Morgunblaðið - 20.02.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRUAR 1974
Eisenstaedt keypti banana handa G.B. Shaw
og fékk að launum að taka af honum þessa
Einstein með augum
Eisenstaedts.
Maður er nefndur Alfred Eisen
staedt, lágvaxinn maður og vel
klæddur alla jafnan Ef einhver stað-
hæfði, að hann væri hingað kominn
með fljúgandi furðuhlut utan úr geimn-
um, myndi tæpast nokkurbera brigður
á það. Athyglisgáfa hans er næstum
þvl ójarðnesk Þess vegna er hann
snillingur á sviði Ijósmyndunar, svo að
notuð séu orð Ed Thompson, sem
starfaði með honum hjá LIFEtimarit-
inu.
Eisenstaedt fæddist í Vestur-Prúss
landi, en ólst upp í Berlín, þar sem
hann stundaði háskólanám. Hann
hóf að taka Ijósmyndir 14 ára að
aldri, en það var ekki fyrr en 1927,
að hann gerðist atvinnumaður á
þeim vettvangi. Hróður hans óx
skjótt, og árið 1 935 fluttist hann til
Bandaríkjanna, þar sem honum var
boðinn starfi við LIFE, þá nýstofnað
af Henry R. Luce. Hjá LIFE var hann I
þrjátíu og sex ár, eða þar til útgáfu
þess var hætt á síðasta ári.
Nú er komin út bók með myndum
hans og nefnist hún People. eða
Fólk. Þar er að finna yfir 400 Ijós-
myndir, sem spanna yfir öll svið
mannlegra tilfinninga og samskipta.
Ijóst. Hér er styrkur hans, hið ekta,
hið viðfelldna I myndum hans."
Maður verður jafnvel fróðari um
töfra Marilyn Monroe með þvi að
skoða myndir Eisenstaedts af henni
en af þvi að lesa hina miklu ævisögu
Norman Mailers um hana.
„Einn merkilegasti eiginleiki
Eisenstaedts." segir Ron Bailey,
síðasti myndritstjóri LIFE, „er
hversu létt honum reynist að fá
frægt fólk til að gera hluti, sem það
mundi venjulega ekki fást til að gera
fyrir framan myndavélina."
Hvernig fer hann að þessu?
Eisenstaedt sjálfur hefur svar á reið-
um höndum. „Með því að kunna að
umgangast fólk, maður verður að
yfir mig hafið. Þar hefur ætfð rfkt
gagnkvæm virðing."
En hvað um Hemingway? „Já,
Hemingway var undarlegur maður.
Hann var erfiðasti maður, sem ég
hef nokkru sinni myndað. Honum
gazt mjög vel að mér, en hann setti
mig ætfð úr jafnvægi. Einu sinni kom
ég í bústað hans og þá hittist þannig
á, að hann var í stuttbuxum einum
klæða, hárið úfið og allt eftir
því. . . Ég hafði verið varaður við;
maður yrði að gæta tungu sinnar,
þegar maður ræddi við Hemingway.
Þarna gleymdi ég mér og sagði:
Papa, áttu ekki skyrtu til að fara f?
Hann komst strax f uppnám og varð
æfur.
þessa heims að dreymnu, döpru og
dálítið óttaslegnu barni.
Annars eru til margar sögur af
viðskiptum Eisenstaedts og fræga
fólksins. Á fjórða áratugnum var
hann eitt sinn ráðinn til að Ijós-
mynda Rachmaninoff, tónskáldið og
píanóleikarann heimsfræga.
Eisenstaedt sagði við tónlistarmann-
inn: „Leiktu." Svo að Rachmaninoff
tók að leika. Eftir að hafa leikið góða
stund sneri hann sér að Eisenstaedt
og spurði: „En hvers vegna tekurðu
ekki myndir?"
„Ó," svaraði Eisenstaedt, sem er
mikill tónlistarunnandi, „ég vildi
aðeins komast í stemningu."
Hann tók myndirnar slðar.
myndarinn verði að geta séð. Þá
svarar hann gjarnan með dæmisög-
um, stundum óviðkomandi sjálfri
spumingunni, og hér er eitt dæmi
um það:
„Á Chicago-sýningunni minni
komu til mín maður og ungur
drengur og maðurinn sagði:
„Drengur minn, ég skal kaupa handa
þér myndavél af sömu gerð, sams
konar linsur og ég er viss um, að þú
getur tekið sams konar myndir og
herra Eisenstaedt." Ég vildi ekki
gera lítið úr drengnum svo að ég
sagði: „Auðvitað geturðu það —
með tíð og tima, en þetta er ekki
eins auðvelt og það virðist. Horfðu á
mig (hann lyftir höndunum). Ég hef
Sjálfsmynd.
Eisenstaedt
09
listln
að
„sjá”
Hin tvíræða mynd af Hem-
ingway.
Um leið er hún lífskrónika
Eisenstaedts. Starfsferill hans hefur
legið eftir sporbaug atburðanna,
þannig að sumpart er bókin saga
þessarar aldar — saga mannlegra
tilfinninga fremur en saga at-
vikanna. Stundum má þó finna þetta
hvort tveggja í myndum hans, eins
og I Ijósmyndinni, þar sem þeir Hitler
og Mussolini sjást saman á gangi.
Bókin er vitnisburður um hinn ein-
staka hæfileika Eisenstaedts til að
„sjá".
Arthur Goldsmith ritstjóri fagrits-
ins Photography segir á einum stað
um myndir Eisenstaedts, „að þær
hitta mann i hjartastað, snerta við
tilfinningum manns, hitta naglann á
höfuðið. Svona einfalt. Svona aug-
vera háttvfs, maður verður að vera
mannblendinn, maður verður að
hafa kjaftavit. Það er galdurinn. En
síðast en ekki sízt: Maður má ekki
fyllast óttablandinni virðingu gagn-
vart þessu fólki. Frægur Ijósmyndari
sagði við mig árið 1 938. þegar ég fór
til Hollywood: — Alfred, vertu ekki
hræddur við stjörnurnar. Mundu, að
þú ert konungur atvinnu þinnar. Og
þessu hef ég aldrei gleymt. Maður
má ekki hafa minnimáttarkennd
gagnvart frægu fólki, það vill ekki.
að maður beri óttablandna virðingu
fyrir því. Þess vegna geng ég á fund
forsetans á jafnréttisgrundvelii. Mér
finnst ég ekki óæðri neinum. Og mér
hefur aldrei fundizt, að þetta fræga
fólk telji sig á einn eða neinn hátt
„Konur vilja mig svona," sagði
hann, „Greta Garbo, Dietrich, sjáðu
þessa vöðva." Ég sagði þá: Ástæðan
fyrir því, að ég spurði er aðeins sú,
að þetta verður litmynd og gul
skyrta kemur betur út en litur
hörundsins. Þetta bætti ekki úr
skák, og hann lét svivirðingarnar
dynja á mér allan daginn, sem ég
dvaldi hjá honum."
Það er Ifka tvírapði f mynd
Eisenstaedts af Hemingway — á
ytra borði birtist okkur útilifsmaður,
órakaðar kinnar, sólbakað andlit.
stálgrátt yfirvararskegg og hár.
fjarræn augu, en svolftið skeifulaga
munnsvipur gefur henni dýpra gildi
— við erum leidd inn f heim handan
f annað skipti vildi Eisenstaedt fá
að mynda brezka sérvitringinn og
snillinginn George Bernhard Shaw,
en ekki var vandræðalaust að koma
því í kring. Shaw hafði óbeit á því að
sitja fyrir og hafði neitað mörgum
góðum Ijósmyridurum um að taka
mynd af sér. Hins vegar hafði
Eisenstaedt heyrt, að Shaw þættu
góðir bananar, svo að hann fór og
keypti kippu af beztu banönum, sem
hann fann, og sendi þá síðan rit-
höfundinum ásamt sýnishorni af
myndum sínum.
„Tálbeitan dugði," segir
Eisenstaedt.
Hann hefur oftar en einu sinni
verið spurður að þvf við hvað hann
eigi, þegar hann segir, að Ijós-
tvær hendur, en samt get ég ekki
leikið á pianó eins vel og Cliburn eða
Rubinstein. Hvernig skyldi standa á
þessu? Ekki er það vegna pianósins
eða myndavélarinnar. En eitthvað
hlýtur það að vera og það hlýtur að
vera fólgið hérna,"" (og hann klapp-
ar á kollinn á sér).
Það verður ekki af Eisenstaedt
skafið, að hann skortir ekki sjálfs-
oryggi Fyrir bragðið telja margir
hann afar hégómlegan mann og
sjálfsagt er eitthvað til i þvf. „Ég hef
aldrei hitt jafn hégómlegan mann,
mann, sem er jafn upptekinn af sjálf-
um sér," segir einn gagnrýnenda
hans. „Þetta segi ég þó ekki til að
kasta neinni rýrð á snilli hans af því
að án þessa væri hann sennilega
ekki þessi mikli listamaður."