Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Blaðsíða 54

124
HELGAFELL
sögu ,rAlkemene“. Þar segir frá ungri stúlku,
sem alin er upp á prestssetri, þar sem strang-
trúarmaðurinn ríkir einn. Atökin í sögunni
eru á milli kristindóms prestsins og með-
fæddrar og frjálshuga og hreinskilinnar lífs-
skoðunar stúlkunnar. Þrátt fyrir ofsafengna
uppreisn og flóttatilraun sigrar lífsviðhorf
prestsins. Og í sögulok er Alkemene einmana,
lifsörg og ágjörn: andlega steindauð.
Lífið virðist því harla snautt og ömurlegt
þcim, sem finna engan tilgang í því eða eru
bældir niður, þegar þeir reyna að höndla
hann.
Skáldkonan bendir þó á eina leið þessum
glötuðu sálum til fróunar, drauminn. Hann
cr snarasti þátturinn í hinni frábæru smásögu
„DrömmerneHún hermir frá frægri óperu-
söngkonu, Pellegrina Leoni. Hún missir rödd-
ina í óperubrunanum í Mílanó. Ofan á þessa
ógæfu bætist, að hún kýs að deyja andlega,
]). e. hún hverfur yfir í heim drauma. Þá
lætur hún rætast á furðulegasta hátt. Ýmist
leikur hún skækju í ltóm, byltingasinnaða
tízkukaupkonu í Basel eða dýrling o. s. frv.
Aðalatriðið er að staðna aldrei svo lengi í
einu hlutverki, að lífið sjálft nái tökum á
henni. í sögunni segir um þetta draumavingl.
„Veiztu, að beygirðu stólparótina á kaffi-
trénu, sem þú crt að gróðursetja, skýtur það
brátt fjölmörgum rótaröngum upp við yfir-
borðið. Tréð nytjast aldrei og ber ekki ávöxt,
en það blómgast fagurlegar en hin trén. Þessir
rótarangar eru draumar trésins. Þegar það
skýtur rótarsprotum, þarf það ekki að hafa
áhyggjur af beygðu stólparótinni framar. Það
lieldur í sér lífinu skannna liríð á öngunum.
Einnig má segja, að þeir hjálpi því til þess
að deyja — því að draumavinglið er í raun-
inni sjálfsmorðsaðferð siðfágaðra manna.“
Að vísú bendir Karen Blixen á þessa leið,
en telur hana jafnframt neyðarúrræði. Sama
hugmynd kemur fram í nokkrum öðrum
ævintýrum, einna greinilegast og jákvæðast
í ævintýrinu „Det dröminende bam“. Hlut-
verk múgamannsins í lífinu er því að komast
að áformum guðdómsins í tilverunni með
sjálfskönmm. Takist það ekki, má lifa í
draumum sínum. Það er líf hinna óhamingju-
sömu unnenda og aukaleikara lífsins.
I þessu sambandi vaknar önnur spurning.
II ve rnig er þeim lieimi háttað, sem sögu-
persónurnar lifa og hrærast í?
Það er heimur harðneskju og iniskunnar-
leysis. Um hann fjallar hin snilldarlega smá-
saga „Sorg-agre“. Þar segir frá konu, er á
son, sem ákærður er fyrir glæp. Hann á harð-
an dóm í vændum. Óðalsbóndinn gefur kon-
unni þó færi á að bjarga syni sínum. Hún á
að hirða rúg af akurgeira á einum degi —
margra manna verk að jafnaði. Iíún tekur
boðinu og lýkur verkinu, en hnígur niður
dauð að því loknu.
Kjarni sögunnar kemur skýrast fram í sam-
ræðum óðalseigandans og frænda hans. Frænd-
inn vill láta óðalsbóndann gefa syninum upp
sakir, en bóndinn getur ekki fallizt á það.
„Anne Marie gæti haldið, að ég mæti lítils
strit hennar, cf ég nú á síðustu stundu ónýtti
og afnæmi refsinguna með öðrum og nýjum
fyrirmælum . . . Þá mundum við ef til vill sjá
hana enn hlaupa fram og aftur um akurinn,
þar til kornið væri allt liirt. Það yrði hörmu-
leg sjón og ósiðlega brosleg — rétt eins og
lítil reikistjarna, sem hefur villzt af braut
sinni og þeysti um geiminn, eftir að þyngdar-
lögmálið væri úr sögunni.“
Nákvæmlega sama skoðun kemur fram í
smásögunni „Syndjloden over Norderney“.
Þar segir kardínálinn áheyrendum sínum frá
nautaati. Úrvalsbardaganaut er skyndilega
náðað, öllum á óvænt. Viðbrögð þess verða
ofsareiði. IIví að þjást þrisvar sinnum og fá
síðan að vita, að allt er grín, mistök?
Ekki er erfitt að ráða í boðskap höfundar
í sögunni „Sorg-agre“. Þrotlaust strit og ævi-
lok gömlu konunnar á sólheitum akrinum
táknar mannsævina. En eins og óðalsbóndinn
getur ekki afnumið lögin, en verður að fram-
kvæma þau eftir orðanna hljóðan, þannig
getur guðdómurinn ekki heldur fellt niður
neinar þær þjáningar, sem maðurinn verður
að þola. Að áliti Karen Blixen komumst við
ekki að jákvæðari niðurstöðu um lífið en að
þjáningin sé mönnunum meðfædd. Hún er
einnig skilyrði þess, að menn skilji sjálfa
sig og aðstöðu sína í lífinu.
Þetta kemur hvað ljósast fram í annarri
sögu úr smásagnasafninu Vintereventyr, sem
heitir „Fra det gamle Danmark“. Hún er
mjög torskilin útlendingum, því að menn
verða að þekkja sögu Eiríks Glippings til þess
að skilja hana til fulls. Eiríkur konungur
hefur ekki numið lífslistina. ITann vill ekki
fallast á þá kosti, sem lífið setur honum. I