Sveitarstjórnarmál - 01.04.1949, Blaðsíða 32

28
SVEITARST J ÓRNARMÁL
manna. Lóðarleigur eru um 100 kr. á
ári fyrir um 1000 m2 lóðir. Þegar þess
er gætt, að því nær allar félagslegar um-
bætur eru ógerðar þama, ræktunarskil-
yrði erfið og kostnaðarsamt að virkja
jarðhitann, verður að telja lóðarleigum-
ar mjög háar. Fyrir tveimur árum fór
fram sala á tveggja hektara stórri land-
spildu í þorpinu, sem að mestu var
óræktuð, og var verðið 30 þúsund krón-
ur. Mjög er orðið aðkallandi að byggja
götur í Hveragerði, leggja vatnsveitu,
skolpæðar og skipuleggja notkun jarð-
hitans. Af skiljanlegum ástæðum hafa
þorpsbúar ekki séð fært að hefja þessi
nauðsynjaverk, meðan ósamið er um
eignarumráð landsins.
Fyrir eindregna ósk þorpsbúa gerði
ríkisstjómin tilraun til að festa kaup á
landinu, sem þorpið stendur á, ásamt
nauðsynlegu svæði í grennd við það, eða
alls um 260 ha. að flatarmáli. Eigi tókst
að fá vilyrði fyrir kaupum nema á tæp-
um helmingi landsins. Verðið, sem eig-
endumir settu upp, var frá 3 til 20 þús-
und krónur pr. ha., eða alls um 659
þúsund krónur fyrir 122 ha. af landi.
Að sjálfsögðu kom eigi til mála að binda
þorpsbúum þá fjárhagsbagga, sem slík
kaup hefðu af sér leitt. Mega þeir því
enn um hríð bíða eftir þeim félagslegu
umbótum, sem eru ómissandi grund-
völlur fyrir heilsusamlegu lífi á staðn-
um.
6. í einum kaupstaðanna, sem búinn er að
fá sinn byggingarskipulagsuppdrátt,
neita eigendur landsins að láta af hendi
lóðir undir byggingar og torvelda með
því nauðsynlega þróun í byggingarmál-
um á staðnum. Árekstrar af þessari teg-
und eru talsvert algengir, þar sem land-
ið er einkaeign eða í skilyrðislausri leigu
einstakra manna. Er augljóst, hve
óheppileg áhrif þetta getur haft á bygg-
ingar, ræktun og aðrar félagslegar fram-
kvæmdir.
7. í kauptúni nokkru, þar sem svo hagar
til um atvinnu, að íbúunum er ómiss-
andi að stunda smábúskap til uppbótar
stopulli sjósókn og eyrarvinnu, er allt
landið einkaeign. Við jaðar kauptúnsins
eru nokkrir tugir ha. af ágætu landi, sem
gæti skapað íbúunum sæmilegt atvinnu-
öryggi, ef þeir fengju að rækta það og
nytja. Sanmingár um kaup á þessu landi
hafa ekki tekizt, þar eð eigendur þess
hafa viljað selja það hærra verði en
hreppsfélagið hefur talið fært að greiða.
8. Um lóða- og landsleigu í kaupstöðum,
kauptúnum og þorpum gilda engar alls-
herjarreglur, jafnvel ekki þótt landið sé
opinber eign. Má segja, að sinn leigu-
málinn gildi á hverjum stað. Þar sem
landið er einkaeign, er lóðarverðið hæst
og heldur áfram að stíga með vaxandi
landsþörf og auknum fólksfjölda. Al-
mennt eru lóðarleigur kr. 0.04—1.50 pr.
m2 á ári og leiga fyrir ræktunarlönd
kr. 5.00—50.00 pr. ha. af óræktuðu
landi. Um þetta virðist gilda fullkomið
handahóf, geðþótti og sanngimi þeirra,
sem landið eiga. Þegar þess er gætt. að
lóðir og ræktunarlönd eru yfirleitt af-
hent leigjendum í óræktuðu ástandi og
að víða á þessum stöðum er vant flestra
eða allra félagslegra umbóta, verður að
telja hærri leigumálana, sem skýrt er
frá, fram úr hófi háa. Dæmi era til þess,
að í samninga um ræktunarlönd hafa,
samhliða háu leigugjaldi, verið sett
ákvæði um það, að ræktunarmannvirki,
sem leigjandi gerir, falli endurgjalds-
laust til landseiganda, þegar leigjandi
deyr eða hættir að nota land sitt af ein-
hverjum ástæðum.
Þá rannsakaði nefndin, hversu væri háttað