Morgunblaðið - 20.03.1974, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1974
21
Hernaðar-
legt gildi
r
Islands
Framhald af bls. 19.
veitt Varsjárbandalagsríkjunum
betri aðstöðu til þess að verjast
þeim.
Þeir þættir, sem gera aðstöðu
hér mikilvæga I dag, eru einnig
nokkuð gagnkvæmir. Aðstaða hér
myndi gera Varsjárbandalaginu
kleift að fylgjast með miklu af
umferðinni um NorðurAtlants-
hafið milli Norður-Ameríku og
Evrópu, bæði á og undir yfirborði
sjávar. Einnig gæfi aðstaða hér
Varsjárbandalaginu möguleika á
að trufla þá umferð að verulegu
leyti, ef til átaka kæmi. Aðstaða
hér myndi einnig gera Varsjár-
bandalaginu kleift að trufla eða
hindra algerlega lagningu dufla-
beltis eins og rætt var um áður og
sýnt á mynd 1.
Eins og áður var minnzt á, hafa
Bandaríkin kafbátastöð I Holy
Loch í Skotlandi. Sovétrikin hafa
hins vegar enga stöð fyrir eld-
flaugakafbáta utan Sovétríkjanna
og eru að því leyti verr sett, að
eldflaugakafbátar þeirra þurfa að
sigla lengri leið til þess að komast
í skotmál við Bandaríkin heldur
en bandarískir kafbátar til þess
að komast í skotmál við Sovétrík-
in. Því er að staðaldri stærri hluti
af kafbátaflota Sovétríkjanna ut-
an skotmáls við Bandaríkin en
öfugt. Skotsvæðin eru sýnd á
myndur 2a og 2b. Ennfremur
þurfa eldflaugakafbátar Sovét-
manna, sem ætluð er varðstaða í
Norður-Atlantshafinu, að sigla
framhjá eftirlitsstöð NATO, þ.e.
Keflavíkurstöðinni. Ef Sovét-
menn hefðu kafbátastöð á íslandi
myndu þeir bæði gera NATO erf-
iðara að fylgjast með ferðum kaf-
bátanna og stytta siglingatíma
kafbátanna til þeirra svæða, sem
þeir þurfa að vera á. Aðstaða hér
myndi því jafngilda aukningu á
kafbátaflota þeirra, þar eð stærri
hluti flotans yrði að staðaldri inn-
an tilskilinna svæða.
Hvert er gildi
hernaðarbandalags
fyrir ísland?
Reynslan hefur sýnt, að þegar
ófriðarblika er á lofti er ekkert,
sem aftrar herveldi frá því að
fara sínu fram, ef það telur hags-
munum sínum ógnað, nema mátt-
ur annars herveldis, sem er á önd-
verðum meiði. Þetta er atriði, sem
ekki er vert að gleyma, þegar rætt
er um það, hver framtíðarstaða
landsins eigi að vera á alþjóða-
vettvangi.
Þegar taka þarf ákvörðun er
nauðsynlegt, að allir valkostir séu
athugaðir. Þvi er rétt að athuga,
hverjir virðast helztu valkostirn-
ir, sem snerta hernaðarlegt öryggi
landsins. Eins og er virðast þeir
vera:
1. Við getum verið áfram í NATO
og:
a) haft hér her
b) verið án hers.
2. Við getum sagt okkur úr NATO
og lýst yfirhlutleysi og:
a) reynt að fá alþjóðasamtök
eins og Sameinuðu þjóðirnar
til að ábyrgjast hlutleysi okk-
ar og sjálfstæði
b) treyst því, að aðrar þjóðir
virði hlutleysi okkar og sjálf-
stæði.
3. Viðgetum sagt okkur úr NATO
og sótt um upptöku í Varsjár-
bandalagið.
Valkostur la er sá, sem við höf-
um valið, og ef við veljum hann
áfram þýðir það áframhald á nú-
verandi fyrirkomulagi, sem við
jafnframt höfum reynslu af. Að
sjálfsögðu er sá fjöldi hermanna,
sem hér hefur verið að staðaldri,
engan veginn nægilegur til þess
að verja landið gegn hertöku án
liðsauka, en þessi fjöldi gæti hins
vegar tafið hertökuna þar til liðs-
auki bærist, en það tæki a.m.k.
hluta úr sólarhring. A»uk þess er
sú staðreynd, að ekki er hægt að
taka landið án árásar á Banda-
ríkjaher, öftrun gegn hertöku
landsins, þvl að slfk árás myndi að
öllum líkindum leiða til gagnárás-
ar og stigmögnunar átakanna.
Valkostur lb er sá, sem margir
hafa haldið fram, að við ættum að
velja. Ef við veljum hann (og
NATO samþykkir hann) veitir
hann vissulega allmikið öryggi,
en samt talsvert minna en val-
kostur la. Er það einkum af þvi,
að þá væri hægt að taka landið
herskildi án þess að til vopnaðra
átaka kæmi við önnur NATO-ríki,
og yrðu þau þá að hafa frumkvæð-
ið um að taka landið aftur með
hervaldi og taka ákvörðun um,
hvort þau vildu hætta á að stig-
magna átökin upp I styrjöld. Ef
við veldum lb og NATO sam-
þykkti það, þá yrðum við enn-
fremur að gera það upp við okk-
ur, hvort við vildum njóta vernd-
ar NATO án þess að láta nokkuð á
móti annað en að neita þjóðum
utan NATO um aðstöðu.
Valkostur 2a er valkostur, sem
nokkuð hefur verið ræddur á inn-
lendum vettvangi. Hann myndi
vera háður því, að Sameinuðu
þjóðirnar eða aðrir aðilar vildu
ábyrjast það, að við yrðum ekki
tekin herskildi. Öryggið, sem
þetta myndi veita, væri allmiklu
minna en la eða lb veita, því að
reynslan hefur sýnt, að ekki er
treystandi á alþjóðasamning nema
það sé báðum stórveldunum í hag,
að samkomulagið sé haldið. Val-
kostur 2b veitir ekkert hernaðar-
legt öryggi, því að þá gæti hvaða
herveldi sem er tekið okkur, hve-
nær sem væri.
Valkostur 3 felur í sér tvo
möguleika, að hér verði her frá
Varsjárbandalaginu og að hér
verði ekki her frá bandalaginu.
Ekki er þó vitað, hvort við gæt-
um valið á milli þessara tveggja
möguleika, ef við sæktum um
upptöku i Varsjárbandalagið.
Fyrri kosturinn myndi veita okk-
ur nokkurn veginn sama öryggi
gegn þvi að vera herteknir af að-
ila utan Varsjárbandalagsins eins
og nú höfum gagnvart þvi að vera
herteknir af aðila utan NATO.
Það er að segja, þetta væri eins
konar spegilmynd af núverandi
ástandi í þessu tilliti. Veldum við
þennan kostinn, yrðum við að
gera það upp við okkur, hvort við
teldum okkur eiga meiri samleið
með þjóðum Austur-Evrópu held-
ur en Vestur-Evrópu, einkum
hvort við vildum vera á öndverð-
um meiði við þær Norðurlanda-
þjóðir, sem eru í NATO. Jafn-
framt því yrðum við einnig að
íhuga, hvort líklegt væri, að við
hefðum sama sjálfræði i innan- og
utanrikismálum, ef við værum
innan vébanda Varsjárbandalags-
ins, eins og við nú höfum innan
NATO.
Lokaorð
Hér á undan var fyrst rætt um
hernaðarlegt mikilvægi íslands.
Til þess að undirstrika það mætti
benda á, að á síðasta ára-
tug mætust bandariskar og
sovézkar flugvélar oftar i
nágrenni íslands en víðast
hvar annars staðar í heiminum.
Til stuðnings þeirri skoðun, að
mikilvægi landsins fari vaxandi
með tilliti til sjóhernaðar, má
benda á myndir 3a og 3b, sem
sýna aukin umsvif sovézka
flotans síðasta áratug. Má
segja, að f valdatafli
stórveldanna sé island eins
og reitur á miðju taflborði.
Slíkur reitur fær sjaldan að vera
auður lengi eftir að taflið er haf-
ið. Hér hefur einnig verið rætt
um hernaðarlegt öryggi landsins,
þ.e. hvaða áhrif við gætum haft á
það, hverjir völduðu þann reit á
taflborðinu, sem ísland er. Rætt
var um það, hversu auðvelt eða
torvelt yrði að taka okkur her-
skildi við mismunandi aðstöður.
Jafnvel þó að aðstæðurnar
væru þannig, að auðvelt væri að
hertaka landið, er ólíklegt, að svo
færi nema ófriðarblika væri á
lofti. Hins vegar er mjög líklegt,
að færum við úr NATO, myndu
önnur öfl fljótlega fara að seilast
til áhrifahérálandi. Auk Varsjár
bandalagsríkjanna, sem hefðu
hag af því að auka áhrif sín hér,
kæmu einnig til greina aðrir aðil-
ar, sem ef til vill myndu vilja
tryggja sér aðstöðu bæði gagnvart
NATO og Varsjárbandalaginu.
Hvernig er liklegt, að önnur
ríki myndu reyna að seilast til
áhrifa hér, án beinna hernaðar-
legra aðgerða? Saga kalda stríðs-
ins sýnir.að þaðmágera ámarg
víslegan hátt, til dæmis með mik-
ilvægri efnahags- og tækniaðstoð,
með viðskipta- og menningar-
tengslum, með því að verja miklu
fé til áróðurs innanlands fyrir
málstað þess, er áhrifanna æskir,
með því að styðja fjárhagslega
flokka eða flokksbrot innanlands
og síðast, og vonandi sízt hér á
landi, með því að finna (eða
stofna) hóp ofstækisfullra öfga-
manna og styrkja þá til hermdar-
verka eða valdatöku með þvi að
láta þeim vopn i hendur. Sem
betur fer eru þeir fáir ef nokkrir
hér á landi, sem fáanlegir væru til
slíks, en það þarf heldur ekki
stóran hóp til í vopnlausu landi.
Það var tilgangur þessarar
greinar að benda á þá þætti, sem
að áliti greinarhöfundar hafa á-
hrif á hernaðarlegt gildi íslands
og öryggi okkar. Nú eru þessi mál
ofarlega á baugi. Hver sem
ákvörðun landsmanna verður á
þessu sviði gera víst flestir sér
ljóst, að svo mikið er í húfi, að
ákvörðunin verður að byggjast á
raunsæi og rökhyggju, en ekki
óraunsæi og óskhyggju.
Gítarkennsla
Ódýrir hóptimar.
Uppl. í síma 1 6972 daglega kl. 12—14 og 18—20.
Bátur tll sdlu
1 5 tonna stálbátur, frambyggður 2ja ára gamall, er til
sölu. Báturinn er gerður fyrir togveiðar, netaveiðar,
línuveiðar, handfæri, (6 rafmagnsrúllur) og hrefnuveiðar
(50 millimetra byssa). Vélin er 120 hestafla Dornan, en
Ijósavél Petter. Færanlegur skutgálgi og norskt togspil.
Ný grásleppunet og eitthvað af línu getur fylgt.
Guðmundur Ásgeirsson,
Melagötu 2, Neskaupstað,
sími 97-7177.
Lokaó
til kl. 1.00 í dag vegna jarðarfarar dr. Þórðar Þorbjarnar-
sonar.
Fiskifélag íslands.
UMBOÐ —
PLASTUMBÚÐIR
Dönsk plastumbúðaverksmiðja, sem framleiðir plast-
stampa, plastfötur og plastbikara óskar eftir reyndum og
traustum umboðsmanni á íslandi fyrir framleiðsluvörur
sínar.
í
UIMI-PLAST
H0RHAVEN 26 • 9000 AALBORG
TELEFON 08-13 9535
DANMARK