Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Blaðsíða 30

100
HELGAFELL
hluti viðskiptanna við Austur-Evrópu er hag-
kvæmur frá efnahagslegu sjónarmiði, það er
að segja að íslendingar fái raunverulega jafn-
mikil verðmæti fyrir útflutning sinn þangað
og til annarra landa. Ef svo er, ætti að vera
hægt að finna lausn á því vandamáli að halda
viðskiptum við Austur-Evrópu áfram þrátt
fyrir fríverzlun. Það, sem einkum kemur til
með að valda vandkvæðum, er að verðlag,
bæði á innflutningi og útflutningi, í viðskipt-
um við Austur-Evrópu er oft hærra en við
önnur lönd. Úr þessu ætti að vera hægt að
bæta með samningum, svo að hvorugur bíði
tjón af. Mundi þá innflutningur frá Austur-
Evrópu verða við lægra verði og samkeppnis-
hæfari á markaði hér við aðrar vörur. Sé ekki
liægt að tryggja viðskipti á þennan hátt, kem-
ur fvllilega til greina að fara fram á undan-
þágur frá fríverzlunarákvæðum til verndar
innflutningi frá vöruskiptalöndum, ef hægt
er að sýna fram á það óyggjandi, að viðkom-
andi viðskipti séu hagkvæmari, þegar á allt
er litið, en viðskipti við aðrar þjóðir. Dæmi
um þetta gæti t. d. verið ráðstafanir til að
tryggja áframhaldandi kaup á olíu og timbri
frá Rússlandi, á meðan þau viðskipti eru
hagstæð.
Þjóðir Austur-Evrópu hafa engan rétt til
að setja sig á móti því, að íslendingar fylgi
öðrum Vestur-Evrópuþjóðum í átt til frjálsari
viðskipta, þar sem fslendingar hafa verið að-
ilar að Efnahagssamvinnustofnun Evrópu frá
upphafi og hafa samþykkt stefnu hennar.
Einnig er á það að bcnda, að viðskipti milli
Austur-Evrópu og margra landa í Vestur-
Evrópu hafa stórlcga aukizt undanfarin ár.
Iíefur mikill hluti þeirra farið fram í frjáls-
um gjaldeyri, og er ekki óhugsandi, að til þess
komi fyrr eða síðar, að viðskipti fslands við
þessi lönd geti einnig farið fram i frjálsum
gjaldeyri. Það verður þó því aðeins, að ís-
lendingar hafi þá sjálfir komið á frjálsum
viðskiptum, svo að þeir treysti sér einnig
til að skipta á þeim grundvelli.
í viðskiptum við Austur-Evrópu ætti það
að vera meginsjónarmið íslendinga, að þau
beri að meta eingöngu frá efnahagslegu sjón-
armiði. Þau voru tekin upp vegna þess, að
þau voru báðum aðilum hagkvæm, og meðan
svo er, hljóta báðir aðilar að stefna að því,
að þau haldist. Austur-Evrópuþjóðir geta
engu frekar krafizt þess af íslendingum, að
þeir fylgi haftastefnu sem skilyrði fyrir við-
skiptum, heldur en við getum heimtað, að
fríverzlunarsjónarmið ráði í utanríkisviðskipt-
um þeirra.
VII.
Tilgangurinn með þessari grein hefur verið
sá einn að draga fram aðalatriði þessa máls
og reyna að leiða í ljós, hver sé aðstaða ís-
lendinga og tækifæri þeirra í efnahagskerfi
hins frjálsa heims. Það hefur því vísvitandi
verið sneitt. hjá hinum margvíslegu tækni-
legu vandainálum, sem leysa þyrfti í sam-
bandi við þátttöku íslendinga í fríverzlunar-
bandalögum eða öðrum viðskiptaheildum. Það
er full ástæða til að vara menn við að gera
of lítið úr þessum vandamálum, enda þótt
lítill vafi leiki á því, að úr þeim megi greiða,
svo að sæmilega verði við unað.
Það, sem mest á ríður nú, er að íslendingar
geri sér fulla grein fyrir því, að þeir eru
staddir á krossgötum. Þeir eiga um að velja
að troða áfram braut hafta og verðbólgu eða
snúa við og freista þátttöku í því efnahags-
kerfi frjálsra þjóða, sem nú er að myndast.
Leiðin þangað kann að virðast torsótt, og
þegar á áfangastað er komið mun mörgum
reynast liinn frjálsi markaður harður hús-
bóndi, er hvergi vægir þeim, sem ekki stenzt
samkeppni við aðra um verð og gæði fram-
leiðslu sinnar.
En er það ekki einmitt slíkan húsbónda,
sem vantar í efnahagsmálum íslendinga? Litlu
hagkerfi er sérstaklega hætt við því, að upp
yaxi óhagkvæmur rekstur i skjóli einangr-
unaraðstöðu, ef crlenda samkeppni skortir, og
bak við óyfirstíganlega haftamúra virðist vera
hægt að framkvæma hvaða rangsnúning verð-
myndunarkerfisins sem er. Er þá sízt að furða,
j)ótt brátt fari svo, að öll efnahagspólitík
snúist fyrst og fremst um togstreitu þjóð-
félagsstétta og hagsmunahópa um hlutdeild