Morgunblaðið - 06.10.2004, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 2004 35
MENNING
Nú stendur yfir Spænskmenningarhátíð í Kópa-vogi. Það er mikilvægt fyr-
ir landfræðilega einangraða eyju
eins og Ísland að fá erlenda menn-
ingarstrauma yfir landið og koma
þeir gjarnan í bylgjum í hátíðum
sem þessum. Tónlist, myndlist og
kvikmyndalist er sinnt á hátíðinni
auk þess sem haldið er málþing,
fyrirlestur og loks fjölskyldu-
skemmtun í mekka Kópavogsbúa,
Smáralind.
Hvað mesta
athygli hafa
vakið fla-
menco-
tónleikar í
Salnum en upp-
selt er 7. október á tónleika fla-
menco-hóps Gerardo Núñezar, örfá
sæti eru laus daginn eftir og búið
er að bæta við aukatónleikum á
laugardag.
Á fyrstu tónleikunum er lögð
áhersla á hreinræktað flamenco,
ástríðufullan djúpsöng, gítarleik og
flamenco-dans með tilheyrandi
lófaklappi. Bræðingur klassískrar
flamenco-tónlistar og nútímalegra
strauma í flamenco-tónlist, þar sem
gætir áhrifa tónlistar frá ýmsum
heimshornum, einkum þó djassi, er
ráðandi á öðrum tónleikunum. Á
aukatónleikunum flytja listamenn-
irnir bland af báðum prógrömmum.
  
Örnólfur Árnason hefur unniðað komu flamenco-listamann-
anna hingað til lands í samvinnu
við Kópavogsbæ. Áhugavert er að
lesa um fyrstu kynni Örnólfs af
flamenco í kynningarbæklingi um
hátíðina. „Það var eitthvert mesta
menningarsjokk sem ég hef orðið
fyrir. Það kom mér algerlega í
opna skjöldu. Ég var ungur og vissi
sama og ekkert um Spán og álpað-
ist niður í kjallarakrá í Triana, síg-
aunahverfinu í Sevilla, þar sem feit
kerling með stóra hvíta beinhringi
í eyrum og rauða rós í svörtu
hárinu söng cante jondo, djúpsöng.
Þegar sú gamla opnaði hálftann-
lausan munninn og upphóf djúp-
sönginn var eins og rafstraumi
væri hleypt á áheyrendur,“ sagði
Örnólfur og lýsti því hvernig söng-
urinn hefði hitt alla viðstadda í
hjartastað og það sem konan hefði
miðlað var „sorgin í hjörtum allra
manna“.
Það er hollt fyrir alla að fá svona
menningarsjokk og kynnast nýjum
tilfinningum og tjáningarleiðum.
  
Fólk er þó áreiðanlega beturundir svona menningarsjokk
búið í Salnum heldur en Örnólfur
var í kjallarakránni en verður von-
andi fyrir skemmtilegri upplifun.
Flamenco-listamennirnir er heim-
sækja landann þykja allavega vera
fyrsta flokks.
Gerardo Núñez er talinn einn
helsti gítarleikari Spánar, og jafn-
framt eitt virtasta flamenco-
tónskáld sem nú er uppi.
Carmen Cortés hefur dansað að-
alhlutverk í mörgum frægum dans-
sýningum, semur verk fyrir og rek-
ur sinn eigin flamenco-flokk, og
dansar oftast nær aðalhlutverkin
sjálf.
Rafael de Utrera hefur sungið
flamenco frá blautu barnsbeini og
er, þrátt fyrir ungan aldur, í hópi
þekktustu og virtustu djúpsöngv-
ara Spánar og hefur komið fram
með flamenco-hópi Joaquíns Cort-
ésar og Paco de Lucia víða um
heim.
Kontrabassaleikarinn Pablo
Martin-Caminero og slagverksleik-
arinn Cepillo hafa báðir getið sér
frægðarorð í tónlistarheiminum
fyrir frábæra tónlistarhæfileika.
Vonandi láta margir spænska
menningarstrauma umlykja sig á
hátíðinni og má búast við því að
einhverjir fái rafstuð og/eða menn-
ingarsjokk frá Núñez og félögum.
Gleðin í hjörtunum
’Það er hollt fyrir allaað fá svona menning-
arsjokk og kynnast nýj-
um tilfinningum og tján-
ingarleiðum.‘
AF LISTUM
Inga Rún
Sigurðardóttir
ingarun@mbl.is
Gerardo Nuñez er talinn einn helsti
gítarleikari Spánar.
Á MÁLFUNDI um verkefnaval
Sinfóníuhljómsveitar Íslands í
fyrrakvöld kom fram í máli Þrastar
Ólafssonar, framkvæmdastjóra
hljómsveitarinnar, að Atli Heimir
Sveinsson tónskáld hefði verið ráð-
inn af hljómsveitinni til tveggja ára
til að sinna tónsmíðum.
Atli Heimir sagði í samtali við
Morgunblaðið að hann væri sann-
arlega ánægður með þetta tilboð þó
að enn væri ekki endanlega búið að
ganga frá samningi en það myndi
gerast á næstu dögum. „Þetta hef-
ur verið í bígerð um hríð og for-
dæmin fyrir því að tónskáld sé ráð-
ið við hljómsveit eru fjölmörg allt í
kringum okkur. Það er alsiða að
við ríkishljómsveitir sé staða tón-
skálds, einnig við tónlistarháskóla
og tónleikahallir. Í Bandaríkjunum
er þetta mjög algengt við tónlist-
ardeildir háskólanna og sannarlega
ánægjuefni að þetta sé nú gert
hér.“
Atli Heimir segir tvö ár lág-
markstíma ef semja eigi umfangs-
mikil verk fyrir sinfóníuhljómsveit
en erlendis sé algengt að slíkur
ráðningartími sé 3–5 ár. „Ég hef
samið þrjár sinfóníur til þessa og
ein þeirra var flutt af Sinfón-
íuhljómsveit Íslands fyrir nokkrum
árum.“
Aðspurður kvaðst Atli Heimir
vona að samningurinn við hann
væri upphafið að fastri stöðu tón-
skálds við Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands.
„Það verður að koma í ljós.“
Tónlist | Atli Heimir ráðinn til tveggja ára
Atli Heimir Sveinsson mun sinna tónsmíðum fyrir Sinfóníuhljómsveitina.
Ánægjuefni að fá
þennan samning
Bandaríska listakonan Yoko Ono,ekkja Johns Lennon, vill að reistverði friðarbroddsúla í Reykjavík.Að sögn Listasafns Reykjavíkur
sem tilkynnti um þennan viðburð í gær verð-
ur broddsúlan „turn sem [varpar] ljósi frið-
arins til allra þjóða heims“.
Hugmynd Ono er að broddsúlan verði fyllt
af öllum þeim óskum sem fólk hefur skrifað á
pappírsmiða og hengt á „Óskatré“, listaverk
sem hún hefur sýnt í fjölmörgum löndum
undanfarinn áratug, m.a. á Feneyjatvíær-
ingnum á síðasta ári. Hefur Ono haldið þess-
um óskum til haga í því augnamiði að gera
þær að hluta af friðarákalli sínu, sem frið-
arsúlan verður táknræn fyrir. Þá hyggst hún
árita á súluna orðin „Ímyndið ykkur allt fólk-
ið, lifandi lífinu í friði“ úr texta Johns Lennon
og „Draumur sem okkur dreymir saman er
raunveruleiki“, friðarboðskap hennar sjálfrar,
á fjölda tungumála.
Ein ástæða þess að Yoko Ono vill reisa
broddsúluna hér á landi er staðsetning lands-
ins, á norðurhjara veraldar, á milli Evrópu og
Ameríku, en í samtali við Morgunblaðið af
þessu tilefni sagðist hún bera mjög hlýjar til-
finningar til landsins eftir að hafa sótt það
heim. „Ég segi öllum vinum mínum að þeir
verði að fara til Íslands, það sé einstakt. Ef
maður horfir á heimskortið hvílir það auðvit-
að á toppi tilveru okkar allra. Þar af leiðandi
er það einstaklega vel staðsett til þess að
senda skilaboð friðar til heimsbyggðarinnar –
það er eins og lýsandi viti í því samhengi fyrir
heiminn allan.“ Yoko segir það einnig skipta
hana miklu máli að Íslendingar skuli aldrei
hafa rekið eigin her; „það er ef til vill ein
ástæða þess að Reykjavík er eins og hún er,
það býr einhver viska í borginni, finnst mér.“
Framtíðin innlimuð
í fortíðina
Má líta svo á að þetta verk fjalli að ein-
hverju leyti um hið sameiginlega minni
mannsins? Broddsúlan er auðvitað helguð
minningu um eitthvað tiltekið, en inn í það
tákn hyggst þú safna raunverulegum óskum
fólks allstaðar að úr heiminum – sem þegar
þær safnast saman eru auðvitað táknrænar
fyrir hið sameiginlega minni.
„Vissulega. En fram að þessum tíma hefur
broddsúlan aðallega verið tákn til heiðurs
hinum dauðu. En í þessu tilfelli er markmiðið
að heiðra lífið og þá gleði sem í því býr. Verk-
ið snýst því í rauninni um að umbreyta hlut-
verki broddsúlunnar, og hugmyndum fólks
um hana. Það sem heillar mig er að innlima
framtíðina í þá fortíð sem broddsúlan stendur
fyrir. En auðvitað skiptir minni fortíðarinnar
miklu máli, og löngun fólks í fortíðinni til að
stuðla að friði hefur að sjálfsögðu áhrif á
heiminn allan. Mér finnst stórkostlegt að við
skulum einhverntíman eiga eftir að njóta frið-
ar um heim allan.“
Það má því segja að í verkinu renni fortíð
og framtíð saman í einu augnabliki, en ef til
vill einnig vestræn og austræn heimspeki?
Því í verkinu tvinnast auðvitað saman and-
stæður þessa hlutlægu eiginleika minn-
ismerkisins og huglægra eiginda óskanna?
„Já, einmitt. Og það tengist fyrirhugaðri
staðsetningu verksins náið. Þið búið á þeim
stað í heiminum þar sem þessir ólíku heimar
austurs og vesturs mætast, úti á ballarhafi.“
Óskirnar ferðast í tíma
Eins og mörg fyrri verka þinna, virðist
þetta verk einnig byggjast á þeirri hugmynd
að fólk taki þátt í listsköpun þinni, eða beri
hana jafnvel með sér, bæði í huglægum og
hlutlægum skilningi. Á Feneyjatvíæringnum
síðast sýndir þú t.d. „Óskatré“, en auk þeirra
sem hengdu óskir sínar á tréð voru margir
sem skrifuðu óskir sínar á miðann til þess að
taka hann með sér.
„Sú þróun er mjög athyglisverð í þessu
verki, “ viðurkennir Ono. „Óskatréð“ er eitt
vinsælasta listaverk sem ég hef skapað, og í
hvert sinn sem ég sýni slíkt verk kemur fólk
og stendur í röðum til þess að setja óskir sín-
ar á tréð. Stundum er eitt tré meira að segja
ekki nóg og fólk fer að hengja óskirnar sínar
á það sem er umhverfis; búa til ný „Óskatré“
allt um kring,“ útskýrir hún, en þannig mynd-
ar verkið hálfgerðan „skóg“ sem afhjúpar vel
kraft þess. „Í þeim skilningi verður nýja lista-
verkið í Reykjavík, einskonar hlutgerving
fyrir skóg,“ segir hún ennfremur, því þar
safnast saman allar óskir sem tré hennar hafa
kveikt í brjóstum fólks fram að þessu um
heim allan.
„Ég ætla einnig að biðja fólk sem hefur enn
ekki haft tíma eða tækifæri til að koma ósk-
um sínum á framfæri á „Óskatrénu“ að senda
þær til Reykjavíkur. Þannig verða þær hluti
af turninum eða broddsúlunni. Sem heild hafa
óskirnar því ekki einungis ferðast í tíma fram
að þessu, heldur munu þær halda áfram að
safnast saman í framtíðinni. Þannig mun
innri ómur broddsúlunnar sem listaverks
stöðugt styrkjast, og um leið þau skilaboð um
frið sem hún færir öllum heiminum.“
Ef horft er aftur til sjöunda áratugarins og
þeirrar hugmyndafræði sem þá reis upp á yf-
irborðið, virðist sem þú haldir enn ótrauð
áfram við að reyna að samþætta frið-
arboðskapinn hversdagslífi almennings – ekki
síst á grundvelli einstaklingseðlisins. En er
þetta ekki einmitt boðskapur sem margir
virðast hafa gleymt á okkar tímum?
„Ja, ég lít alls ekki svo á að friðarboð-
skapur sem slíkur hafi orðið til á sjöunda ára-
tugnum, þótt þá hafi fólk vissulega látið þær
raddir heyrast. Óskin um frið hefur átt sterk
ítök í mannkyninu og lifað með því allt frá
upphafi. En ég vil að allir lifi með þeirri ósk í
sínu daglega lífi og að þær óskir renni saman
við hugmyndina um broddsúluna svo hún
verði stöðugt sterkari. Þannig verður frið-
aróskin kannski að daglegum viðburði í lífi
fólks í framtíðinni.“
Yoko Ono segist munu fylgja verkefni sínu
vel eftir hér á landi; „og ég mun að sjálfsögðu
vera á staðnum þegar verkið verður afhjúpað.
Ég er í viðræðum við Listasafn Reykjavíkur
um hönnun verksins, staðsetningu og þess
háttar. En það verður auðvitað að vera í
Reykjavík; þar hverfast allir straumar saman
í einum punkti og verða svo sterkir. Mig lang-
ar til að verkið verði þáttur í daglegu lífi fólks
í borginni. Og þá ekki síður þáttur í lífi þeirra
sem koma þangað í heimsókn – ég er viss um
að margir eiga eftir að vilja sjá broddsúlu
friðarins með eigin augum. Það er einlæg ósk
mín,“ segir hún.
„Og – mig langar mig til að taka það fram
hversu fallegt mér finnst Ísland. Síðan ég
kom þangað hefur landið ætíð lifað í hjarta
mér. Það býr yfir krafti náttúrunnar, og er
mjög sérstakt hvað það varðar. Ekki síst nú á
tímum þegar flest lönd búa við mikla meng-
un; bæði í áþreifanlegum og óáþreifanlegum
skilningi. Í skilningi hugar og handar. En á
Íslandi renna þessir ólíku þættir anda og lík-
ama saman í eitt.“
Ono segist viss um að verkið rísi innan tíð-
ar; segir „að þessi broddsúla verði sú fyrsta
af sinni tegund“ og vísar þar væntanlega til
þess hversu „Óskatrén“ hennar urðu mörg og
sáust víða. „Hún er falleg byrjun einmitt
vegna þess hvar hún er staðsett – ég hef opn-
að hjarta mitt fyrir þessu verki. Þess vegna
langar mig,“ segir Yoko Ono að lokum, „til að
biðja þig að miðla væntumþykju minni til
ykkar allra á Íslandi.“
Til heiðurs lífinu
Morgunblaðið/RAX
Yoko Ono kyssir íslenskt tré í Vinalundi í
heimsókn sinni til Íslands 1991.
Myndlist | Yoko Ono reisir broddsúlu í Reykjavík til að lýsa heimsbyggðinni í nafni friðarins
fbi@mbl.is