Alþýðublaðið - 24.12.1940, Blaðsíða 2

2
JÓLABLÁÐ
Skúli Þórðarson:
6RLDR
SVO AÐ SEGJA allir íslendingar kannast við
Galdra-Lopt, þar eð við hann er kennd ein af
mögnuðustu þjóðsögum okkar og þó fyrst og
fremst vegna þess að Jóhann Sigurjónsson hefir skrifað
um hann ógleymanlegt listaverk. En hvorki leikrit Jó-
hanns né heldur þjóðsagan gefa oss neina verulega hug-
mynd um hinn sögulega Galdra-Lopt að undantek-
inni þeirri staðreynd, að hann var skólapiltur í Hóla-
skóla.
Gísli Konráðsson, hinn fróði, hefir skrifað þátt um
Galdra-Lopt í sambandi við þátt um fóstra hans, Þor-
móð skáld í Gvendareyjum. Hefir Gísli þar með bjarg-
að munnmælasögum, er gengið hafa um Lcpt, sem ella
mundu vera glataðar. En þótt slíkar munnmælasögur
þyki þjóðsögukenndar og oft sé málum blandað hvað
sjálfa atburðina snertir, þá felst jafnan í þeim meiri
eða minni sannleikur, því það er auðvitað aldrei til-
viljun að ákveðnir atburðir og myndir af skapferli og
ýmsum eiginleikum vissara manna geymist í manna
minnum, og jafnvel þó atburðirnir séu meira eða minna
ýktir, þá segja þeir þó allajafna einhvern sannleika
um sépkenni þess, sem sagan er um, því það er engin
tilviljun, hvað er ýkt og hvernig er ýkt, enda eru
ýkjurnar í því fólgnar að gera meira úr því, sem er,
eða að auka við það, og er því upphafið sönn stað-
reynd.
Þrátt fyrir ofannefnd rit er þekking vor á Galdra-
Lopti sára lítil, en Hannes Þorsteinsson skjalavörður
hefir aukið hana með því að draga út úr skjölum allt
það, er hann gat fundið um Lopt. Það er að vísu ekki
rnikið, sem Hannes hefir fundið, en það bætir þó tölu-
verðu við þekkingu okkar á hinu einkennilega fyrir-
bæri, Galdra-Lopti. Er því reynandi á grundvelli þess-
ara staðreynda og með hliðsjón af þjóðsögunni og þætti
Gísla Konráðssonar, að gera sér ofurlitla grein fyrir
hinum virkilega Galdra-Lopti.
T BYRJUN 18. aldar bjó að Vörðufelli á Skógar-
-*■ strönd Þorsteinn Jónsson, fálkafangari, sonur Jóns
Péturssonar fálkafangara í Brokey. Kona hans hét Ásta
Loptsdóttir. Árið 1703 var Þorsteinn 33 ára að aldri,
en kona hans 10 árum eldri. Árið 1702 eignuðust þau
son, er var nefndur Loptur, og er hann án efa fædd-
ur á Vörðufelli. Var föðurætt Lopts hin alþekkta
Brokeyjar- og Hrappseyjarætt og voru þeir bræðra-
synir Bogi Benediktsson í Hrappsey og hann. Gísli
Hvað vitum við um
R-LOPT
*
Galdra-Loptur eins og Haraldur Björnsson sýndi hann í
sjónleik Jóhanns Sigurjónssonar.
Konráðsson telur Lopt hafa verið Gunnarsson og gegnir
það furðu, að slíkur fræðimaður, sem Gísli, skyidi
ekki vita um skyldleika hans við svo merka menn sem
þeir Hrappseyingar voru. En ástæðan er sú, að ættar-
tölurnar tala ekki um Ástu konu Þorsteins né börn
þeirra, heldur einungis um síðari konu Þorsteins og'
börn þeirra. Má telja það vafalaust að hér sé um vís-
vitandi þögn að ræða og ástæðan fyrir þeirri þögn er
efalaust sú, að ættinni hefir þótt skömm að því að
maður eins og Galdra-Loptur skyldi teljast til henn-
ar.
Þegar Loptur var á barnsaldri andaðist móðir hans,
og er það líklegt að faðir hans hafi þá brugðið búi, að
minnsta kosti bjó hann ekki lengi á Vörðufelli eftir
6