Morgunblaðið - 07.12.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DES. 1967
15
- RÆÐA SVERRIS
Fram.h, af bls. 14
fylgzt með áhrifum veiðanna á
fiskistofnana. Nú þegar hafa
borizt til þingmanna og stjórn-
arvalda áskoranir fjölda skip-
stjóra og útgerðarmanna um að
mál þessi verði lagfærð og fæ
ég ekki séð, að með nokkru móti
verði hjá því komizt að endur-
skoða þessi mál öll.
Stórminnkandi sildarafli
f ályktun þeirri, sem auka-
fundur sambandsins, sem hald-
inn var 29. september sl. sam-
þykkti, var gefið yfirlit yfir
síldveiðarnar á sumrinu fram
til 16. sept., bæði veiðar norð-
an- og austanlands og sunnan-
lands. Yfirlit þetta hefir nú ver
ið samið að nýju miðað við 25.
nóvember sl., og hljóðar svo:
Ár Afla- Verðm. Útfl.
magn upp úr verðm
þús. sjó millj.
lesta kr. millj. kr.
1966 685 1.118 2.150
1967 393 500 1.075
Varðandi aflahlutinn er rétt
að geta þess strax, að margir
bátar hafa ekki aflað fyrir kaup
tryggingu og eru þá meðalgreiðsl
ur til háseta mun meiri en 93
þús. kr. að jafnaði á skip.
Frá 25. nóvember í fyrra til
áramóta nam síldaraflinn um 54
þús. tonnum og andvirði hans
við skipshlið var um 65 millj.
kr. Frá 25. nóv. í ár hefir tíð-
arfar á síldarmiðunum verið
mjög slæmt og afli því sáralít-
ill og ekki er hægt að vera
bjartsýnn um síldaraflann það
sem eftir er ársins.
Eins og fram kemur í yfirlit-
inu hafa nú alls 166 bátar tekið
þátt í veiðunum. Aflabrögðum
'hjá þeim hagar þannig til að:
Lestir:
35 bátar hafa aflað minna en 1000
74 , — — — 1000—3000
49 . — — — 3000—500
8 ■ — — — yfir 5000
Eins og þetta yfirlit sýnir, hafa
brútt-ótekjur meðaltals bátsins á
síldveiðum minnkað um nærri
helming það sem af er þessu ári
miðað við sama tímabil í fyrra.
Á þetta rætur sínar að rekja
til þess annars vegar, að stór-
fellt. verðfall hefir orðið á lýsi og
mjöli og hins vegar til aflabrests.
En vegna kaupa útvegsmanna á
stærri og fullkomnari skipum
síðústu ár, tókst nú að sækja á
mjög fjarlæg mið, allt að 900
sjómílur frá landinu, og þess
vegna náðist sá árangur í síld-
veiðum nú, sem ella hefði ekki
náðst. Og enginn vafi er á því,
að veiðarnar á þessum fjarlægu
miðum hefðu að mestu orðið ó-
viðráðanlegar, ef ekki hefði no'-
ið við síldarflutningaskipanna
,,Hafarnarins“ og „Síldarinnar ‘.
Jafnframt ber að geta í þessu
sambandi ómetanlegrar aðstoðar,
sem björgunarskipið „Goðinn“
veitti veiðiskipunum, aðallega
við að losa net úr skrúfum, enda
hefir hann sem kunnugt °r,
froskmann um borð. Þrátt fyrir
þá góðu reynslu, sem fékkst af
þessu skipi í sumar vaknar sú
spurning, hvort ekki sé nauð-
synlegt að fá stærra skip til
þessarar þjónustu.
í þessu sambandi er einnig
rétt að geta þess, að þessar.sér-
stöku aðstæður skapa nauðsyn á
því, að fiskimönnum á svo fjar-
lægum miðum sé tryggð læknis-
þjónusta. Stjórn LÍÚ beitti sér
fyrir því í sumar. að hún yrði
tekin upp. Eins og rakið er í
skýrslu sambandsstjórnar, sem
flutt verður síðar á fundinum,
ollu ýmsar aðstæður því að ekki
var hægt að veita þessa þjón-
ustu að þessu sinni. Hins vegar
er m&lið nú í athugun í sérstakri
nefnd fyrir frumkvæði sam-
bandsstjórnar með tilliti til þess,
®--------------------------:------
Meðal- Fjöldi Meðal Meðalhá-
verð báta verðm. seta-
kg/kr. pr. bát hlutur
millj. kr. þús. kr.
1.63 200 5.6 173
1.25 166 3.0 93
áð á næsta ári verði slíkrar þjón
ustu full þörf. Vil ég nota tæki-
færið til að færa skipstjórum
og læknum rússneskra móður-
skipa þakkir fyrir ómetanlega
læknisaðstoð, sem veitt var á
síðasta sumri.
Þegar metið er tap sjávarút-
vegsins af aflabresti og verð-
falli, verður einnig að reikna
með minnkun aflans á vetrar-
vertíðinni, sem var rúmlega 31
þús. tonn, eða 16%. Þennan
skaða má lauslega meta á 120
millj. króna í hráefnisverði og
um 240 millj. króna í útflutn-
ingsverðmæti. Ef þannig er litið
á bátaútveginn í heild, má áætla
áð teknatap hans á vetrarvertíð
og á síldveiðum nemi um 1500
millj. kr. miðað við árið 1966.
Við þetta bætist síðan léleg af-
koma af humarveiðunum og drag
nótaveiðunum og stórfellt verð-
fall á rækju. Á móti kemur hins
vegar, að þorskafli yfir sumarið
og haustið mun vera nokkru
meiri en árið 1966, en ég hefi
ekki tiltækar tölur um þessa
þætti. Við allt þetta bætast svo
vandræðin við sölu skrefðarinn-
ar,,sem ég hefi áður rakið.
Afkoma togaraútgerðarinnar
í samhengi við þetta vil ég
víkja að útgerð togaranna. Svo
hefir nú brugðið við, að afla-
brögð þeirra 4 þessu ári hafa
batnað verulega. Þannig nam
afli þeirra til októberloka 64.200
tonnum á móti 52.400 tonnum á
sama tíma í fyrra, þrátt fyrir
það, að á þessu ári eru gerðir
út áðeins 22 togarar á móti 26—
29 togurum fyrri hluta sl. árs.
Er hér um verulega aflaaukn-
ingu að ræða. og á hún sér mest-
megnis stað á þeim tíma, er tog-
ararnir landa hér heima. Má því
nærri geta, að þessi afli hefir
haft mikil og góð áhrif á afkomu
þeirra frystihúsa, sem hann hafa
unnið, og ekki síður þess fólks,
sem unnið hefir í frystihúsun-
um. í þessu sambandi ber að
geta þess, að afli norðlenzku tog-
aranna hefir brugðizt á heima-
miðum á þessu ári og valdið þar
miklum afkomuörðugleikum.
Eftir að kom fram á haustið
hefir dregið mjög úr afla togar-
anna, meira en áður hefir
þekkzt. Hafa þeir siglt með þenn
an afla á erlendan markað, aðal
lega til Þýzkalands, en markað-
urinn þar hefir að þessu sinni
verið lélegri en áður á þessum
áratug, auk þess sem togurunum
er nú gert að greiða hærri tolla
af fiski en áður á þessum árs-
tíma. Það er því enn ósýnt, hver
afkoma togaraútgerðarinnar í
heild verður á þessu ári og
margt bendir til að hún batni
ekki til muna frá sl. ári, ef svo
fer fram sem horfir um afla-
brögð og markað fyrir ísfisk er-
lendis. En nú finnst þáð enn
betur en áður, hversu ómissandi
þáttur togaraútgerðin er í sjávar
útvegi okkar íslendinga.
Þegar síöasti aðalfundur var
haldinn, sat á rökstólum nefnd,
er kannaði afkomu togaraútgerð
arinnar og var ætlað að gera til-
lögur m.a. um það, hvernig bæta
mætti hag hennar. Nefndin skil-
aði áliti skömmu síðar. Meðal
tillagna hennar var tillaga um
að tögurunum yrðu veittar veiði-
heimildir innan fiskveiðitakmark
anna í stórum dráttum upp að 4
sjómílum mfðað við grunnlínur.
Nefndin var sammála um, að
slíkar auknar veiðiheimildir
gætu orðið togaraútgerðinni
mikil lyftistöng, og það var ein
megintillaga nefndarinnar.
Ég fæ ekki séð, að auðið sé
að standa til langframa gegn
þessum tillögum. Ég tel að at-
huga beri gaumgæfilega, hvort
ekki sé hægt að fá þeim fram-
gengt, þannig að bátaflotinn
njóti sama réttar eða jafnvel
nokkuð meiri réttar án þess að
togaraútger’ðin geri endilega
kröfu til þess að njóta fyllsta
réttar á við bátaútgerðina.
Aukafundur LÍÚ 29. september
Þessi þróun, sem ég hefi nú
rakið um aflabrest og verðfall,
blasti við mönnum í september-
lok, er haldinn var aukafundur
samtakanna, enda bar ályktun
fundarins þess ljósastan vott.
Samt leyfðu menn sér þá að
vona, að verulega gæti rætzt úr
með síldveiðarnar og að haust-
afli gæti orðið góður. Því miður
hafa þessar vonir brugðizt miklu
msir en hvarfláði að mönnum
þá. Svo illa hefir t. d. teklzt til
að þessu sinni, að ekki hefir enn
auðnazt að salta síld norðan-
og austanlands upp í gerða samn
iriga, og vantar nú um 60 þús-
und tunnur upp í umsamið magn.
Aukafundurinn vakti athygli
á vandamálum útvegsins eins og
þau blöstu þá við og gerði til-
lögur um lausn á vandanum í
veigamestu atriðunum, svo sem
um eflmgu línuveiðanna nú í
haust, um starfsgrundvöllinn á
næsta ári, um Iána- og vaxta-
mál o.fl. Jafnframt fól fundur-
inn sambandsstjórninni að kjósa
nefnd manna til að vinna að úr-
lausn umræddra mála og ann-
arra þeirra mála, sem verða
mættu til framdráttar sjávar-
útveginum. Hinn 2. október kaus
stjórnin síðan 8 manna nefnd í
þessu skyni.
Nefndin hefir haldið 13 fundi
og rætt vi'ð ýmsa aðila. banka-
stjórnir, fulltrúa ríkisstjórnarinn
ar og sjávarútvegsmálaráðherr-
ann, auk þess sem hún hefir átt
viðræður við fulltrúa sölusam-
takanna. Nefndin hóf störf 5.
október og vann af krafti fram
til 19. nóv. s.l., er öll viðhorf
breyttust skyndilega við gengis-
fellingu sterlingspundsins.
Á aðalfundinum verður flutt
skýrsla um störf nefndarinnar,
og get ég að mestu vísað til
hennar. Þc vil ég víkja að þeim
nokkrum orðum.
Nauðsyn á inngöngu í EFTA
En áður en að því kemur, vil
ég rifja upp, að aukafundurinn
29. september fól sambandsstjórn
inni að gera athugun á því, hvort
rétt væri áð ísland gerðist aðili
að EFTA og/eða EBE og senda
ríkisstjórninni tillögur um það,
ef svo reyndist að vel athuguðu
máli að slik aðild eða samning-
ar væru nauðsynlegir.
Á fundi 2. október fól sam-
bandsstjórnin þriggja manna
nefnd að kanna þetta mál og und
irbúa tillögur um það. Á stjórn-
arfundi 4. nóvember s.l. skil-
aði nefndin áliti og lagði til að
samþykkt yrði og send ríkis-
stjóminni svohljóðandi ályktun:
„Þar sem sjávarútvegur ís-
lendinga á nú í vök að verjast
vegna aflabrests og gifurlegs
ver'ðíalls afurðanna og ísland. er
eina ríkið i Vestur-Evrópu, sem
ekki hefur ennþá gerzt aðili að,
eða hafið viðræður um upptöku
í EBE eða EFTA, og þeir sem
utan við þessi bandalög standa,
sæta stöðugt versnandi viðskipta
kjörum, miðað við aðildarríkin
að bandalögunum. þá skorar
L.I.Ú. á Alþingi og ríkisstjóm
að semja, svo fljótt sem vfð
verður komið, um aðild að Frí-
vérzlunarbandalaginu (EFTA)
til þess að tryggja að útflutn-
ingur íslenzkra sjávarafurða
njóti ekki lakari viðskiptakjara
en gilda um sjávarafurðir í við-
skiptum þessara landa.
Jafnframt fari fram athugun
á aðild íslands að Efnahags-
bandalagi Evrópu (EBE), þar
sem sérhagsmunir Islands séu
tryggðir."
Nefndin aflaði sér margvís-
legra gagna um þessi mál, auk
þess sem hún átti rækilegar við-
ræður um þau við þá tvo starfs-
menn hins opinbera, sem munu
vera fróðastir manna urn þessi
mál.
Enginn vafi er á því, að mínu
áliti, að með þessari ályktun sé
mörkuð rétt stefna, enda var hún
samþykkt af samibandsstjórninni
með 14 atkvæðum gegn 1.
Á undanförnum árum hafa
verið lagðar á útveginn marg-
víslegar kvaðir, ýmist með lög-
gjöf eða með samningum, þar
sem óhjákvæmilegt var talið að
fylgja í kjölfar samninga, sem
áður höfðu verið gerðir við iand
verkafólk. Þessi póstar eru nú
orðnir mjög margir. Fylgir því
mikil vinna að reikna þá alla út
og standa skil á þeim í ýmsar
áttir. Og þótt þeir nemi ekki
miklum upphæðum hver fyri~
sig, sumir a.m.k., er hér um mik-
il útgjöld að ræða, þegar allt
kemur saman. Athuganir 8
manna nefndarinnar hafa m.a.
beinzt að þessum útgjaldaliðum
og möguleikum á því að fá þeim
aflétt, eða a.m.k. lækkaða. Eins
og fram kemur í skýrslu tiefnd-
arinnar,; hafa komið fram ákveðn
ar mótbárur gegn tillögum henn-
ar um þessi efni.
Þá hefir nefndin lagt kapp á
í viðræðum við Seðlabankann og
viðskiptabankana að fá bæði út-
gerðarlán og afurðalán hækkuð
verulega og vexti almennt í sjáv-
arútvegi lækkaða. Nefndin taldi
sjálfsagt að beita sér fyrir hækk-
un afurðalána út á fiskafurðir.
þar sem mikið hefir borið á því
undanfarið, að útvegsmenn
fengju ekki fiskandvirði greitt.
Stafar þetta að sjálfsögðu af
versnandi afkomu fiskvinnslu-
fyrirtæikjanna og skapar því nauð
syn á þvi að auka lánsfé þeirra,
meðan þau eru að komast yfir
erfiðleikana.
Um vextina er það að segja, að
ég hefi alltaf verið þeirrar skoð-
unar, að hækkun þeirra á ár-
inu 1960 hafi verið um of, hvað
sem líður nauðsyn þess að hafa
áhrif á efnahagskerfið í heild
með háum vöxtum. Sjávarútveg-
urinn er svo sérstaks eðl.s, að
hann á fullan rétt á því að búa
við önnur og hagstæðari vaxtar-
kjör en aðrir atvinnuvegir. Þetta
sjónarmið er viðurkennt hjá ná-
grönnum okkar Norðmönnum og
á miklu fremur rétt á sér hér.
— Þótt undirtektirnar, sem
nefndin hefir fengið fram a®
þessu, séu ekki jákvæðar, og
þótt Danlkarnir kunni að Líta
svo á, að enn minni ástæða sé
til að ljá máls á yaxtarlækkun
nú, eftir nýteknar ákvarðanir
um gengisfelling.u íslenzku krón-
unnar, verður fyrrgreindri skoð-
un minni ekki haggað og tel ég
fulla ástæðu til að samtökin berj-
ist áfram fyrir framgangi þessa
réttlætismáls með fullri alvöru
og áherzlu.
Starfsgrundvöllur útvegsins í
haust og á næsta ári.
Meginatriðið í starfi nefndar-
innar hlaut þó að vera fiskverð-
ið bæði nú í haust og á næsta
ári. Um fyrra atriðið er það að
segja, að eftir ákvörðun sjávar-
útvegsmálaráðuneytisins hefir í
tvénnu lagi verið ákveðið að
greiða úr ríkissjóði sérstakar
bælur á verð línufisks, 60 aura
á hvert kg., frá 1. oiktóber til
áramóta. Kemur þetta til við-
bótar því fiskverði, sem Verðiags
Framh. á bls. 21
r
'SVEINN SÆMUNDSSON
höfundar þessarar bókar er frá Akranesi. Hann fór snemma í siglingar og dvaldi í Kanada og Þýzkalandi. Sveinn
stundaði síðan blaðamennsku, en hefur síðastliðin tíu ár verið blaðafulltrúi Flugfélags fslands. Þetta er þriðja
bók hans, en tvær þær fyrri, „í brimgarðinum" og „Menn í sjávarháska", hlutu mjög góðar viðtökur.
í SÆRÓTINU
er bók um baróttu íslenzkra sjómanna við hofið, við æðandi öldur og
iHV fórviðri. Hér er sagt fró því er menn ó misjafnlega búnum skipum
X x berjast hetjubaróttu við tryHtar höfuðskepnurnar, særót
og fórviðri frosti remmt, og fró björgun úr bróðum hóska.
Bókina prýða yfir 90 Ijósmyndir.
©AUGLÝSINGASTOFAN