf-
borð.
Þessi hrottalegi prófskrekkur, scm heltekið hefir
allt mannlíf í þessu landi, cr varla hcilbrigður. Það
er eftirtcktarvcrt t. d. að jafnvel dagblöðin eru tekin
tipp á því að birta prófvcrkefni nýfermdra krakka
sem dæmi um hugkvæmni í að finna hrekkjabrögð
til að fella þau frá prófi.
Uppi eru ýmsar kenningar um kennsluaðferðir og
nám, og mun reynslan smám saman skera úr því,
hverju þar bcr að hafna og hverju halda. I svipinn
virðast margir þeirrar skoðunar, að ekki skipti öllu
máli, hvort hcilinn sé á vissu aldursskeiði þjálfaður
í því að lcysa rcikningsþrautir af cinu eða öðru tagi,
stæla minnið við nöfn og tölur cða glíma við að lesa
úr nótum eða öðru þungu lesmáli. Öll árcynsla af
því tagi konn til skila í andlegu atgervi.
Meðan barnið sættir sig að fullu við að lifa eftir
forskrift forcldra og kennara, er ef til vill oft ckki
mikil hætta á fcrðum þó tjáningarþörf þcss sé haldið
í skefjum. En fljótlega rekur að því að heilbrigt fólk
krefst þcss að vera eitthvað sjálft, fá að vclja og
hafna, gerast þátttakendur í kvölinni að vcra mann-
eskja, en ekki vinnudýr miskunnarlauss námskerfis.
Á fimmtán til sextán ára aldri ganga flest heil-
brigð börn undir hið svokallaða landspróf. Þetta próf
scm smám saman hefir vcrið að þyngjast undan-
farin ár, er nokkurskonar eldvígsla, fordyri helztu
menntastofnana okkar. Þó er það enn svo að mik-
dl fjöldi fólks ræður ekki að fullu við sig hvert
halda skuli, eða hefir áttað sig á því, fyrr en að
loknu stúdentsprófi, sem er höfuðáfangi á lcið flestra,
scm ætla sér að ná hærra marki á menntabraut.
Fyrir mönnunum, sem beita sér fyrir takmörkunum
á tölu nemenda, sem inngöngu fá í Menntaskólann,
og halda henni þar niðri, mun ckki vaka að binda
nemcndatöluna við gólfrúm skólastofanna við Lækjar-
torg, heldur hitt að tryggja að lærdómsfólk íslands
sé raunverulega fært í flestan sjó, samkeppnishæft
við mcnntafólk annarra þjóða. Og þctta er vissulega
rétt. Það var full þörf á því að þyngja námið. Hraust-
ir unglingar, sem ríkið veitir ókeypis kennslu og
heilsusamlega skóla, eiga ekki að fá að njóta slíkra
hlunninda nema leggja sig fram, já lcggja verulega
hart að sér.
Og þá er komið að kjarna málsins. Er þetta þá
leiðin til þess að skapa traust og menntað fólk? Eg
held ckki. Það er mjög mikil hætta á þvf að það
æskufólk, sem þannig er troðið í þurrum utanbókar-
lærdómi, verði kaldrifjað og innantómt, og eignist
tíðum ekki annað markmið í lífinu en pota sér áfram,
lærdómurinn verður líka um of markmið í sjálfu
sér í stað aflvaka til að lyfta þeim Grettistökum,
sem koma upp í hendur hvcrjum heilbrigðum manni
í daglcgu lífi.
Að því ber alveg tvímælalaust að stefna, og raun-
ar hefjast þegar handa um breytingar á skólakerfinu
í þá átt, að nemendur eigi kost á að velja á milli
ýmsra námsgreina, án þess að draga úr kröfum til
vinnu. Hjá mörgum gáfuðum unglingum, og jafn-
vel á barnsaldri hneigist hugurinn til sérhæfingar í
ýmsar áttir. Og ef staðið er gegn þessum hneigðum
framyfir 17-—18 ára aldur, fær nemandinn ef til vill
aldrei bcðið þess bætur. Þannig má heita að undir
núverandi skólakerfi sé óhugsandi fyrir fólk, sem
löngun hcfir til listiðkana að ná stúdentsprófi, nema
jafnhliða sé um óvenjulega námshesta að ræða, og
athyglisvert er hve mikill hluti gáfaðasta fólksins
hrökklast úr skólum, cn samtímis skreytir sig árlega
mcð stúdentshúfum fjöldi fólks, sem varla er læst á
bók né getur gert sig skiljanlegan á neinu heims-
máli, cn cr hins vcgar úttroðið af alls konar mark-
lausum fróðleik, sem hver sæmilega viti borinn mað-
ur getur flett upp í orðabókum.
Fyrir einni öld lifði það fólk eitt af harðræði tím-
ans, scm gætt var óvenjulcgum hraustleika til sálar
og líkama. Undir núverandi skólakerfi gæti þetta átt
eftir að snúast við, þannig að einmitt þetta fólk
gæfist upp en skólarnir fylltust af gervifólki, illa læsu
á bók og ósjáandi á listir, cn gæti svarað öllum
spurningum eins og orðabók.
R. J.
Þjáningin stutt, hamingjan eilíf.
Til læknis leitar fólk af því citthvað gengur að
því, einhver líkamleg vanlíðan þjáir það. Með svip-
uðum hætti sækir það um vist á sjúkrahúsi vegna
þcss að undan hallar um heilsufar um stund. Göng-
ur til læknis og á spítala eru því sjaldan ncinar
skemmtiferðir, og fremur kvíði en eftirvænting, sem
gerir vart við sig á þeirri leið. Nærgætnir Iæknar
og góð sjúkrahús taka líka á móti gestum sínum
með glaðlegu og uppörvandi viðmóti, og er oft bezta
meðalið.