Morgunblaðið - 02.11.1963, Blaðsíða 61

t-' Laugardagur 2. nóv. 1963
Þorbjörn Guðmundsson
jarl keppinautanna. Það þurfti
ekki lengur kappa sögualdarinn-
ar til þess að varpa ljóma á ís-
lenzka afreksmenn — þeir voru
í fullu fjöri í dag. Það kítlaði
þjóðarmetnaðinn að heyra sagt
í kringum sig á framandi tungu:
„Einn íslendingurinn enn“, eða:
„Þeir eru allir svo spengilegir
og stæltir piltarnir frá íslandi“.
— Það gekk jafnvel svo langt,
að á leikvanginum í Osló og í
blöðum borgarinnar féllu amer-
ísku „stjörnurnar“ í skugga
þeirra.
Það gleymist ekki heldur, þeg
ar hver fylkingin annarri meiri
gekk inn á Melavöllinn 1944,
þegar íslendingar fögnuðu ný-
stofnuðu lýðveldi. Gat nokkur
þjóð, sem átti slíka æsku, kvið-
ið framtíðinni? En þarna voru
líka þungbúnir menn, fulltrúar
þeirra erlendu ríkja, er svipt
höfðu verið frelsi eða áttu í
ófriði. Þeim hefir trúlega ver-
Aðeins
SHEAFFER’S
býður yður
öryffgísklemmnna. _ Ýtið á
hana einu sinni og ritoddur-
inn kemur fram, ýtið á hana
aftur Og ritoddurinn hverfur.
Þér getið aldrei fest þennan
penna í vasa yðar með rit-
oddinn í skrifstöðu. Það varn-
ar því að þér fáið blek í föt
yðar. Biðjið um Sheaffer’s
kúlupenna í næstu ritfanga-
verzlun.
SHEAFFER’S umboðið
á íslandi:
Egill Guttormsson
Vonarstræti 4. — Sími 14189.
MORCU N BLAÐIÐ
61
ið hugsað til æskufólksins heima.
Þjálfun þess miðaði ekki að þátt-
töku í drengilegri keppni og
auknu manngildi.
• „Við skulum hætta þessu“
Skiljanlegt er að hugurinn
dvelji lengst við ljúfar minning-
ar. En þó er óumflýjanlegt fyr-
ir blaðamann að koma nálægt
mörgu, sem bezt er að gleyma
— já, og gleymist. Mér var eitt
sinn falið að sjá um dálk í
blaðinu, sem hét „í Morgun-
blaðinu fyrir 25 árum“. Þar
voru birtar glefsur úr því helzta,
sem í blaðinu var fyrir aldar-
fjórðungi. Þetta gekk allt vel,
þar til kom að árinu 1918, er
spanska veikin herjaði höfuð-
borgina. Þá kom Valtýr Stefáns-
son til mín og sagði: „Við skul-
um hætta þessu, vinur. Þetta var
nógu slæmt þótt ekki sé nú ver-
ið að ýfa upp gömlu sárin“. Með
þau orð í huga fjölyrði ég ekki
um þann atburð, sem einna mest
áhrif hefir haft á mig, þ.e.a.s.
þegar ég stóð á hrollkaldri
skammdegisnótt niður á höfn og
skip lagðist að bryggju með þá,
sem komust af, er Goðafossi var
sökkt hér í Buktinni. Sennilega
hefi ég aldrei fundið eins til
smæðar minnar og vanmáttar
og haturs á grimmdaræði mann-
anna nema ef vera kynni þeg-
ar ég nokkrum árum síðar stóð
innan múra hinna illræmdu
fangabúða nazista í Mauthausen
í Austurríki, eða leit gapandi
rústir borgarinnar Wiener Neu-
stadt þar sem 18 hús af 4000
stóðu óskemmd í stríðslok og
íbúarnir voru 800 í stað 40
þúsunda.
• Þung spor
Menn hlýtur að setja hljóða,
þegar þeir stíga fæti sínum á
staði eins og Mauthausen. Og
sporin verða þyngri eftir því
sem lengur er gengið um salar-
kynni þess vítis: Einmennings-
klefar, frumstæðustu tegundar,
vísindaleg pyntingartæki, gálg-
ar, gasklefar, líkbrennsluofnar
o.s.frv. Ég var þarna á ferð
með nokkrum norrænum blaða-
mönnum. Einn hinna 123 þús.
fanga, sem nutu þar „gistivin-
áttu“ nazista á stríðsárunum,
sýndi okkur staðinn. Hann var
ekki gamall að árum en samt
skorpinn, lotinn í herðum, rið-
aði á fótum og farinn að heilsu.
Enn bergmálaði í eyrum hans
hljóðið í járnhælum aftökusveit-
anna, sem þrömmuðu daglega
inn fangelsisganginn, og allir
hugsuðu það sama: skyldu þeir
stanza fyrir utan mínar dyr.
Hatrið skein úr augum hans,
þegar hann brá járnkeðju um
hálsinn. Þar hafði hann fyrr ver-
ið píndur og margir félagar hans
týnt lífinu.
• Mauthausen nægir víst
ekki
Þetta er staður, sem menn
vildu aldrei hafa séð, vildu að
aldrei hefði verið til, — staður,
sem menn vildu helzt gleyma,
en mega þó ekki gleyma. Hann
á að vera viðvörun frjálsum
mönnum að ljá ekki eyra fagur-
gala annarra járnhælsherra,
skapa andstyggð á þeim mönn-
um, sem hneppa í fjötra milljón
ir manna og eyða kerfisbundið
heilum þjóðum.
En það þarf víst meira til en
Mauthausen á meðan menn
fylgja í blindni sínum mannlegu
guðum, dýrka þá og tilbiðja,
verja allar gerðir þeirra á hverju
sem gengur og jafnvel hjálpa
þeim að hlaða nýja múra. Þessi
hryggilega. staðreynd má þó
ekki buga neinn sjáandi mann
svo, að hann gefist upp í von-
leysi. „Guðum“ hefir verið
steypt af stalli, skriðan er haf-
in. Við skulum aðeins vona að
það birti til sem fyrst — þokunni
létti til fulls. — Þbj.

' * \
. : :
er sig frisk,
ren og glat
til aften ...
anOlI
hold<
fra morgen
anGlI
- jakken af for
GEYSIR hf.
FATADEILDIN
ANGLI
SKYRTURNAR
VERÐA
Æ VINSÆLLI
-X
Nýkomnar
í öllum
stærðum.
*
IVIargar
gerðir