Morgunblaðið - 07.12.1967, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DES. 1967
Merkir íslendingar
- Sjötta og síðasta bindið af
nýjum flokki komið út
KOMIÐ er út 6. og jafnframt
síðasta bindi af Nýjum flokki
Merkra íslendinga. „Vonandi
verðUr þó framhald á þessari út-
gáfu áður en langt um líður, því
enn er til gnótt ævisagna merkra
manna," segir Jón Guðnason,
Jón Guðnason, skjalavörður
skjalavörður, í formálsorðum,
en hann hefur búið bókina til
prentunar. „Ævisögur af þeirri
gerð og stærð, sem birzt hafa í
þessu ritsafnd, virðast einnig
vera mjög vinsælt lestrarefni. Er
það móla sannast, að í skýrlega
rituðum ævisögum þeirra manna,
sem framarlega stóðu í fylkingu
á liðnum tímum, birtst oss horfn
ar þjóðlífsmyndir, jafnframt því
sem vér finnum þar í ýmsum
efnum frumdrög þess, er síðar
varð, aðdraganda þjóðfélags
vors og þjóðlífs eins og vér
þekkjum það á líðandi stundu.“
í þessum flokki ritsafnsins,
sem nú er að ljúka, eru samtals
74 ævisögur frá ýmsum öldum
íslandsbygðar, langflestar þó frá
19. öld og fyrri hluta 20. aldar.
f fimm fyrstu bindunum eru 12
Bursta-rruddtæki.
Nokkur tæki enn fáanleg
á gamla verðinu.
Snyrtihúsið s.f.
Austurstræti 9, uppi.
Sími 15766.
ævisögur í hverju, en 14 í þessu
síðasta og engin þeirra eidri en
frá 19. öid. Ævisögurnar í þessu
bindi eru sem hér segir:
Jósef Skaftason, læknir, eftir
Pál V. G. Kolka, Pétur Guð-
jónsson, organleikari, eftir Ein-
ar Jónsson, Þóra Melsteð, for-
stöðuikona, eftir Boga Th. Mel-
st-eð, Valdimar Ásmundsson, rit-
stjóri, eftir Jón Guðnason, Einar
Jónsson, prófastur, Hofi, eftir
Davíð Seh. Thorsteinsson, Sig-
urður Stefánsson, prestur, Vigur,
eftir Sigurð Kristjánsson, Briet
Bjarnhéðinsdóttir, ritstjóri, sjálfs
ævisaga, Ólafur Davíðsson, fræði
maður, eftir Steindór Steindórs-
son frá Hlöðum, Jón Ólafsson,
bankastjóri, eftir Þorstein Þor-
steinsson, Halldór Vilhjálmsson,
skólastjóri, eftdr Pál Zophonías-
son, Guðmundur G. Bárðarson,
náttúrufræðingur, eftir Bjarna
Sæmundsson, Magnús Sigurðs-
son, bankastjóri, eftir Eirík Ein-
arsson, Gunnlaugur Claessen,
yfirlæknir, eftir Sigurjón Jóns-
son og Steinþór Sigurðsson,
niáittúrufræðingur, eftÍT Jón Ey-
þórsson.
Bóikin er 280 bls. að stærð,
vönduð að frágangi. Útgefar.di
er Bókfellsútgáfan.
- ALÞINGI
Framh. af bls. 12
sérfræðingur við rannsóknarstofn
unina í uppeldis- og skólamálum
í Berlín, en kemur öðru hvoru
hingað til lands til ráðuneytis
um þessi mál. Skal ég nú greina
frá helztu störfum skólarann-
sóknarmanna fram til þessa:
í fyrsta lagi. Almenn könnun
viðhorfa til skólakerfisins. Rætt
hefur verið um skólakerfið við
fjölmarga aðila, flesta skóla-
menn. Eru þessar rannsóknir
skráðar nákvæmlega .Niðurstað
an er síðan skráð, sundurgreind
efnislega, og verða niðurstöðurn
ar lagðar til grundvallar spurn-
ingaskrár. sem skólamönnum
verður send innan skamms.
2) Tilraunir í skólum. Hafin
er nokkur tilraunastarfsemi í
skólum, sem skólarannsóknir
hafa umsjón og eftirlit með í
samráði við umsjónarkennara
hverrar tilraunar, enn sem kom-
ið er með tilraunirnar, raun-
verulega við starf að nýjungum,
þ.e.a.s. tilraunir með nýtt náms-
efni eða kennslu ákveðinna náms
greina á aldursstiganum, þar
sem þær hafa litið sem ekkert
verið kenndar áður. Hér skulu
nefndar þær tilraunir, sem
stærstar eru í sniðum. Greiða
skólarannsóknirnar sem næst
helming aukakostnaðar við þess-
ar tilraunir. en hlutaðeigandi
sveitarfélög hinn helminginn. í
fyrsta lagi mengjastærðfræðiina
1. og 2. bekk barnaskóla. Umsjón
arkennarar eru Kristinn Gísla-
son og Kristján Sigtryggsson. í
sambandi við þessar tilraunir var
haldið kennaranámskeið um mán
aðarmótin ágúst-sept. sl. og sóttu
það yfir 80 kennarar. Þess skal
getið, að í maímánuði sl. var
haft sérstakt könnunarpróf fyrir
þau börn, sem tóku þátt í til-
rauninni sl. vetur, alls 7 bekki.
Voru það álika mörg börn í
tveim öðrum skólum sambærileg
Aðalfundur
Knattspyrnufélags Reykjavíkur verður haldinn í
KR húsinu mánudaginn 11. desember n.k. kl. 20.30.
, Fundarefni: Venjuleg aðalfundars'törf.
STJÓRNIN.
um. Auk þess tóku börnin, sem
voru með í tilrauninni hið venju
lega vorpróf 7 ára barna í reikn
ingi sl. vor.
Kristinn Gíslason hefur unnið
talsvert úr niðurstöðum þessara
prófa, og verður kjarni þeirra
niðurstaðna sennilega birtur
fljótlega.
í öðru lagi danska í 5. og 6.
bekk barnaskóla. Umsjónarkenn-
ari er Ágúst Sigurðsson, náms-
stjóri. Þessi tilraun hófst haust-
ið 1966 í 3 barnaskólum í Reykja
vík. Síðar á sl. skólaári sam-
ræmdi barnaskóli Húsavíkur
dönskúkennslu í 6. bekk tilraun
þessari Tvö könnunarpróf voru
lögð fyrir börnin. annað í fe-
brúar. hitt i maí. Umsjónarkenn-
ari vann ú;r niðurstöðum próf-
anna og ritaði skýrslu um til-
raunina sl. vor. Þessi tilraun held
ur áfram á yfirstandandi skóla-
ári með þátttöku þriggja barna-
skóla í Reykjavík og barnaskóla
Húsavíkur.
Þriðia tilraunin. Það er enska
í 4. og 5. bekk Langholtsskóla.
Umsjónarkennari er Haukur
Ágústsson. Þessi tilraun hófst í
janúar 1967 og var þá miðuð við
4. bekk skólans einvörðungu. í
vetur taka 4. og 5. bekkur skól-
ans þátt i tilrauninni. Allar
bekkjardeildir beggja árganga.
Framfarir barnanna voru kannað
ar með skyndiprófum og umsjón
arkennari hefur ritað skýrslu um
starfsemina sl. skólaár.
Þetta var um þrjú mecHntil-
raunaverkefnin, sem á döfinni
eru.
Þá er þriðja meeinverkefni
skólarannsóknarinnar og lýtur
að námsefni og námsskrá. Hér
hafa tveir málaflokkar verið tekn
ir fyrir. í fyrsta laei skipuð hef
ur verið nefnd. til þess að semja
námsskrárdrög fyrir eðlis- og
efnafræðikennslu upn að gaen-
fræðaprófi. Formaður nefndarinn
ar er Sveinbjörn Björnsson eðlis
fræðineur nefndin skal ge*n skil-
a ðtillögum og greinargerð fyr-
ir 1. maí 1968..
í öðru lagi. Tveir sérfróðir
kennarar hafa verið fengnir til
að rannsaka og gagnrýna tvær
kennslubækur í félaesfræði sem
motaðar eru í gagnfræðaskólan-
um. Greinargerð og tillögum um
nýskipun skal skila snemma á
næsta ári.
Fjórða meginverkefni skóla-
rannsóknarmanna lýtur að próf-
um og einkunnum. Hafinn er tals
verður undirbúningur að athug-
un þesa málaflokks, og hefur und
irbúningurinn einkum miðast við
eftirfarandi atriði: í fyrsta lagi.
Tilgangur prófa að loknu
kennslustarfi. f öðru lagi upp-
lýsingaeildí einkanna. í þriðja
lagi aukning á samræmi raun-
gildi og áreiðanleika prófa og
einkunna.
Og fimmta og síðasta verkefn-
ið, sem ég vildi nefna. lýtur að
forskólanum.
Hafinn er undirbúningur að at-
hugun þessa málaflokks, einkum
skólagöngu 6 ára barna: Undir-
búningurinn hefur hingað til að
mestu miðast við könnun erlendr
ar reynslu.
Af þeim verkefnum sem þeg-
ar eru hafin, og verður haldið
áfram.
Ber fyrst að nefna viðhorfa-
könnunina. Efnislegar niðurstöð-
ur þeirra viðtala, sem tekin hafa
verið við skólamenn og ýmsa
fleiri. verða notaðar til að semja
spurningaskrá um viðhorf til
skóla og skólakerfis. Verður skrá
in send stórum hópi skólamanna,
svo og væntanlega nokkrum að
ilum öðrum.
Þá verður í þeim nýiungartil-
raunum. sem ég nefndi áðan, hald
ið áfram. Tilraunastarfsemin verð
ur aukin. og byriað á nýjum til-
raunum. Er undirbúningur að
einni slíkri tilraun þegar hafinn.
Fylgzt verður og með nokkrum
tilraunum. sem þegar eru hafnar,
og má í því sambandi nefna til-
raun með staðrænt lesgreinanám
í 4.. og 5. og 6. bekk Laugar-
lækjarskóla svo að tungumála-
stofu á Blönduósi. Samdar verði
nákvæmari reglur um mat og
og árangur tilrauna, bæði al-
menn og í einstökum tilvikum.
Þá mun haldið áfram að vinna
að athugun á námsefni og náms-
skrá. Rannsökuð verða álit nefnd
ar þeirra og sérfræðinga, sem
þegar eru að störfum, og ákvörð
un tekin varðandi till. um fram-
nefnda. Og ennfremur verðpr
kvæmd, svo og skipun nýrra
unnið að álitsgerð með till. um
reglur og aðferðir sem 'heildar-
endurskoðun námsskrár á íslandi
mætti miða við. Aukin áherzla
verður lögð á þær athuganir, sem
fram hafa farið um gildi prófa
og einkunna, og mun rannsóknin
öll að líkindum taka bæði til
barnanna — og gagnfræðastigs-
ins.
Að síðustu má svo geta þess,
að rituð verður endanleg skýrsla
um tilhögun forskólahalds í
nokkrum nágrannalöndum. Unn
ið verður síðan að frekari könn-
un þessa vandamáls hérlendis
og undirbúningi að tillögugerð
um lausn þess. Hins vegar mun
áætlun um framkvæmd og til-
högun þeirrar könnunar ekki
liggja fyrir, fyrr en að nokkr-
um vikum liðnum.
Meðal alveg nýrra rannsókn-
arliða, sem teknir verða upþ á
næsta ári er sérstaklega rétt að
geta um tvo. Hinn fyrri er, að
hafin verður athugun á ýmsum
þáttum skólahalds í dreifbýl-
inu, og er í ráði að vinna að
þeirri rannsókn í samvinnu við
nefnd þá, sem starfar að mennta
áætlun á vegum Efnahagsstofn-
unarinnar og fleiri stofnana,
með styrk frá Efnahagssam-
vinnnustofnuninni í París. Þessi
athugun á skólahaldi í dreifbýli
verður væntanlega þríþætt.
í fyrsta lagi. Rituð verði
skýrsla um tilhögun dreifbýlis-
keonslu í nokkrum nágranna-
löndum. Hefur þegar verið
safnað þeim heimildum, sem
lagðar eru til grundvallar skýrsl
unni.
í öðru lagi. Gerð verði áætl-
un um tilraun, sem miða skal
að því að bera saman sérstak-
ar, ólíkar leiðir til þess að leysa
skólavandræði í dreifbýli. Verð
ur væntanlega reynt að hefja
þessa tilraun þegar á árinu
1968.
Þá verður hrundið í fram-
kvæmd rannsókn á sambandi
námsárangurs nemenda við fé-
lagslegan uppruna þeirra. En
þessi rannsókn hefur þegar ver
ið undirbúin nokkuð.
Að sjalfsögðu eru skólarann-
sóknir á íslandi enn á byrjun-
arstigi. Enn er verið að leita að
heppilegum starfsaðferðum og
er eflaust þörf á mun meiri
samvinnu skólastjóra skilað
tillögum og greinargerð fyrir
1. maí 1968.
f öðru lagi. Tveir sérfróðir
kennarar hafa verið fengnir til
að rannsaka og gagnrýna tvær
kennslubækur í félagsfræði,
sem notaðar eru í gagnfræða-
skólum. Gagnrýni og tillögur
um nýskipan skal skila snemma
á næsta ári.
Fjórða meginverkefni skila-
rannsóknanna lýtur að prófum
og einkunnunnum. Hafinn er
talsverður undirbúningur að at-
hugun þessa málaflokks, og hef
ur undirbúningurinn einkum
miðazt við eftirfarandi atriði:
í fyrsta lagi. Tilgangur prófa að
loknu kennslustarfi. í öðru lagi
upplýsingagildi einkunna. í
þriðja lagi. Aukning á samræmi,
raungildi og áreiðanleika prófa
og einkunna.
Og fimmta og síðasta verk-
efnið, sem ég vildi nefna, lýtur
að forskólanum.
Hafinn er undirbúningur að
athugun þessa málaflokks, eink
um skólagöngu 6 ára barna.
Undirbúningurinn hefur hingað
til áð mestu miðazt við könnun
erlendrar reynslu.
Matthías A. Mathiesen þakk-
aði svör ráðherra. Sagði hann
að ef til vill þyrfti ekki miklar
breytingar á fræðslulöggjöfinni
og snerist gagnrýnin um fram-
kvæmd fræðslukerfisins. Reynsl
an væri sú að fjölmargir hefðu
séð ástæðu til að gagnrýna þá
framkvæmd. Sagðist Matthías
geta tekið undir margt af því
er komið hefði fram og væri
vonandi að nauðsynleg endur-
skoðun færi fram sem fyrst.
Vilhjálmur Hjálmarsson (F)
ræddi um ástand fræðslumála á
Austurlandi, sem hann sagði að
væri miður gott. Dæmi væru
þess að unglingar sem enn væru
á fræðsluskyldustigi væri neit-
að una skólavist í heimavistar-
skólunum. Mætti telje þetta
ákafleg* óæskilegt ástand, sem
ráða þyrfti bót á hið fyrsta.
Bjarni Guðbjörnsson (F)
sagði að einkunina 5 þyrfti til
þess að komast í menntaskóla.
Óheppilegt væri að landsprófs-
nefnd skyldi geta ákvarðað frá
ári til árs hvaða einkunn þyrfti
til inngöngu í menntaskóla.
Ingvar Gíslason (F) sagði að
í nútíma menningarþjóðfélagi
væri stöðugt þörf á skólarann-
sóknum, og kvaðst hann fagna
því á hvaða stigi þau mál væru
hér. Hitt væri svo annað mál,
að fræðslulöggjöfin hefði alörei
verið framkvæmd hér á landi.
Hún hefði átt að taka gildi á
7—8 árum og megintilgangur
hennar hefði verið að koma á
8 ára skólaskyldu. Langt væri
frá því að svo væri og stór hluti
barna hefði aðeins 4—5 ára
fræðsluskyldu. Aðalorsakavald-
ur þessa væri skortur á skóla-
húsnæði, og stórátak þyrfti að
gera í þeim málum, til þess að
löggjöfin yrði framkvæmanleg,
yrði framkvæmaanleg.
Gylfi P. Gíslason menntamála
ráðherra svaraði þeim atriðum
er fram komu í ræðum þing-
mannanna og gat þá m.a. að fyr
ir tveim árum hefði farið fram
nákvæm talning í tveimur
landsfjórðunngum í því skyni að
fylgjast með hverjum einasta
nemanda, sem sótt hefði um
vist í heimavistarskóla, en ver-
ið synjað um hana. Komið
hefði þá í ljós, að 90% þeirra
sem sótt höfðu fengu skólavist
annars staðar, en flestir af þeim
er eftir voru höfðu snúið sér
að öðru og hætt við fyrirætlun
sína um skólagöngu.
Einnig gat ráðherra þess að
fyrir um 3 árum síðan hefði
menntamálaráðuneytið, sam-
kvæmt ákvörðun ríkisstjórnar-
innar, beint því til allra skóla-
héraða í landinu, þar sem ekki
var framkvæmd full fræðslu-
skylda, að taka hana upp. í
kjölfar þessa hefðu mörg skóla
héruð tekið upp fulla fræðslu-
skyldu hjá sér, en nokkur smá
skólahéruð væru eftir og kæmi
þar einkum til sem orsök, erfið
aðstaða lítilla sveitarfélaga.
Nauðsynlegt væri að finna
einhverja úrlausn á þessum
vanda hið fyrsta, svo 8 ára
skólaskylda mætti verða um
allt land.
- KÍNA
Framh. af bls. 1
byltingarnefndarinnar í Shang-
hai og tveir menn sem engan
titiil hafa, Chi Pen-ju og Jao
Wen-chu.
Blóðugir hardagar
Að sögn sovézku fréttastof-
unnar Tass, geysa nú blóðugir
bardagar í strandhéraðiinu Fuk
in og jafnframt hefur aftur sézt
til ferða herflutningabíla hlöðn-
um hermönnum og rauðum varð
liðum í Pekiing. Fréttin er ódag-
sett og ekki er getið heimilda.
Að sögn Tass er einnig mikil
spenna í Shanghai og nágrenni
og að sögn blaða í Shanghai
hafa stuðniingsmenn Maos átt í
bardögum við bændur í ná-
grenni borgarinnar. Annað blað
hermir, að þessi átök eigi rætur
að rekja til kolaskorts 1 borg-
inni.
í Peking eru hermenn á
verði. Slegið hefur verið upp
veggspjöldum, þar sem fólk er
hvatt til að slá skjaldborg um
„Öreigamiðstöð Maos formanns".
Á öðrum veggspjöldum er skor-
að á fólk að verja Lin Piao
landvarnaráðherra „með blóði
sínu“.
Tveir sovézkir fréttaritarar
eru enn í Peeking, en frétttir
Tass um ástandið í Kína að und
anförnu hafa ekki verið eignað-
ar þeim.