Morgunblaðið - 20.02.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRUAR 1974
Ragnhildur Helgadóttir:
Sundurlyndi og
ríkisstjórninni
upplausn í
UMR/EÐUR urðu enn utan dag-
skrár á Alþingi í gær um ræðu þá,
sem Magnús Kjartansson iðnaðar-
ráðherra flutti á fundi Norður-
landaráðs sl. sunnudag. Þar sem
Olafur Jóhannesson forsætisráð-
herra var nú mættur á fund í
þinginu, beindi Ragnhildur
Helgadúttir til hans fyrirspurn
um, hvort ræða iðnaðarráðherra
hefði verið flutt með samþykki
eða vitund íslenzku rfkisstjórnar-
innar. Þá spurði hún, hver yrðu
viðbrógð ríkisstjórnarinnar við
ræðunni.
Þá vakti hún einnig athygli á
ósamræmi, sem verið hefði milli
orða Einars Agústssonar utanrfk-
isráðherra og frétta frá Noregi
um, hvað yrði til umræðu á fundi
utanríkisráðherra tslands og Nor-
egs, sem nú stæði yfir. Hefði ver-
ið ósamræmi um, hvort varnar-
máiin yrðu rædd eða ekki.
Ölafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra sagði, að ræða Magnúsar
Kjartanssonar hefði ekki á nokk-
urn hátt verið flutt á vegum fs-
len/ku rfkisstjórnarinnar. Ekki
yrði um nein frekari viðbrögð í
ríkisstjórninni að ræða við ræðu
Magnúsar. Þá kvað forsætisráð-
herra sér óhætt að fullyrða, að
ekki yrði rætt um varnarmálin á
f und i utanríkisráðherranna.
Þá svaraði hann því til vegna
orða Magnúsar um, að fslenzku
rfkisstjórninni fyndist hún hafa
haft lítinn stuðning frá ríkis-
stjórnum annarra Norðurlanda f
varnarmálunum, að íslen/ka rík-
isstjórnin vænti sér ekki neins
sérstaks stuðnings frá Norður-
löndum í varnarmálunum. Hún
færi ekki fram á slíkan stuðning
og myndi ekki fara fram á hann.
Verða nú reifaðar í stórum
dráttum umræðurnar um þetta
mál í þinginu í gær.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
kvaðst vilja endurtaka spurning-
ar sínar frá deginum áður, þar
sem forsætisráðherra væri nú
mættur á fund alþingis. „Voru
ummæli Magnúsar Kjartanssonar
sögð með samþykki íslenzku ríkis-
stjórnarinnar? Ef svo var ekki,
voru þau þá sögð með vitund
hennar? Ef hvorugu var til að
dreifa, hver verða þá viðbrögð
ríkisstjórnarinnar við ummælum
Magnúsar?"
í annan stað kvaðst hún vilja
benda á, að eftir utanríkisráð-
herra Islands hefði verið haft í
sjónvarpinu, að ekki yrði rætt
neitt um öryggismál á fundi hans
og utanrfkisráðherra Noregs, sem
nú væri hér staddur i opinberri
heimsókn. Hefðu fréttir, sem bor-
izt hefðu frá Noregi um umræðu-
efni fundanna, verið á annan veg.
Væri gott að fá upplýsingar um,
hvað rétt væri i því máli.
Þá sagði Ragnhildur, að orðrétt
stæði í ræðu Magnúsar Kjartans-
sonar: „Hins erekki að dyljast, að
ríkisstjórn íslands finnst hún
hafa haft ákaflega lítinn stuðning
frá ríkisstjórnum annarra Norð-
urlanda i þessu örlagaríka máli
(varnarmálunum).“ Kæmi þarna
skýrt fram, að iðnaðarráðherrann
hefði talið sig hafa haft umboð til
að tala í nafni íslenzku rikis-
stjórnarinnar.
Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra rakti nokkuð umræður
þær, sem urðu á þingi Norður-
landaráðs í tilefni af ræðu
Magnúsar Kjartanssonar. Sagðist
Ólafur hafa staðið þar upp, sum-
part til að bera til baka túlkanir
Gylfa Þ. Gíslasonar á ástandinu
innan Framsóknarflokksins og
sumpart vegna vissra ummæla
Magnúsar Kjartanssonar, sem
hefðu getað valdið misskilningi,
ef þau hefðu ekki verið betur
útskýrð. Rakti ráðherrann efni
ræðu sinnar og sagðist m.a. hafa
tekið fram, að hann hefði ekki
litið á orðsendingu norsku rikis-
stjórnarinnar sem afskipti af inn-
anrikismálum íslendinga (en það
hafði iðnaðarráðherra sagt í sinni
ræðu). Skýrt hefði verið, að ræða
Magnúsar Kjartanssonar hefði
ekki á nokkurn hátt verið flutt á
vegum ríkisstjórnarinnar. Hún
hefði ekki verið samþykkt þar né
samin. Hefði Magnús einungis
lýst sinum eigin skoðunum. Ekki
væri U'tt, að ráðherrar flyttu slik-
ar ræður á fundum Norðurlanda-
ráðs og ekki væri það heldur eins-
dæmi.
Forsætisráðhera sagði, að ekki
yrði um frekari viðbrögð að ræða
af hálfu rikisstjórnarinnar við
ræðu Magnúsar.
Þá kvaðst hann telja sér óhætt
að fullyrða, að ekki yrði rætt um
varnarmálin á fundum utanríkis-
ráðherra Noregs og íslands, sem
nú stæðu yfir i Reykjavik, enda
vildu Norðmenn ekki skipta sér
af varnarmálum Islendinga.
Benedikt Gröndal (A) sagði at-
hyglisvert, að forsætisráðherra
hefði nú afneitað ræðu Magnúsar
Kjartanssonar algjörlega. Hann
hefði sagt, að hún hefði ekki verið
flutt á vegum rikisstjórnarinnar
og ekki verið samþykkt þar.
Aðalatriði málsins væri, hvers
konar stjórnarfar rikti á íslandi,
þegar iðnaðarráðherra flytti ræðu
um utanrikismál á fundi, sem for-
sætisráðherra sæti, án þess að
nokkur vissi fyrirfram um efni
ræðunnar og síðan yrði forsætis-
ráðherra að fara í ræðustól til að
bera ummæli samráðherrans til
baka. Spurning væri, hvers konar
stjórnmálamaður hagaði sér eins
og Magnús Kjartansson hefði gert
þarna og hvort ríkisstjórnin á ís-
landi væri starfhæf. Hversu oft
ætlaði forsætisráðherra að lája
niðurlægja sig opinberlega á er-
lendum vettvangi með þessum
hætti?
Geir Hallgrímsson (S) sagði, að
upplýst væri, að iðnaðarráðhera
Lögð var fram á Alþingi í gær
tillaga til þingsályktunar frá
Friðjóni Þórðarsyni (S) ogGunn-
ari Gíslasyni (S) um ráðstafanir
til að sporna við raflínubilunum.
Ertillagan svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta kanna, með
hvaða hætti unnt sé að draga úr
eða koma í veg fyrir hinar alvar-
legu bilanir, sem oft eiga sér stað
á rafllnum víðs vegar um land f
vetrarveðrum.“
í greinargerð segir:
„í þeim veðraham, sem að und-
anförnu hefur gengið yfir landið,
hefur víða orðið stórtjón af völd-
um rafmagnsbilana. Línur hafa
slitnað og staurar brotnað í tuga-
og hundraðatali. Mörg býli og
byggðarlög hafa orðið rafmagns-
laus með öllu, en önnur hafa raf-
orku af mjög skornum skammti.
Gengið hefur erfiðlega að kanna
hefði ekki verið að blekkja, þegar
hann sagði: „Hins er ekki að dylj-
ast, að ríkisstjórn islands finnst
hún hafa haft ákaflega litinn
stuðning frá ríkisstjórnum ann-
arra Norðurlanda í þessu örlaga-
ríka máli.“ Þarna hefði hann
sagzt tala fyrir munn ríkisstjórn-
ar islands, en svo hefði forsætis-
ráðherra upplýst, að svo hefði
ekki verið. Síðan hefði forsætis-
ráðherra sagt, að hann ætlaði ekk-
ert að gera í málinu. Þetta væri
lftilþægni.
Geir kvaðst vilja spyrja, hvort
forsætisráðherra væri sammála
því, sem Magnús hefði sagt, að
AlÞinCI
rikisstjóninni fyndist hún hafa
litinn stuðning frá öðrum Norður-
löndum við stefnu sína i varnar-
málum.
Annars vegar kvartaði Magnús
Kjartansson yfir því, að við fengj-
um lítinn stuðning frá Norðmönn-
um og hins vegar kvartaði hann
yfir afskiptum þeirra. Þarna
stangaðist hvað á annars horn.
Urslitum réði hjá honum, hver
skoðun Norðmanna væri. Þegar
hún væri ekki í samræmi við
skoðun Magnúsar sjálfs, þá væri
talað um ihlutun, en um ónógan
stuðning ef samræmi væri í skoð-
unum. Slik væri siðfræði
kommúnista.
Þegar frjáls félagasamtök
hefðu sent fulltrúa til að ræða
varnarmálin við fulltrúa hlið-
stæðra félagasamtaka hér á landi
hefðu slík frjáls skoðanaskipti
ekki heldur verið að skapi
kommúríista, þar sem fulltrúarnir
hefðu ekki sömu skoðanir og þeir.
Hins vegar hefði um sama leyti
verið auglýst með fyrirsögn yfir
þvera forsíðu Þjóðviljans, að hing
að væri kominn norskur stór-
bilanir þessar til fulls vegna
ófærðar og samgönguerfiðleika.
Viðgerðarflokkar hafa ,þegar
hafizt handa, en eiga vfða erfitt
verk fyrir höndum. Ljóst er, að
tjón hefur orðið gifurlegt, bæði
beint og óbeint.
Segja má að vísu, að óveður það,
sem geisað hefur undanfarna
daga um stóran hluta landsins,
hafi verið óvenjulega hart. Sé því
ekki nema eðlilegt, að það hafi
valdið tilfinnanlegu tjóni. Við
slíku megi alltaf búast hér á landi
um hávetur. Við vonumst að sjálf-
sögðu alltaf eftir góðu veðri og
viljum ekki trúa spádómum um
kólnandi veðurfar. Eigi að síður
er nauðsynlegt að vera við öllu
búinn. Hér er mikið í húfi, ef út
af ber.
Það er áreiðanlega hægara sagt
en gert að búa svo um hnútana, að
raflínur þær, sem lagðar eru um
landið, verði svo úr garði gerðar,
að þær geti til fulls staðið af sér
þingsmaður til að mæla með
stefnu Alþýðubandalagsins í
varnarmálum. Niðurstaðan væri
sú sama, skoðanaskiptin væru á-
mælisverð að dómikommúnista ef
skoðanirnar væru ekki þær sömu
og þeirra. Sýndi þetta, hversu
frjálsum skoðanaskiptum væri
komið hér á landi, ef Alþýðu-
bandalagið fengi að ráða.
Þá spurði þingmaðurinn, hvort
ríkisstjórnin hefði svarað orð-
sendingu Norðmanna, sem send
hefði verið til að kynna Islending-
um, hver afstaða Norðmanna yrði
á fundi Atlantshafsbandalagsins.
Væri nú gott tækifæri til að svara
henni, þar sem norski utanríkis-
ráðherrann væri hér á landi.
Geir Hallgrímsson sagði að lok-
um, að ræða Magnúsar Kjartans-
sonar gerði okkur mikinn skaða
og nauðsynlegt væri, að forsætis-
ráðherra tæki af öll tvímæli um,
að hann afneitaði ummælum
hans.
Ólafur Jóhannesson svaraði
spurningu Geirs þannig, að ís-
lenzka ríkisstjórnin vænti sér
ekki neins sérstaks stuðnings frá
Norðurlöndunum í varnar-
málunum. Hún færi ekki fram á
slíkan stuðning og myndi ekki
fara fram á hann. Ákvörðun yrði
tekin í málinu út frá íslenzkum
hagsmunum eingöngu.
Ragnhildur Helgadóttir sagði
forsætisráðherra sýna af sér mik-
ið rólyndi að standa fyrir ríkis-
stjórn, þar sem algjört sundur-
lyndi og upplausn rfkti f mikils-
verðustu málum. (Ólafur Jó-
hannesson kallaði inn i: „Það
hafa vfst aðrir af því meiri
áhyggjur en ég“). Já, Ragnhildur
taldi það vera svo, að fólkið í
landinu hefði nú orðið af því
miklar áhyggjur, hvernig stjórn
íslands væri komið.
Þá sagði Ragnhildur það at-
hyglisvert, að Magnús Kjartans-
son hefði í ræðu sinni staðhæft,
að það væri stefna ríkisstjórn-
arinnar, að varnarliðið færi skil-
yrðislaust úr landi, eftir að utan-
rfkisráðherra hefði sett fram til-
lögur sinar um aðra lausn málsins
og eftir að forsætisráðherra hefði
lýst yfir þeim skilningi á stjórnar-
sáttmálanum, að ekki fælist í
honum slík stefna. Þetta sýndi
betur en flest annað, hver sam-
staða ríkti innan ríkisstjórn-
arinnar í öryggismálum þjóð-
arinnar.
íslenzk vetrarveður. En sjálfsagt
er að stefna að því með öllum
ráðum, að sem mestu öryggi verði
náðí þessum efnum.
Um þessar mundir er mikið
rætt um nauðsyn þess að gera
stórátök í rafvæðingarmálum.
Orkuþörfin vex hröðum skrefum
um allt land. Þó er það svo, að
orkuskömmtun er tíð hér og þar
um landið og orkuskortur yfirvof-
andi á stórum svæðum. Þörfin er
brýn fyrir innlenda orkugjafa til
húsahitunar, þar sem jarðhita er
ekki að fá. Höfð eru uppi áform
um að ljúka rafvæðingu hinna
dreifðu byggða sem allra íyrst. Af
þessu er ljóst, að landsmenn allir
verða háðari rafmagninu svo að
segja með hverjum deginum sem
líður og geta ekki án þess verið
stundinni lengur.
Það skal tekið fram, að með
þessum orðum er sizt af öllu verið
að vega að þeim mönnum, sem á
undanförnum árum hafa unnið að
Jóhann Hafstein (S) kvaðst
taka undir orð annarra ræðu-
manna um, að stjórnarfar væri
allt úr skorðum gengið undir
stjórn þessarar rfkisstjórnar.
Dyttu sér í hug orð Hávamála:
„Haltur ríður hrossi — hjörð rek-
ur handarvana".
Þá sagði hann, að ekki væri
sama, hvað kjörnir fulltrúar á
fundum Norðurlandaráðs segðu i
ræðum sínum þar annars vegar og
ráðherrar hins vegar, sem mættu
á fundina sem fulltrúar ríkis-
stjórna si-nna. Hefði sér ekki
komið á óvart, þó að forsætisráð-
herra hefði komið með lausnar-
beiðni Magnúsar Kjartanssonar
með sér heim af fundinum.
Bjarni Guðnason (F) sagði
kjarría málsins vera, að ríkis-
stjórnin gæti ekki komið sér
saman um varnarmálin og ríkis-
stjórnin væri að bila.
Lúðvfk Jósepsson sjávarútvegs-
ráðherra sagði umræðurnar ein-
kennast af því, að sjálfstæðis-
menn hefðu enga sálarró, þar sem
rikisstjórnin væri ekki fallin.
Þá sagði Lúðvík, að óumdeilan-
lega hefði nótusending Norð-
manna til íslendinga verið bein
afskipti af innanríkismálum
okkar.
Geir Hallgrímsson sagði nú
ljóst, að iðnaðarráðherra hefði
sagzt tala i nafni rikisstjórn-
arinnar, án þess að hafa haft
heimild til þess frá samráðherr-
um sínum.
Auðvitað hlytum við að taka
ákvarðanir okkar í varnarmál-
unum einir, en við þyrftum ekki
að skammast okkar fyrir að hafa
samráð við Dani og Norðmenn um
öryggismálin. Ekki væri fyrir
neðan virðingu okkar að taka við
orðsendingu frá Norðmönnum
um afstöðu þeirra til öryggismál-
anna. Við ættum á hinn bóginn
óhikað að setja fram okkar sjónar-
mið einnig við þá og nota til þess
það tækifæri, sem nú gæfisU þar
sem norski utanrikisráðherrann
væri hér staddur.
Geir Hallgrímsson kvaðst geta
staðfest orð Lúðviks um, að sjálf-
stæðismenn væru ekki ánægðir
með, að ríkisstjórnin segði ekki af
sér. Það væri vegna þess, að hags-
munir þjóðarinnar krefðust þess.
Á hinn bóginn yrði það svo, að ef
hún segði ekki fljótlega af sér,
Framhald á bls. 18
raforkuframkvæmdum í landinu
og stjórnað þeim. Framkvæmdir
þessar eru mjög fjárfrekar. Vtr-
asta hófs verður að gæta í með-
ferð opinberra fjármuna. En jafn-
framt verður að sjálfsögðu að
hafa hagsmuni og öryggi allra
landsmanna í huga. Raflinur
verða að vera svo öflugar, að þær
standist nokkur átök. Auknu
öryggi í þessu efni fylgir vafa-
laust aukinn kostnaður. Sums
staðar getur reynzt óhjákvæmi-
legt að leggja jarðstrengi, en að
öðrum kosti að styrkja línur eftir
föngum. Oft mun þetta velta á
erfiðu mati, þar sem fé er að
jafnaði af skornum skammti til
framkvæmda.
Hér er samt um svo mikilvægt
mál að ræða, að rétt og skylt
verður að teljast að vekja á því
sérstaka athygli og kanna allar
tiltækar leiðir til úrbóta, þar sem
svo stórfelldir hagsmunir eru í
húfi fyrir land og þjóð.“
Friðjón Þórðarson og Gunnar Gíslason:
Spomað verði við
raflínubilunum