Sveitarstjórnarmál - 01.04.1949, Blaðsíða 33

SVEITARST J ÓRNARMÁL
29
um eignarrétt á lóðum og löndum í þeim
ca. 70 kaupstöðum, kauptúnum og þorpum,
sem telja má, að nú séu á landinu. Niður-
staða þeirra athugana er þannig:
Landið er eingöngu einkaeign á 25 stöð-
um.
Landið er sameign, skipt eða óskipt, ein-
staklinga og þess opinbera á 21 stað.
Landið er eingöngu opinber eign (ríkis,
hrepps eða bæjar) á 24 stöðum.
í yfirliti þessu er fyrst og fremst átt við
lóðimar, sem húsin standa á, og auk þess
sums staðar við ræktunarlönd, þar sem rækt-
un er hafin.
Framangreindar athuganir hafa leitt í ljós:
að engin heildarlöggjöf er til um verðlag og
leigu landa og lóða í þéttbýlinu og að
um verðlagið ríkir hið mesta ósamræmi
og handahóf,
að söluverð og leiga lands og lóða í þétt-
býlinu fer ört hækkandi, eftir því sem
fólkinu fjölgar á hverjum stað og þörfin
vex fyrir afnot landsins,
að hinn óskoraði einkaeignarréttur, sem nú
er að einhverju leyti á landi og lóðum
í nálega 50 kaupstöðum, kauptúnum og
þorpum, torveldar stórkostlega nauðsyn-
lega þróun í byggingum, ræktunarmálum
og öðrum félagslegum framkvæmdum,
að leiguréttur á landi, jafnvel þótt það sé
opinber eign, gengur allvíða kaupum og
sölum og fylgir sömu verðhækkunarlög-
málum, eins og landið væri einkaeign,
að verðhækkun lands og lóða vegna opin-
berra framkvæmda og af öðrum félags-
legum ástæðum rennur næstum undan-
tekningarlaust í vasa þeirra, sem landið
eiga eða hafa óskoraðan umráðarétt yfir
því.
Þegar þess er gætt, að afnot lands og lóða
í einhverri mynd eru hverjum manni eigi
minni lífsnauðsyn en fæði og klæði, er ljóst,
hve þýðingarmikið er fyrir afkomu fólksins,
að afnot landsins séu því föl eftir þörfum
og fyrir sanngjamt verð. Landverðið — hvort
sem það er í formi söluverðs eða leigu —
er í raun og vem aðgangseyrir að lífsgæð-
unum, sem sérhver þjóðfélagsborgari verður
að greiða í einhverri mynd. Þeim mun hærri
sem þessi aðgangseyrir er, því minna verður
afgangs til uppfyllingar öðmm lífsþörfum.
Hátt landverð og dýrar lóðarleigur valda
dýrtíð, sem leggst eins og þung mara á fólk-
ið og rænir það nauðsynlegum lífsskilyrðum,
ekki aðeins á þeim stöðum, þar sem land-
verðið er hátt, heldur ná þessi lamandi áhrif
oft og einatt til fjarlægra héraða.
Að öllu þessu athuguðu var nefndin sam-
mála um, að nauðsynlegt væri að setja heild-
arlöggjöf um afnot og verðlag lands og lóða
í kaupstöðum, kauptúnum og þorpum, sem
tryggði meðal annars eftirgreind atriði:
að kaupstaðir, kauptún og þorp geti ávallt
fengið land og lóðir eftir þörfum til bvgg-
inga, ræktunar og annarra félagslegra af-
nota með sanngjömum kjörum,
að landsverð og lóðarleigur verði ákveðnar
eftir föstum, lögbundnum reglum og
grundvallist á mati landsins á hverjum
stað,
að í leigusamningum um land og lóðir séu
skýr ákvæði, er fyrirbyggi, að leiguréttur
á því geti gengið kaupum og sölum,
að verðhækkun á landi og lóðum, sem stafar
af opinberum framkvæmdum og öðmm
félagslegum ástæðum, renni til þess opin-
bera.
Nefndin ætlast til, að framanritað frum-
varp tryggi fvrrgreind atriði, og er efni þess
í stuttu máli þetta:
Afmarka skal hverjum kaupstað, kauptúni
og þorpi tiltekið landsvæði til umráða og af-
nota. Skipta skal landinu í byggingarsvæði
og ræktunarsvæði, og sé gerður skipulagsupp-
dráttur af hvoru tveggja. Þurfi landið á ein-