Morgunblaðið - 07.12.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DES. 1967
17
ERLENT YFIRLIT
McNamara og Johnson.
Hlakarios er
sigurvegarinn
MAKARIOS erkiibiskup virðist
ha,fa unnið tmikinn stjórnmálasig-
ur í sáttaumleitununum í Kýpur-
dieilunni, en herifioringjastjörnin
í Grikklamdi virðist hafa beðið
alvarlegan ósigur og má búast
við aivarlegum erfiðleikum af
þeim sökum. Makar'os bauð
Tyrkjum byrginn þrátt fyrir til-
raunir Bandarílkj'astjórnar, Atl-
antshafsbandaiagsins og Samein-
uðu þjóðanna til að miðla mál-
um í deilu Grikkja og Tyrkja út
atf KýpuT, neitaði að verða við
kröfum Tyrkja, sem hann taldi
óaðgengilegar, s'koraði í raun og
veru á þé að gera innrás og fiór
með sigur af 'hólmi með kænsku
sinni og einbeitni. Makarios hef-
ur alltaf boðið Tyrkjum byrg-
inn þegar þeir hafa hótað inn-
ráis á Kýpur, og ennþá gjnu
siinni heyktust Tyrkir á innrásar-
álfiormum á síðustu stundu. Mak-
arios hefur tekizt að koma því
til leiðar, að æ minna mark
er tefcið á innrásarhótunum
Tyrkja.
I raun og veru þurfti Makarios
litlu sem engu a'ð fórna í samn-
ingaumleitununum. Það voru
Tyrkir og Grikkir, sem urðu að
slalka til. Makarios samþykkti að-
eins eina af upphaflegu tillög-
um sendimanns Johnsons for-
seta, Cyrus Vanee, án skilyrða
— tillöguna um brobtflutr.ing
grískra og tyrkneskra hersveita,
sem fluttar hafa verið í óleyfi til
Kýpur. En formlega séð að
minnsta kosti þurfti ekki að
Ieita samþykkis hans á þessu,
enda er hér ekki um að ræða
hersveitir, sem svarið hafa hon-
um hollustu, heldur hersveitir,
sem heyra undir stjórnina í
Aþenu, auk tyrknesku hermann-
anna, sem sendir hafa verið til
eyjunnar.
Þegar tillögur sáttasemjara
snertu hins vegar beinlínis st]órn
hans á málefnum Kýpur neitaði
hann að víkja um þumlung, og
þess vegna voru þessar tillögur
felldar niður. Makarios neitaði
að verða við kröfum Tyrkja um,
að hann leyti upp Þjóðvarðar-
Kýpur-Grikkja. Hann neitaði að
failast á kröfur Tyrkja ura, að
tyrkneska þjóðarbrotið á eynni
fiéngi lagalega heimild til þass að
stofna eigið lögreglulið og ráða
málum sínum sjálít á þem
svæðum, sem Tyrkir byggja.
Einnig er Makarios því mótfall-
inn, að völd friðargæztlusveita
Sameinuðu þjóðanna á Kýpur
verði aukin, en samkvæmt Erið-
aráskorun U Thants til deiluaðila
eiga að fara fram frekari samn-
ingaviðræður uffl þetta atriði.
Ef Makarios hefur unnið stór-
felldan stjórnmálasigur og eflt
málstað sinn, hafa Tyrkir þá ekki
farið halloka í samningaumieit-
unum þeim, sem kounu í veg
fyrir að þeir létu vopnin tala?
Á Kýpur að minnsta kosti er
ekki talið að Tyrkir hafi farið
halloka, hvað svo sem gagnrýn-
endur stjórnarinnar í Ankara og
tyrkneskir herforingjar kunna að
halda. Tyrkir hafa fengið fram-
gengt einu helzta baráttumáii
sínu með samþykktinni um heim
kvaðningu allt að 12.000 grískra
hermanna frá Kýpur. Að vísu
Var þetta ekki eina krafa Tyrkja,
en engu að síður er hér um
mikinn sigur að ræða.
Eins og nú standa sakir virð-
ist gríska herforingjastjórmn
vera eini deiluaðilinn, sern raun-
verulega hafi beðið ósigu’’. Hún
hefur orðið að gera mestar til-
slakanir. Það var gríska stjórn-
in, en ekiki Makarios erkibiskup,
sem beygði sig fyrir kröfutium
um brottflutning grísku her-
sveitanna. Makariosi feilur sýni-
lega þungt, að grísku hermenn-
irnir verði að fara, en hins veg-
ar er hann feginn því að Georg
Grivas hershöfðingi hefur verið
kvaddur til Aþenu. Hann og Griv
as hafa löngum eldað grátt silfur
saman, og Tyrkir kröfðust þess
þegar í uppbafi deilunnar, sem
blossaði upp 15. nóvember, að
hann færi frá Kýpur.
Grísku herforingjarnir hafa
beðið mikinn álitsihnekki með
því að beygja sig fyrir kröfum
Tyrkja um botbfilutning grísku
hersveitanna. Gríska herioringja
stjórnin hefur orðið fyrir alvar-
legu áfalli, og búast má við al-
varlegum kurr í gríska hern-
mm, er geti orðið henni hættu-
legur.
Robert Kennedy
gegn Johnson?
SÚ ákvörðun Eugene McChi’"-
hys, öldungadeildarmanns frá
Minnesota, að keppa við Johnson
forseta um að verða tilr.efndur
forsetaefni demókrata á næsta
ári, virðist ætla að valda alvar-
legri sundrungu í flo'cki demó-
krata. Það sem Johnson forseti
óttast mest er, að fnmboð Mc
Carbhys í undanko;ningunum
leiði til þess að hann verði að
keppa við Robert Kennedy öld-
ungadeildarmann um t.’lnefn-
inguna. Á blaðamannafundi er
McCarthy hélt þegar hann skýrði
frá ákvörðun sinni, lagði bann
hvað eftir annað áherziu á sam-
stöðu sína með Kennedy, ekki
sízt í Vietnammálinu, og sagði
meðal annars, að ef Kennedy
gæfi kost á sér sem forsetaefni
flokksins þegar nær drægi flokks
þinginu, yrði það í futlu sam-
ræmi við erfðavenjur banda-
rískra stjórnmála.
Þannig er talið sýnt, að Mc
Carthy ætli að reyna að fylkja
um sig milljónum demókrata,
sem vilja heldur að Keimedy
verði forsetaefni demókrata en
Johnson. Samkvæmt nýlegum
skoðanakönnunum vill me-rihluti
demókrata heldur að Kennedy
verði í kjöri í forsetakosimgun-
um á næsta ári en Johnson. Af
þessum ásbæðum líta ráðunautar
Joihnsons forseta ákvörðun Mc
Cartthys alvarlegum augurn, og
mun forsetinn leggja mikla á-
hierzlu á viðureign sína og ann-
ara demókrata við hann í undan
kosningunum.
Ákvörðun McCarbhys hefur ó-
neitanlega komið Kíunedy í
mikinn bobba, og mun mikil á-
McCartihy.
hrif hafa á stjórnmálaferil hanj,
þótt of snemmt sé að spá um,
hvort áhrifin verði jákvæð eða
neikivæð. í raun og vevú 'hafa
McCarthy og Kennedy aldrei
verið bandamenn, og skæðar
tungur segja að McCarthy hafi
aldrei litið Johnson réttu auga
síðan forsetinn lét að því liggja
að hann vildi bjóða hann fram
sem varaiforsetaefni sitt, en hætti
síðan við það og valdi Humphrey
sem einnig er frá Minnesota, í
staðinn. Kennedy hefur lýst því
yfir, að hann muni ekiki styðja
Johnson gegn McCarthy í bar-
áttu þeirra um tilnefninguna, en
enn hefur hann ekkert iátið upp
skátt um ákivörðun McCarthys,
þótt hann hafi látið síazt út, að
hann ætli ekki að keppa við
forsetann sjálfan um tilnefning-
inguna. En vaxandi be’.skja, sem
gætt hefur í árásum Kennedys á
forsetann að undanfDrnu og
hneykslað hefur stuðnmgsmenn
Johnsons, hefur gert það að verk-
um, að spurt er hvort hann hafi
ekki. gengið svo langt í gagn-
rýni sinni á forsetann, að of
seint sé að snúa við.
Margir aðrir demókratar, eem
óánægðir eru með stefnu John-
sons forseta í Vietnammáiinu
eins og Kennedy, hafa komizt
í aivarlegan bobba vegna ákvörð
unar McCarthys. Margir þeirra
óttast, að ef þeir lýsi yfir fyigi
við McCartihy fre-nji þeir póli-
tískt „sjálfsmorð". Forvitnilegt
verður að fylgjast með viðbrögð
um Edwards Kennedys, öldunga
deildarmanns frá Massachusetts.
Svo getur farið, að McCarthy
bjóði sig fram í undankosning-
um þar og Johnsrm hiðji hann
um að bjóða sig fram gegn Mc
Carbhy. Ákivörðan Kernedys
yngra yrði erfið ug munu :og-
ast á samúð hans með McCarthy
og Vietnamstef ia hans, hags-
munir bróður hans og ho'ltista
hans við flokksieiðtoga sinn,
Johnson. Þá gæti líka svo farið,
að Kennedy biði ósigur fyrir
McCarthy. Báðir eru ló’.nversk-
kaþólskir og af írskum ættum
sem hvort tveggja er mikill kost-
ur í Massaohusetts.
IVIclNiamara
kveður
FÁIR menn er gegnt hafa em-
bætti varnarmálaráðllierra Banda
ríkjanna haifia skilið eftir sig
eins djúpstæð spor og Robert
MoNamara, sem hefur valdið
byltingu á öllum hugmyndum um
herfræði og gerbreytt skipulagi
bandaríska varnarmálaráðuneyt-
isins og 'heraflans. Sú ákvörðun
hans að segja af sér og ’aka við
emibætti forstjóra Alþjoðabatik-
ans hlýtur því að teljast heims-
sögulegur viðburður.
MoNamara hefur gegnt ern-
bætti varnarmálaráðherra í isjö
ár samfleytt eða lengur en nokk-
ur annar maður, og vitað er tð
hann hefur alllengi sótt fasr að
fiá að hætta. Áður en Kennedy
var ráðinn af dögum vonaðist
hann eftir að verða skipaður
utanríkisráðherra, enda beindist
áhugi hans meir og meir að þió-
unarlöndunum og fátækt þeirra,
sem hann taldi mestu ógnunina
við frið í heiminum i framtíð-
inni. Ástæðan til þess að John-
son tók lausnarbeiðni hans til
greina hefur sennilega verið sú,
að ihann er ekki talinn eins ó-
missandi og hann var áður. Langt
er síðan byltingu hans á starfs-
háttum varnarmálaráðuneytisins
lauk, og stefnan í Vietnammái-
inu er fastmótuð. Fimm eða sex
menn mundu áreiðanlega ekki
standa sig síður vel í embætti
varnarmálaráðherra, þeirra á
meðal Paul Nitze og Cyrus
Vance.
MoNamara er mjög ákveðinn í
skoðunum og þolir illa að því
sé mótmælt sem hann segir.
Þannig bakaði hann sér reiði
margra þingmanna og hann virt
ist skorta pólitískt innsæi þrátt
fyrir frábæran árangur í starfi.
Honum urðu því oft á mistök, t.d.
þegar hann tilkynnti að hafin
yrði smíði á gagneldflaugakerfi
án þess að ráðfærast við banda-
lagsþjóðirnar í NATO uffl hugs-
anlegar afleiðingar. TFX-þotan,
sem hann-lét smíða, hefur ekki
reynzt eins fullkomin og hann
gerði sér hugmyndir um. Hann
hefiur alltaf neitað því að nokk-
uð væri við Vietnamstefnuna að
athuga og tilkynnti að banda-
rísku hermennirnir í Vietnam
yrðu sendir heim fyrir jólin
1965. Þessu trúði hann því að
allar tölur sem hann hafði undir
höndum bentu til þess. Hann
hafði ofurtrú á útreikningum og
tölum sem hann hafði alltaf á
reiðum höndum, svo að það er
ekki að ástæðulausu sem hann
hefur verið kallaður gangandi
rafreiiknir.
Menn eins og sagnfræðingur-
inn Arthur Sohlesingers, hinn
náni vinur Kennedyis heitins for-
seta, hafa látið í ljós ugg vegna
ákvörðunar MoNamara um að
segja af sér, þar sem hann hafi
verið sá ráðherra stjórnarinna':,
sem 'harðast hafi staðið gegn
kröfum herforingja um að víkka
út styrjöldina Vietnam. Ekkx
kemur í ljós fyrr en eftirmaðar
MoNamara hefur verið skipað-
ur hvaða áhrif afsögn hans hef-
ur. Þé kemur í ljós, hvort John-
son hefur anveðið að stækka
styrjöldina, en það verður að
teljast vafasamt, því að ekki
ve’rður séð að miklar breytingar
verði á rekstri Vietnamstríðsins.
Verður hann
keppinautur
Wilsons?
ROY Jenkins, hinn nýi fjármála-
ráðherra Breta, er nú annar
valdamesti maður brezika Verka-
mannafLokksins, og það er ekk-
ert leyndarmál að hann hefiur
augastað á sjálfu forsætisráð-
herraemibættmu. En framtíð
hans í stjórnmál'unum er að
miklu leyti komin undir því,
hvernig honum tekst að ieysa
hið nýja starf sitt af hendi, og
ljóst er að hann verður að gera
ýmsar óvinsælar ráðstafanir.
Verkefni hans verður ekki að
auka velferð verkamanna og
neytenda iheldur að halda kaup-
gijaldi niðri, draga úr eyðslu rik-
isstjórnarinnar og koma í veg
fyrir að innanlandsneyzla fari
frarn úr hófi.
Jenkins.
Jenkins er talinn raunsær
stjórnmálamaður og tilheyrir
hægra armi Verkamannaflokks-
ins. Hann er frábitinn ýmsum
gömlurn kreddum flokksins og er
til dæmis andvígur of miklum
ríkisafskiptum. Þegar hann var
að því spurður í Neðri málstoí-
unni í síðustu viku hvort hið
nýja lán er Bretar hafa fengið
úr Aliþjóðagjaldeyrissjóðnu’.n
mundi binda hendur hans sagði
hann að það eina er takraarka
mundi svigrúm hans væru hm-
ar hörðu staðreyndir þess ástands
er nú blasir við þjóðinni.
Ekki er þó ólíklegt að Jen-
kins muni reyna að móta nýja
stefnu, enda hefur hann ákveðn-
ar hugmyndir í efnaihagsmédum.
Hann hefur oft sagt, að þar sem
Bretland sé ekki lengur stór-
veldi hafi Bretar færzt of mikið
í fang, og hér sé um að ræða
undiirrót hins bágborna efnahags
ástands þjóðarinnar. Þess vegna
er talið víst, að hann muni krefj
ast þess að dregið verði til tnuna
úr útgjölduim til að standa straum
af hernaðarlegum skuldbmding-
um erlendis og að dregið verði
úr kaupum á hergögnum í Banda
rí'kjunum. Jenkins hefur einnig
lýst þeirri skoðun sinni, að efla
Framhald á bls. 18
Makarios erkibiskup ásaiut Cytus Vance. sáttasomjara Johnsons.