Sveitarstjórnarmál - 01.04.1949, Blaðsíða 7

SVEITARST J ÓRNARMÁL
3
EIRÍKUR PÁLSSON:
Sveitarstjómarmál í Danmörku.
Eitt af verkefnum Sveitarstjómamála er
að kynna lesendum sínum fyrirkomulag og
stjóm sveitarmálefna í öðrum löndum.
í þetta sinn verður greint frá skipan þess-
ara mála í Danmörku, og er þar stuðst við
grein í LandskommunernasTidskrift frá 1945
eftir Moltke, en síðar munu við tækifæri
birtast greinar um sveitarstjórnarfyrirkomu-
lag í hinum Norðurlöndunum.
Sveitarfélögin í Danmörku eru eins og á
íslandi nokkuð mismunandi að stærð og um
fyrirkomulag.
Meginflokkamir era þrír og skiptast þeir
þannig með tilliti til stærðar og fólksfjölda,
miðað við árið 1940:
Stærð f ha. Fólksf jöldi
1. Kaupmannahöfn og Friðriksberg, sem eru tvö
sveitarfélög ......................................... 8.172 813.673
2. Kaupstaðir ........................................... 100.698 932.734
3. önnur sveitarfélög (ömt, hreppar)................ 4.184.181 2.097.905
Af yfirliti þessu má sjá, að þriðji flokk-
urinn hefur yfir langsamlega mestu land-
rými að ráða, en aðeins 55% af þjóðinni
býr þar. Þess má og geta, að af þeirri tölu
búa margir ýmist í grennd við höfuðborgina
eða kaupstaðina og hafa álíkra hagsmuna að
gæta og íbúar þeirra.
Innan þriðja flokksins er um tvenns konar
sveitarfélög að ræða, ömt og hreppa (Sogne-
kommuner). Ömtin eru 25 alls, en hreppar
eru um 1300 samtals og nokkuð mismun-
andi að stærð og fólksfjölda.
Hér á eftir verður fyrst og fremst rætt
um þennan flokk sveitarfélaga, hreppana og
ömtin, stjóm þeirra og viðfangsefni.
Að meðaltali er landrými hvers amts um
170.000 ha. með 85.000 íbúa. En meðal-
hreppur er að stærð um 3200 ha. með 1600
íbúa. Ýmis frávik eru frá þessari meðaltölu,
t. d. eru íbúar stærsta sveitarfélagsins 29.000.
Það er því stærra en margir kaupstaðimir,
enda verður stjóm þess því áþekk og þeirra.
í hverju amti era og að jafnaði 52 hrepp-
ar, en sú tala er þó ekki bundin.
Ömtin eiga rót sína að rekja til gamallar
stjórnarfarslegrar skiptingar, en hreppamir
urðu að nokkru til í samræmi við stærð
prestakallanna, enda taka ýmsir þeirra nöfn
sín þaðan.
Þó að fyrir lok einveldisins væri
kominn vísir að sjálfstjórn sveit-
arfélaganna, er þó grundvöllur hennar lagð-
ur með stjómarskrá Dana frá 5. júní 1849,
en þar stóð í 96. gr.: „Réttur sveitarfélaga
til sjálfstjómar undir eftirliti ríkisvaldsins
mun verða ákveðinn með lögum.“ Þama var
þó aðeins um loforð að ræða. En samkvæmt
því vora lög sett, en eigi fyrr en 6. júlí 1867.
í núgildandi stjómarskrá stendur: „Rétti
sveitarfélaga til að ráða málum sínum sjálf
undir eftirliti ríkisvaldsins skal skipað með
lögum." Er þetta sama ákvæðið og í íslenzku
stjórnarskránni.
Þau lög, sem nú eru í gildi um stjóm
sveitarfélaga, eru frá árinu 1933, og fjalla
þau bæði um ömtin og hreppana. Lög þessi
greina þó fyrst og fremst frá meginreglun-