Morgunblaðið - 02.11.1963, Blaðsíða 38

38
MORCUNBLAÐIÐ
Laupardagur 2. nóv. 1963
✓
EFTIR VIGNI GUÐMUNDSSON
t>EGAR ég fór að velta því fyrir
mér hvernig ég aetti í stuttri
blaðagrein að svara spurning-
unni, hversu innlendar fréttir
væru unnar hér á Morgunblað-
inu, komst ég í nokkurn vanda.
Það virðist í fljótu bragði vanda-
lítið að svara þ-essari spurningu
fyrir mann, sem haft hefir það
að aðalstarfi á annan áratug, að
afla frétta fyrir Morgunblaðið. En
sannleikurinn er sá að innlendar
fréttir eru unnar jafn margvís-
lega og þær eru margar.
Ég spurði gamalreyndan frétta-
bréfum og blöðum, er oft rætt
um fróða menn og greinargóða.
Þetta voru fréttahaukar þeirra
tíma, menn sem skynjuðu og
námu fréttir í skyndi og áttu
sökum almenns fróðleiks síns
auðvelt með að gera af atburð-
inum skýra og heillega mynd í
huga sér og því voru þessir
menn greinargóðir og skynjuðu
hlutina rétt, en misskildu ekki.
Þess vegna er hverjum góðum
fréttamanni nauðsyn almennrar
þekkingar á öllum sviðum þjóð-
lifsins. Fátt eitt af því getur
hann lært í skóla. Og góður
Dagbókarmenpirnir Örnólfur Árnason, sem einnig hefur ritað
margar greinar á 3. síðu blaðsins að undanförnu, og Friðrik
Sigurbjörnsson.
mann um hvernig hann myndi
skýra tilkomu innlendra frétta í
sem skemmstu máli.
— Innlendar fréttir eru vinna
og aftur vinna, þjálfun og góð
sambönd. Fréttir verða allstaðar
til. Jafnvel í strætisvagni heyrir
tnaður fréttir, eitt orð, tvö orð
„-----stórslasaðist", „-----var
nærri druknaður", og maður fer
að hlusta og kemst á sporið og
síðan er hafizt handa. Nú keim-
ur þjálfunin til greina, að kunna
að vefa heillega frétt úr þeim blá-
þráðum, sem maður hefir náð.
Góður fréttamaður finnur
hvarvetna fréttir. Hann hlustar
á útvarpsauglýsingarnar, les
auglýsingar blaðanna og rekur
allstaðar augun í fréttir á sviði
framkvæmda, viðskipta og fram-
leiðslu. Sakleysisleg tilkynning
í Lögbirtingarblaðinu hefir oft
að geyma hið dýrmætasta frétta-
efni.
Menntun blaðamanna er nauð-
synleg, bezt er að hún sé sem
algildust og fjölþættust. Hitt er
fréttamanninum ekki síður nauð
synlegt að hafa „fréttanef“,
eins og það er kallað. Eiginleik-
ann að heyra fréttina og skynja
hana, jafnvel þótt aðeins örlítill
vottur gefi hana til kynna. Það
má kannske líkja þessum eigin-
leika við tónskynjun hliómlist-
armannsins, eða brageyra hag-
yrðingsins.
Meðan fréttamiðlun var fá-
breytt hér á landi og fréttir
gengu aðeins frá manni til
manns, en tiltölulega lítið með
fréttamaður þarf að kunna
að spyrja og þora það. Hann má
ekki vera feimdnn við að spyrja
mikið og gaumgæfilega, ef hann
er ófróður um hlut þann, er
hann á að fjalla um í frásögn
sinnL Mörgum finnst frétta-
menn oft spyrja barnalega, og
þá auðvitað þeim mönnum, sem
fróðir eru um hlut þann, sem
spurt er um. Við getum tekið
sem dæmi, ef fréttamaðurinn er
uppalinn í sveit og því vel kunn-
ugur öllu er að sveitastörfum
lýtur, en hefir aldrei á sjó kom-
ið og á að skrifa um atburð
sem skeð hefir úti á sjó. Þá get-
ur verið þýðingarmikið fyrir
hann að vita hvort kraftblökkin
er notuð til að knýja skipið
áfram eða hvort hún er hluti af
veiðarfærum skipsins, eða hvort
hanafætur eru tæki, sem háset-
inn vinnur við, eða hvort það
er fæðutegund, sem kokkurinn
matbýr fyrir skipshöfnina. Sama
máli gegnir um piltinn, sem al-
izt hefir upp og kynnzt lifi sjó-
manna. Það er ekki víst að hann
viti hvað malir eru á kind eða
makki á hesti, þurfi hann að
lýsa því að skepnur hafi lent í
slysförum. Það er ekki heldur
víst að han viti hvort gollurs-
hús sé afkimi í gömlu hlóðaeld-
húsi eða umbúðir um hjarta
einhverrar skepnu sem rann-
sóknarstofan á Keldum hefir
fengið til athugunar. Þannig
mætti lengi telja og um leið
skýra ýmsan misskilning sem
fram hefir komið í fréttum blað-
anna. Dæmigerð er gamansagan
um stúikuna að austan, sem boð-
in var í mat hjá Suðurnesja-
fólki og kútmagar voru á borð-
um. Henni þótti lítið til matar-
ins koma og sagði því í mesta
sakleysi: „Það veiðast ekki kút-
magar á Seyðisfirði.“ Og gömul
er sagan úr Húnaþingi þar sem
kaupstaðarstúlka sat til borðs.
Henni voru boðnar gleraugna-
pylsur, en þær hafði hún aldrei
bragðað, en þótti góðar. Svo
þegar vinnumaðurinn bað að
rétta sér hrútspungana, og stúlk
an sá að þetta voru hinar góm-
sætu gleraugnapylsur, stóð hún
upp, gekk út og seldi upp.
Oft hefir komið fyrir að leik-
ið hefir verið á fréttamenn en
gætnir menn og gamalreyndir
skynja hættuna.með sjötta skiln-
ingavitinu.
fslenzk dagblöð hafa á
skammri æfi breytzt út mál-
gögnum stjórnmálaflokka í gegn
og góð fréttablöð. Fyrrmeir voru
fréttirnar oft og einatt litaðar
með dómum sem fóru eftir
stjórnmálaskoðun fréttamanns-
ins. Þetta loðir við enn hjá ein-
staka blöðum. í dag er það talin
höfuðsynd góðs fréttamanns að
lita frétt sína með sleggjudómi,
eða „kommentera“ hana, eins og
það er oftast nefnt í daglegu tali
fréttamanna. Hlutverk frétta-
mannsins er að skýra frá frétt
sinni eins nákvæmlega og kost-
ur er eftir öllum þeim upplýs-
ingum, sem hann getur aflað sér
sannast og réttast og einmitt í
þeirri upplýsingasöfnun er þjálf
un og þekking fréttamannin-
um sterkasta haldreipið.
Oft kemur fyrir að fréttamað-
ur verður að skrifa frétt sem
Vignir Guðmundsson ræðir við fréttaritara utan af landsbyggð-
inni og tekur niður símsenda frétt.
honum er óljúft að segja frá.
Gildir þetta að sjálfsögðu frek-
ast hér á landi kunningskapar-
ins og verður þeim mun hvim-
leiðara, sem fréttasvæði manns-
ins er vakmarkaðra. Á ég þar
við fjölda hinna ágætu frétta-
ritara, sem Mbl. á um land allt.
Þá gildir ekki einasta hæfileiki
mannsins sem góðs fréttahauks,
heldur verður hann að bregða
yfir sig dómarakápu og meta
hvað rétt er að gera. Sam-
keppnin í fréttamennskunni er
nú orðin svo hörð hér á landi
að einn fréttamaður getur ekki
ákveðið að þegja fréttina í hel.
Það verður aðeins til þess að
annar finnur hana og segir frá
henni í sínu blaði og þar með
er hinn þögli fréttamaður kom-
inn undir það ámæli, að hann
hafi ekki staðið sig sem skyldi.
Oft stafar þetta af fljótræði.
Margar fréttir, sem mönnum
fellur illa að segja frá, og reyna
á áð láta þögnina geyma, verða
til þess að alls konar kviksögur
skapast í samibandi við þær.
Það er því alla jafna bezt að
skýra strax sem sannast og rétt-
ast frá öllum málavöxtum. Það
verður til að fyrirbyggja allan
misskilning og kviksögur, er geta
valdið miklu meira tjóni, en ef
hreinlega er gengið til verks. Við
vitum þess dæmi að sumir frétta
menn hafa ekki sjálfir, af
persónulegum ástæðum, viljað
kanna eitthvert málefni, en þeir
hafa þá fengið málið í hendur
öðrum, sem hefir leyst það og
þar með gegnt skyldu sinni.
Morgunblaðið hefir á að skipa
góðu liði fréttaritara um land
allt. Sumir þeirra eru frábærir
fréttamenn, seim aldrei gleym
ist að gera blaðinu aðvart ef
eitthvað fréttnæmt er að gerast.
Blaðið hefir oft setið eitt með
Blaðamenn hressa sig á „inspirerandi" kaffisopa hjá Soffíu Sigurðardóttur, sem annast kaffistof-
una (stendur við borðið). Við borðið sitja: Björn Thors, Sólrún Jensdóttir, Björn Jóhannsson, Örn-
ólfur Árnason, Friðrik Sigurbjörnsson og Halldóra Gunnarsdóttir.
stórfréttir, sem eru algerlega að
þakka viðbragðsflýti frétta-
mannanna. Ein símahringing hef
ir nægt til að gera blaða-
mönnum aðvart og hafa þeir
síðan aflað fréttarinnar eftir sín-
um leiðum. En öll sú frétt er
ávalt færð á reikning þess sem
fyrsta vinkið gefur.
Ég minnist þess er ég var
fréttaritari blaðsins á Akureyri,
að mér fannst ekki ávalt mikið
að ske. Ég hafði það þá fyrir
sið að hafa daglega samband
við blaðamenn Morgunblaðsins.
Einmitt það varð oft til þess að
okkur tókst í félagi að verða okk
ur úti um frétt. Ég hafði kannska
ekki komið auga á fréttagildi at-
burðarins, var sjálfur of sam-
dauna því sem var að ske i
kringum mig, fannst það raun-
ar ekki fréttnæmt í sjálfu sér,
aðeins sjálfsagður hlutur. Þetta
hefir oft hent mig á fréttamanns
ferli mínum. Mér hefir fundizt
atburðurinn of sjálfsagður til
að ástæða væri til að geta hans
sem fréttar. En einmitt þetta
þjálfast af fréttamanniniMn með
tíð og tíma. Hann skynjar frétt-
ina. Það kann að vera að vís-
indamanni þyki hann ekki hafa
unnið neitt afrek þótt hann hafi
leyst gátu, sem hann hefir verið
að glíma við í mörg ár. Hann er
orðinn svo samgróinn gátunni
og honum finnst sjálfsagt að
hún leysist. Það er kannske ekki
fyrr en hann segir kunningja
sínum frá lausninni að hann
uppgötvar að þarna er stórfrétt
á ferðinni.
Það var ekki ætlunin með
skrifi þessu að nefna dæmi um
einstakar fréttir, sem fréttarit-
urum og blaðamönnum Mbl. hef
ir tekizt að afla oft með frábær-
um dugnað og skarpskyggni, þar
sem saman hafa farið þjálf-
un, kunnugleiki og næmur
skilningur á verkefninu. —
Skemtilegast er að vinna frétt-
ir sem fjalla um mannleg örlög
þar sem hægt er að fara
nærfærnum og næmum hönd-
um sem næst mannssálinni og
auðvitað er það punkturinn yfir
i-ið þegar endirinn „allra bezt-
ur verður“. Þegar blaðamaður-
inn og fréttamaðurinn fær slíkt
verkefni í hendur titrar hver
taug í líkama hans og hugur
hans logar af áreynzlu. Góðum
fréttamanni finnst hann hafa
leyst lífsgátuna í hvert sinn sem
hann skilar frá sér fullkominni
og vel unninni frétt. Hann er
kannske þreyttur eftir langt
ferðalag og næturvökur, en
hann er sæll yfir unnum sigri.
Það er þetta sem gerir frétta-
mennskuna og blaðamennskuna
lokkandi og æsandi. Það er sköp
unargleðin og hin innri fullnæg-
ing sem gerir blaðamanninum
fært að lifa af hið marga leið-
inlega, sem einatt hlýtur að
fylgja jafn erilsömu starfL
Skemmtilegast er að vinna
frétt um mannleg örlög