Morgunblaðið - 07.12.1967, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DES. 1967
21
- RÆÐA SVERRIS
Framih. af bls. 15
ráð sjávarútvegsins ákvað um
síðustu áraimót. Eins og fram kem
or í skýrslu nefndarinnar, álítur
hún að meðalafli í róðri þurfi að
vera 6.4—8.7 tonn í haust- og
vetrarróðrum með línu, og er
þá reiknað með meðalverð línu-
fisks sé 5 kr. hvert kg., sam-
kvæmt ákvörðun Verðlagsráðs,
án sérstakra bóta. Sér hver mað-
ur, að mikla bjartsýni þarf til
að gera sér vonir um slikan
afla, enda held ég að það geri
enginn. Það er því alveg Ijóst,
að fyrrgreind verðuppbót er alls
ófullnægjandi, en eins og allt er
í pottinn búið, verður að ætla
að erfitt muni reynast að fá
leiðréttingu hér á. — f þessu
sambandi kemur mér í hug Afla
tryggingarsjóðurinn. Han-i er
gagnmerk stofnun, sem sjálfsagt
er að athugað sé að stórefla. Þótt
honum sé ekki ætlað að bæta
aflatjón nema að hluta, liefir
starfsemi hans frá uppbafi og
fram til þessa dags, orðið fjölda
útvegsmanna hin mesta hjálpar-
hella og líklegt er, að á það
reyni einmitt nú eftir haustút-
haldið. Vart hefir orðið úr ýms-
um áttum gagnrýni á bótaskipt-
ingu úr sjóðnum. Skal ekki út í
hana farið hér, en það er alveg
ljóst, að erfitt og líklega ókleift
er að setja um þetta reglur,
sem öllum líki. Nú stendur yfir
endurskoðun á lögum og reglu-
gerð um sjóðinn, og að henni
vinna fuUtrúar, sem tilnefndir
eru af sömu aðilum og tilnefna
menn í stjórn sjóðsins. Vonandi
er, að féist framgengt reglum,
sem allir geta við unað.
Eitt höfuðverkefni nefndarinn
ar var að vinna að öruggum
starfsgrundvelli sjávarútvegsins
á næsta ári. f sambandi við það
mál og til að auðvelda lausn
þes.s', hófst nefndin strax handa
um að fá létt af útgerðinni
margs konar álögum, sem ég
drap á hér áður, og um að vaxta
byrðin yrði gerð léttari. Frá upp
hiafi var Ijóst, að þar fyrir utan
þyrfti að gera stórfelldar ráð-
stafanir, — auk þeirra ráðstaf-
ana, sem þegar lágu fyrir tillög-
ur um. Það mátti líka ljóst vera,
að atburðarásin yrði sú, að fyrst
yrðu fjárlög afgreidd, en síðan
yrði snúizt við vandanum að
öðru leyti.
Jafnframt varð að ætla, að
þessar ráðstafanir yrðu meira og
minna bundnar við ákvörðun
Verðlagsráðs um fiskverð um
áramótin og reistar á könnun og
margvíslegum athugunum í sam
bandi við hana. Það var því æfíð
ólíklegt að nefndin gæti lagt fyr-
ir þennan fund úrslitaupplýsing
ar um þetta stóra mál.
Eins og kemur fram í skýrslu
nefndarinnar og fyrr er á drep-
ið, fiefir hún ekki átt að mæta
jákvæðum undirteictum undir
máalleitanir sinar að öðru ’eyti
en því, að stjórn Fiskveiðasj Sðs
hefur fallizt á að veita eins árs
gjaldfrest á afborgunum af ián-
um vegna fiskibáta yfir 120
rúml., og lengja lánstímann að
sama skapi, en áður hafði stjórn
sjóðsins ákveðið hliðstæðar og
raunar víðtækari ráðstafanir
varðandi báta undir 120 rúml.
að stærð. Jafnframt var það á-
kveðið af yfirnefnd Verðlags-
ráðs, að vísu áður an nefndir.
hóf störf sín, að verð á síld til
bræðslu norðan- og austanlands,
skyldi haldast óbreytt frá 1.
október til áramóta, eins og
aukafundurinn fór fram á.
Breitt viðhorf vegna gengisfell-
ingarinnar
Eins og ég hef áður sagt, hefir
lítið orðið um stö'rf nefndannn-
ar eftir 19. nóvember, er frétt-
ist um gengisfellingu sterlings-
pundsins. Þá breyttust viðhorfin
í efnahagsmálum okkar íslend-
inga skyndilega. Fram að þeim
tírna miðuðust allar áætlanir við
það að leysa, eftir sömu leiðum
og undanfarin ár, þann efna-
hagsvanda, sem átti mestmegn-
is rætur að rekja iil þess, að
sjávarútvegurinn hafði orðið fyr
ir óvenjulegum skikkaföllum,
og að honum hafði ekki auðn-
ast í undanförnu góðæri að safna
sjóðnum til að standast hann, þar
sem þjóðin gerði kröfur til að
fá í sinn hlut þann ávinning,
sem skapaðist af auknum afla-
brögðum og hækkuðu verðlagi
erlendis undangengin ár, og
raunar meira til.
Þegar viðhorfin breyttust svo
snögglega og til greina kom að
leysa efnahagsvandann með geng
isbreytingu, sem algerlega var ó-
undirbúin, batt það helztu starfs
krafta ríkisstjórnarinnar, og ekki
sízt þá menn, sem tilnefndir
höfðu verið til að eiga viðræður
við nefnd L.Í.Ú. Leitaðist nefnd-
in við að fylgjast með framvindu
mála, en undirbúningur undir
gengisbreytinguna, sem ákveðin
var 24. nóvember, eða viku eftir
breytinguna í Bretlandi, mark-
aðist mjög af viðræðum rikis-
stjórnarinnar við fulltrúa A.S.f.
og viðleitninni til að koma í veg
fyrir allsherjar vinnustöðvun, er
boðuð hafði verið 1. des. Þrátt
fyrip þetta fengu fulltrúar L.Í.Ú.
að kynna sér, sem algert trúnað-
armál, drög að tillögum um geng
isbreytingu, sem samíbandstjórnin
fjallaði um á fundi 23. nóvember.
Þær tölur, sem þá lágu fyrir,
voru ekki sundurliðaðar þannig
að úr þeirn mætti lesa, hver yrði
hagur fiskveiðanna annars vegar
og fiskiðnaðarins hins vegar af
þeirri gengisbreytingu, sem geng
ið var út frá. Taldi stjórnin
nauðsynlegt að fá frekari upp-
lýsingar um þessi mál og fól 8
manna nefndinni það til með-
ferðar og jafnframt að gæta
hagsmúna útgerðarinnar varð-
andi þau.
Nú var það vitað, að í kjölfar
gengisbreytingarinnar hlutu að
fylgja ýmsar "áðstafanir aðrar,
og bom m.a. fram í fru’nvarpi,
sem lagt var fram á Alþingi
sarna dag og breytingin var é-
kveðin og síðar samþykkt, að
gjaldeyrir fyrir afurðir fram-
leiddar fram til ársloka 1967
skuli greiddar á gamla genginu-
en gengismun eða gengislhagnaði
af afurðum, sem þegar voru til
í landinu og afurðum, sem fram
leiddar yrðu til áramóta, skyldi
verið í þágu sjávarútvegsins sam
kvæmt nánari ákvæðum þar um
í sérstökum lögum, sem síðar
verði sett. Jafnframt var boðað
að fram yrðu lögð frumvörp um
ýmsar aðrar aðgerðir í efnahags
málum, og þyrftu þessi mál öll
mikils imdirbúnings við.
Ég vil strax taka fram, að á
fundi 8 manna nefndarinnar 23.
nóv., var ábveðið að leggja fynr
ríkisstjórnina tillögur um ráð-
stötfun á hluta af gengismismun-
inum og koma þær fram í bréfi
til ríkisstjórnarinnar, sem birt er
í skýrislu nefndarinnar, sem
flutt verður síðar á fundinuin,
eins og fyrr segir.
Umfram þær tillögur, sem
fram koma í umræddu bréfi, hlýt
ur sjávarútivegurinn að gera
kröfu til þess, að sú aukning
rekstrarkostnaðar, sem af geng-
isbreytingunni leiðir fram til
næstu áramóta, verði greidd af
þeim tekjum, sem skapast af
gengismismuninum.
Daginn eftir að fyrrgreint
frumvarp var lagt fram á Al-
þingi, var lagt fram frumvarp
um verðlagsuppbót á laun o.fL
Á grundvelli fyrirheits ríkis-
stjórnarinnar um þá lausn, sem
í þessu frumvarpi fólst, nafði
stjóm A.S.f. á fundi sama dag
samþykkt að leggja til við sam-
bandsfélögin, að þau aflýstu boð-
uðum verkföllum 1. des. Frum-
varp þetta, sem nú er orðið að
lögum, leiðir til þess, að 1. des-
ember hækka vísitölubundin laun
um tæplega 3.9 stig en jafnframt
er vísitölubundin hækkun launa
framvegis afnumin, en lagt á
vald samtaka launþega og vinnu-
veitenda að semja um, hvort þess
háttar hækkanir skuli framvegis
eiga sér stað eða ekki.
Jafnframt þessari ákvörðun
virðist ljóst, að reiknað sé með
því, að sjómenn fái svipaða
launahækkun, miðað við afla-
magn, og kem ég að því síðar.
Auk þessa er gert ráð fyrir
því, að löggjafarvaldið fjalli um
ýmis önnur atriði í samhengi við
gengisbreytinguna. Það er ’jóst
að allar þessar aðgerðir krefjast
mikils undirbúnings og hann hlýt
ur að mæða mikið á helztu starfs
mönnum og ráðunautum ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum
og ekki sízt á ríkisstjórninni
sjálfri.
Þegar ég undanfarið hefi geng-
ið ríkt eftir því, að L.Í.Ú. fái
strax sem gleggstar upplýsingar
um áihrif gengisbreytingarinnar
á afkomu útgerðarinnar á næsta
ári og framvegis, hefir það kom-
ið fram, að vegna þess hversu
brátt bar að, að fara þá leið að
breyta gengi íslenzku krónunnar,
hafi enn ekki unnizt tími til að
átta sig til hlítar á áhrifum geng-
isbreytingarinnar og þeirra ráð-
stafana, sem gera þarf í sam-
bandi við hana, á afkomu fi.sk-
veiðanna annars vegar og fiski-
iðnaðarins hins vegar.
Enn óljóst hvort lausn fáist á
vandamálum útvegsins.
Hins vegar höfum við úfcvegs-
menn enn ekki verið sannfærðir
um, að hún sé einhlít til lausnar
á vandamálum okkar. Og við get-
um að sjálfsögðu ekki sært okk-
ur við annað en að svo verði. Á
sama hátt tel ég, að við getum
ekki gert kröfu til þess, eða
hefðum getað gert kröfu til þess
að eins og þróun mála varð
seinustu vikur, að fyrir iægju
nú, er þessi fundur er haldinn,
niðurstöður um rekstnrgrund-
vöHinn á næsta árL Ég tel því
eðlilegt að á þessum fundi verði
lokið venjulegum aðalfundar-
störfum, þ.á.m. lagabreytmgum,
sem tillögur hafa komið fiam
um, svo og afgreiðslu annarra
máía, sem ekki ráða úrslitum um
afkomu útvegsins á næsta ári, en
síðan verði fundinum frestað þar
til í janúarbyrjun. Þá ætti að
liggja fyrir ákvörðun um f;sk-
verð á næsta ári og horfur um
lyktir samninga við sjómannafé-
lögin, sem nú standa fyrir dyr-
um, vegna uppsagna sjómanna-
félaganna á samninguin við út-
vegsmannafélögin víða utn iand,
svo og uppsagna útvegsmanna
sjálfra,
Laun sjómanna
Eins og ég hef bent á, er enn
óljóst, hvaða ávinningur útgerð-
inni er ætlaður af gengisbreyt-
ingurmi. Þó virðist Ijóst, að reikn
að sé með því, að bættur hag-
ur hennar verði m.a. að byggj-
ast á því, að laun sjómanna
hækki ekki hlutfallslega umfram
laun annarra miðað við afla-
magn. Þetta sjónarmið er eðli-
legt með tilliti til þess í fyrsta
lagi, að ólíklegt er að aðrar stétt
ir fallist á að réttmætt sé að
laun sjómanna hækki umfram
þá hækkun sem þær fá sjálfar
með vísitöluhækkuninni 1. des.,
og í öðru lagL að óhjákvæmilegt
er að gengisbreytingin leiði til
mikillar hækkunar á ýmsum
rekstrarútgjöldum útgerðarinnar.
t.d. hækkuðu verði skipa, hækk-
un á olíum, veiðarfærum, trygg-
ingariðgjöldum o.fl., sem óeðli-
legt er að útgerðin taki á sig
ein, án hlutdeildar sjómanna, en
þetta hefir þó átt sér stað í allt-
of ríkum mæli undanfarin ar,
ekki sízt á síldveiðiflotanum.
Þegar fiskverð verður hækkað
um næstu áramót verður sú fisk
▼erðhækkun ákveðin ekki sízt til
þess að mæta þessari hækkun
rekstrarútgjalda, en einnig til
þess að jafna þann hallarekstur
á útgerðinni, sem verið hefir und
anfarið.
Okkur útvegsmönnum er það
að sjálfsögðu kært, að geta skap
að starfsmönnum okkar, sjó-
mönnunum, sem bezt kjör, en
auðvitað verður sá gjaldaliður að
vera innan þeirra marka, sem
getan leyfir. Það hefir lengið leg
ið í landi, að krefjast af atvinnu
vegi okkar meira en hann getur
látið í té. Menn hafa ekki ætíð
gætt þess, a<5 ekki er hægt að
skipta upp meiru en aflað er.
Þetta hefir þó margoft verið
reynt, en alltaf gefið slæma
raun, ekki aðeins fyrir sjávarút
veginn sem slíkan, heldiur og fyr
ir þjóðarheildina.
Kjararýrunu óhjákvæmileg í
bili.
Enginn vafi er á því, hver svo
sem niðurstaðan verður um það,
hvort gengisbreytingin sé full-
nægjandj fyrir sjávarútveginn
eða ekki byggist árangurinn af
henni algerlega á því, að laun-
þegar sætti sig við þá kjararýrn-
un sem er óhjákvæmilega afleið
ing af þeim áföllum, sem sjáv-
arúvegurinn hefir nú orðið fyr-
ir. Það er grundvallarskilyrði fyr
ir góðri afkomu þjóðarinnar, að
áhrif þeirra efnahagsaðgerða,
sem nú haf a verið gerðar og ráð
gerðar eru, fái að þróast í þá átt,
að atvinnuvegirnir ekki sízt
sjávarútvegurinn, fái risið við á
ný og verði sá aflgjafi ,sem áfram
fái viðhaldið góðiun lífskjörum
með þjóðinnL Ég leyfi mér að
vona að samtök launþega sýni
fyllstu ábyrgðartilfinningu í þess
um efnunu
Þessi ræða mín er nú orðin
lengri en ég ætlaði í upphafi.
Áður en ég lýk máli mínu, vil
ég ekkj láta hjá líða að minnast
merkilegs áfanga, sem náðist á
þessu ári, er við íslendingar eign
uðumst okkar fyrsti fiskleitar-
og rannsóknarskip „Árna Frið-
riksson“, sem kom til landsins
í sl. septembermánuði, og er bein
línis keypt og smíðað i þessu
skyni. Við getum minnzt þess
með mikilli ánægju, að aðalhvatn
ingin til smíði þessa skips, a.m.k.
svo fljótt sem ra-un varð á, kom
frá aðalfundi þessara samtaka ár-
ið 1965. Það hlýtur að vera von
okkar allra að þetta skip megi
verða til eflingar íslenzkum sjáv-
arútvegi um langa framtíð. Jafn
framt hljótum við að fylgjast
af áhuga með undirbúningi að
smíði nýs og stærra hafrannsókn
arskips, sem þegar er ákveðið að
keypt verði til landsins mjög
bráðlega.
Séra Sveinn Víkingur
Myndir daganna III.
bindi. Prestsárin. Með
þessari bók lýkur séra
Sveinn endurminningum
sínum. Áður hafa komið
tvær bækur Æskuárin og
Skólaárin. í þessari bók
segir séra Sveinn frá að-
stoðarprestsárum í Þing-
eyjarsýslu, búskapnum á
Dvergasteini, trúmála-
skoðunum sínum o. fl.
Allir ritdómendur hafa
verið á einu máli um að
fyrri bækur séra Sveins
væru skemmtilegar, en
þessi bók er vafalaust sú
skemmtilegasta.
Verð kr. 340.— án söluskatts.
Kvöldvökuútgáfan
Leikföng
Seljum amerísk leikföng til þeirra, sem hafa við-
skiptaspjöld, á sérstaklega góðu verði. Mikið úrval.
qkaup
Miklatorgi.
Hitabakkar
Hitaborð
Sérlega þægilegir til að halda heitum
mat.

Grandagarði — Sími 20 300.
Næg bílastæði.
Laugavegi 10 — Sími 20 301.