Morgunblaðið - 20.03.1974, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1974
32
Nemendaráð Stýrimannaskólans við framhaldsskólanemendur:
Hafið þið hugmynd um, hve
mikið fé þið leikið ykkur með?
Fyrir nokkrum mánuðum fékk
Nemendaráð Stýrimannaskóians
I Reykjavfk bréf undirritað af
formanni Stúdentaráðs Háskóla
tslands, fulltrúum Landssam-
bands fsl. menntaskólanema o.fl.
aðilum, þar sem nemendaráðinu
var boðið að senda fuiltrúa á fund
undirbúningsnefndar að stofn-
þingi Landssambands framhalds-
skólanemenda, en þau samtök
eiga að vinna að sameiginlegum
hagsmunamálum framhalds-
skólanemenda.
Nemendaráð Stýrimanna-
skólans í Reykjavfk sendi svar-
bréf, þar sem lýst er þeirri skoð-
un, að stofnun slfks landssam-
bands sé ekki raunhæft baráttu-
mál I frjálsu landi. 1 svarbréfi
nemendaráðsins segir m.a., að
framhaldsskólanemendur fái úr
Lánasjóði ísienzkra námsmanna
„ofboðslegar fjárfúlgur lánaðar á
ári hverju með kjörum, sem eiga
sér vafalítið fáar hliðstæður í
heiminum". Bent er á, að verð-
mæti útflutts loðnulýsis á árinu
1973 hafi numið um 410 milljón-
um króna, en fjárveitingar til
Lánasjóðsins hafi verið ráðgerðar
456 milljónir á árinu 1975.
Morgunblaðinu þykir ástæða til
að birta svarbréf Nemendaráðs
Stýrimannaskólans I heild, og fer
það hér á eftir:
Vegna bréfs dags. 19. þ.m. er
hér með send eftirfarandi álykt-
un Nemendaráðs Stýrimanna-
skólans í Reykjavik:
Nemendaráðið vill benda á, að
stofnun landssambands af því
tagi, sem minnzt er á i bréfinu, er
alls ekki raunhæft baráttumál í
frjálsu landi, eins og íslandi:
Ofboðslegar
fjárfúlgur
a) Nám er aðeins tímabundið
ástand, sem varir einungis á
meðan viðkomandi býr sig undir
ákveðið starf, sem krefst ákveð-
innar menntunar.
b) Stýrimannaskólanemar,
kennaraskólanemar, vélskóla-
nemar, biinaðarskólanemar,
háskólanemar og tækniskólanem-
ar eiga allir aðild að Lánasjóði
íslenzkra námsmanna og fá of-
boðslegar fjárfúlgur lánaðar á ári
hverju, með kjörum, sem eiga sér
vafalítið fáar hliðstæður í heimin-
um.
c) Menntun fylgja í flestum til-
vikum hærri laun, léttari vinna,
styttri vinnutími og ýmis friðindi,
en þetta allt hefur hver og einn að
takmarki, þegar hann byrjar nám,
eins og ykkur er kunnugt.
d) Milljónum af skattfé íslenzkra
borgara er eytt á ári hverju til
menntamála og er svo komið i
eyðslunni, að menn spyrja hver
annan, hvort ekki sé ráð að láta
staðar numið.
e) Fiskvinnsluskólinn, iðnskólar
og fleiri skólar berjast fyrir því
að fá aðild að Lánasjóði íslenzkra
námsmanna.
e) Mikill skortur er á vinnuafli,
sérstaklega í undirstöðuatvinnu-
greinunum. Enginn vafi er á þvi,
að i náinni framtíð verður
spjótunum beint að þeim mennta-
stofnunum, sem mestan þátt eiga
í því óviðunandi ástandi, sem
hefur skapazt undanfarin ár.
f) Landspróf, eins ogþaðvar,þ.e.
eina leiðin til framhaldsnáms í
menntaskóla og háskóla, hefur
verið afnumið að heita má og þær
tilslakanir, sem gerðar hafa verið
í.s.v. stúdentspróf, má þar nefna
tuttugu ára aldurstakmarkið og
öldungadeildina, sýna, að innan
fárra ára mun þetta hvort tveggja
verða afnumið og opnaðar nýjar
námsbrautir frá sérskólum at-
vinnuveganna og má benda á
mörg dæmi því til sönnunar.
h) Aðbúnaður að nemendum
hins íslenzka námskerfis er betri
en víðast hvar annars staðar, og
væri ekki úr vegi, að nemendur
legðu sig meira eftir því að gera
heildarúttekt á öllu því, sem gert
hefur verið fyrir þá nú síðustu ár,
en heimta ekki stöðugt meira og
meira, eins og nú virðist tíðkast
hvað mest.
Ureltar mennta-
stofnanir
Meðþessi almennu atriði í huga
telur Nemendaráð Stýrimanna-
skólans 1 Reykjavík, að til einskis
sé að vinna að stofnun sambands
með menntastofnunum, sem eru
úreltar og hafa í för með sér
þróun, sem er mjög óhagstæð og
hættuleg öllu ungu fólki.
Nemendaráðið vill benda á, að
fjöldi nemenda i framhaldsskól-
um hér á landi er í hámarki. Að-
sókn í skóla eins og Fiskvinnslu-
skóiann, Stýrimannaskólann og
Vélskólann er hins vegar það lítiL
að skapazt hefur neyðarástand í
aðalatvinnuvegi þjóðarinnar. Það
liggur því í augum uppi, að aukin
aðsókn 1 þessa skóla verður ekki á
annan hátt en að minnka aðsókn í
þá skóla, sem við getum mikið til
verið án. Viljum við sérstaklega
benda á menntaskólana í því sam-
bandi. Námið i þeim mætti stytta
um að minnsta kosti tvö ár.
Tveggja ára almennur undir-
búningur er alveg nægilegur til
að hefja nám við háskóla, sbr.
England og fleiri lönd. Einnig eru
margar námsgreinar í háskólan-
KVEÐJA FRA ELDRI
FÉLÖGUM
1KARLAKÓR
REYKJAVÍKUR
Hinztu kveðju til góðs félaga er
vandi að færa i letur. Orðin segja
svo lítið.
Við eldri söngfélagar í Karlakór
Reykjavíkur höfum nú á seinni
árum fylgt mörgum félögum til
hinztu hvilu. Eftir áratuga sam-
vistir í félagsstarfi skilja þeir eft-
ir fjölda endurminninga, órjúf-
andi vináttu hafa myndazt og þau
slitna ekki sársaukalaust.
Félagi okkar, Þorsteinn
Ingvarsson, bakarameistari, er
við kvöddum við útför hans í gær
átti að baki langan og góðan söng-
feril. Sem unglingur gerðist hann
liðsmaður í Karlakór Reykjavíkur
og söng í kórnum nær samfellt í
40 ár. Hann var óvenju nákvæm-
ur í söng, sem og í öllu starfi; naut
jafnan fyllsta trausts söngstjóra
og ekki sízt félaganna í 1. bassa,
um mjög lítils virði og mætti
sameina deildir innan hans án
nokkurra erfiðleika.
Heimtið meira
— enginn þakk-
lætisvottur
Að lokum vill Nemendaráðið
setja fram dæmi, sem sýnir enn
betur, hvað ræður ferðinni hjá
ykkur. Á frumvarpi til fjárlaga
fyrir árið 1974 var gert ráð fyrir
fjárveitingu til Lánasjóðs
fslenzkra námsmanna að upphæð
kr. 456.600.000.00. Til saman-
burðar skal á það bent, að fyrir
allt útflutt loðnulýsi árið 1973
fengust kr. 410.000.000.00. I stað-
inn fyrir að þakka þá aðstoð, sem
íslenzkir borgarar (i vinnu)
ætluðu að veita ykkur, stofnuðuð
þið til mótmælaaðgerða og
heimtuðu meira. Svarið, sem þið
fenguð, var 30 milljón króna
aukaframlag, en samt hvarflaði
aldrei að ykkur að sýna minnsta
þakklætisvott. Stýrimannaskóla-
nemar þurfa allir af hafa a.m.k.
24 mánaða siglingatíma til inn-
göngu í stýrimannaskóla. Flestir
nemendur hafa miklu lengri
siglingatíma að baki. Þeir hafa
þvf áþreifanlega orðið varir við
háa skatta og f ofangreindu dæmi
er ein af ástæðunum fyrir þessum
en þá rödd söng hann alla tíð í
kórn um.
Þorsteinn viðaði að sér, sem
áhugamaður, meiri tónfræðslu en
almennt gerist,aðallega þó hjá dr.
Róbert A. Ottóssyni, en atvikin
hafa gert þá að ferðafélögum yfir
i hið ókunna.
Fáir vissu, að Þorsteinn átti í
handraðanum frumsamin lög, ení
ógleymanlegum fagnaði, er hann
hélt fyrir sex árum á sextugsaf-
mæli sínu, sungu nokkrar af önd-
vegissöngkonum okkar og nokkr-
ir kórfélagar fjölbreytt lagaval
einsöng eftir Þorstein.
Hann kom oft skemmtilega á
óvart. í vinahópi átti hann til að
leiða viðstadda á glaðværan hátt
yfir þröskuld hversdagsleikans,
þótt að eðlisfari væri hann raunar
mikill alvörumaður.
Stjórn Karlakórs Reykjavfkur
og hinn starfandi kór þakkar af
alhug framlag hans til félags-
starfsins, þar sem hann var bæði
Þorsteinn Ingvarsson
háu sköttum, sem fæstir ykkar
þekkja af eigin reynslu. Það er
meðferðin á opinberu fé og einnig
mjög svo óeðlilegur þrýstingur á
rikisvaldið, sem islenzkt atvinnu-
líf sligast undir. Eins og er mæta
sérskólar atvinnuveganna ekki
miklum skilningi hjá stjórnvöld-
um, en brátt rekur að þvf, að
stjórnvöld neyðast til þess að
leysa úr þeim vanda, sem mennta-
stofnanir atvinnuveganna eiga
við að glíma og má búast við, að
þá verði ekki liðin slík meðferð á
opinberu fé, sem bent er á hér að
framan. Við getum að sjálfsögðu
ekki stutt stofnun sambands
nemenda, sem hefur önnur eins
áform og þessi í huga. Nemenda-
ráðið efast um, að þið hafið hug-
mynd um, hversu mikið fjármagn
þið fáið að leika ykkur með ogþið
ættuð að verðleggja kröfur
ykkar áður en þið heimtið.
Nemendaráð
Stýrimannaskólans
f Reykjavfk
Börkur Akason, formaður
Jóhann Ragnarsson,
varaformaður
Guðni A. Einarsson, ritari
Jens G. Jensson
Lárus Grfmsson
Hreggviður Hreggviðsson
Gunnar Hjálmarsson
Einar G uðbjörnsson
frábær söngmaður og traustur fé-
lagsmaður.
Við eldri söngfélagarnir kveðj-
um með söknuði vin og góðan
dreng og sendum öllum aðstand-
endum hans okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
(Ó.M.)
— Þórður Þorbjarnarson
Framhald af bis. 13
hans Guðrún Pálsdóttir, prófasts
að Prestbakka, Ólafssonar.
Að loknu stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1929 sigldi Þórður til Kanada og
hóf þar nám í fiskefnafræði, sem
hann svo lauk prófi 1 frá Dal-
housie University í Halifax árið
1933.
Hann hélt síðan háskólanámi
áfram í Englandi og lauk Ph. D,-
prófi í lífefnafræði frá University
College í London 1937. Það er
haft fyrir satt, að fátt móti menn
meira en æskustöðvarnar og
mörgum endast áhrif þeirra ævi-
langt. Þórður Þorbjarnarson ólst
upp 1 vestfirzku sjávarþorpi,
Bíldudal, þar sem hann kynntist
íslenzkum sjávarútvegi þegar 1
æsku af eigin raun. Sá áhugi, sem
þá var vakinn á málefnum útvegs-
ins.entist honum ævilangt.
Það var ekki algengt á þessum
árum, að íslenzkir stúdentar
legðu leið sina til náms í Kanada,
en fyrir ungan mann, sem sér-
staklega vildi kynna sér sjávarút-
veg og fiskiðnað á fræðilegum
grundvelli, voru kanadiskir há-
skólar girnilegir til fróðleiks.
Árið 1934 varð Þórður svo ráðu-
nautur i fiskiðnfræðum hjá Fiski-
félagi Islands, en stundaði þó
einnig framhaldsnám á vetrum í
London, allt til 1937.
Á árinu 1934 urðu raunveru-
lega veigamikil þáttaskil í lífi
hans, því að ráðunautsstarfið átti
eftir að þróast yfir í þau rann-
sókna- og leiðbeiningastörf í þágu
fiskiðnaðarins, sem urðu ævistarf
hans. Svo ör hefur vöxtur þessar-
ar starfsemi orðið, að á árinu 1974
er það rannsóknastofnun með yfir
30 manna starfsliði, sem nú sinnir
þeim verkefnum, sem áður gerði
einn ráðunautur. Ævisaga Þo'rðar
Þorbjarnarsonar er því snar þátt-
ur 1 þróunarsögu þessarar starf-
semi.
Fyrstu rannsóknastofurhar
urðu til á neðstu hæð Fiskifélags-
hússins við Ingólfsstræti. Þarna
var ekki vítt til veggja og tækja-
kóstur af skornum skammti
fyrstu árin, en 1946 voru sam-
þykkt á Alþingi lög, þar sem svo
var kveðið á, að ákveðinn
hundraðshluti af útflutningsverð-
mæti sjávarafurða skyldi renna
til byggingar fyrir fisk- og
fiskiðnaðarrannsóknir. Með þess-
um lögum var brotið blað og
grundvöllurinn lagður að
Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins, eins og hún nú er. Oft höfum
við starfsmenn þessarar stofnun-
ar rætt það okkar 1 milli hvílíku
grettistaki hafi í raun réttri verið
lyft, þegar ákveðið var á árinu
1946 að reisa stórhýsi fyrír rann-
sóknastarfsemi að Skúlagötu 4.
Hér munu sjálfsagt ýmsir hafa
lagt hönd á plóginn, en ekki er ég
í vafa um, að áhugi Þórðar Þor-
bjarnarsonar og elja við að sann-
færa ráðamenn þjóðarinnar um
gagnsemi rannsókna 1 þágu
atvinnuveganna hafi orðið þyngst
ámetaskálunum.
Það er ekki ætlun mín að rekja
hér 1 þessum kveðjuorðum starfs-
feril Þdrðar Þorbjarnarsonar, en
hann lét sér raunar ekkert óvið-
komandi, sem viðkom nýtingu
sjávarafla allt til æviloka. Þó eru
það tvö atriði, sem verða mér öðr-
um fremur minnisstæð, vegna
þess að bæði mörkuðu á sínum
tlma djúp spor f atvinnusögu
þjóðarinnar.
Þegar Þdrður hóf störf hjá
Fiskifélagi Islands, var fram-
leiðsla þorskalýsis þýðingarmikil
atvinnugrein og nam verðmæti
þess 10% af útflutningsverðmæti
sjávarafurða. Ilann hóf nú þegar
skipulagðar mælingar á A-víta
mínmagni í þorskalýsi og ýmsum
öðrum lifrarlýsistegundum og
áttu þær drjúgan þátt í því, að
farið var að miða verð á lýsi við
vítamínmagn en það var til hags
bóta fyrir íslendinga, sem fram-
leiddu lýsi auðugt af vítamínum.
En Þórður lét ekki hér við sitja.
Lútsuðan, sem er bræðsluaðferð
til vinnslu á lýsi úr fiturýrri lifur
og lifrargrút, er 1 sinni núverandi
mynd að verulegu leyti hans verk
og I erlendum fræðibókum oft
nefnd íslenzka aðferðin. Fram-
leiðsla þorskalýsis hefur að vísu
dregizt saman á seinni árum,
vegna tilkomu ódýrra gervivíta-
mína, en lútsuðan er þó enn í
fullu gildi og víða notuð í lifrar-
bræðslum landsmanna.
Sumarið 1935 varð alger afla-
brestur á síldveiðunum fyrir
Norðurlandi. Þórður dvaldi þetta
sumar á Sólbakka við Flateyri og
ætlaði að annast þar efnafræði-
legt eftirlit við síldarbræðsluna.
Það voru aðallega togarar, sem
leggja áttu upp á Sólbakka, en nú
urðu bæði verksmiðjur og veiði-
skip verkefnalaus, vegna afla-
leysisins. Þórður og félagar hans
á Sólbakka lögðu nú rað sín sam-
an og árangurinn varð, að togar-
arnir skyldu veiða karfa 1
bræðslu. Þetta heppnaðist ágæt-
lega og gekk bræðsla karfans
snuðrulaust. íslenzkir togarar
hirtu yfirleitt ekki karfann fram
að þessu, svo að hér var um algera
nýjung að ræða, sem átti eftir að
valda straumhvörfum f íslenzkum
sjávarútvegi.
Það má að leiðarlokum undrast
yfir því hve mörgu Þörður Þor-
bjarnarson kom í framkvæmd og
hve margvíslegum verkefnum
hann sinnti, ekki hvað slzt vegna
þess, að hann gekk sjaldan heill
til skógar. Það fór ekki fram hjá
samstarfsmönnunum að heilsa
hans leyfði oft á tíðum ekki, að
hann væri á vinnustað, en hann
var þar samt og vildi ekki annað.
Bezt naut hann sín fyrr á árum
meðan hann gat sjálfur tekið virk-
an þátt I fiskiðnaðartilraunum
rannsóknastofunnar.
Hann var mildur stjórnandi og
var það I samræmi við frjálslynd-
ar lffsskoðanir.
Enda þótt heilsufarið hafi
sjaldnast verið sem skyldi, hygg
ég þó, að Þórður Þorbjarnarson
hafi veriðmikillgæfumaður bæði
I starfi sínu og einkalífi. Hann var
i hópi forystumanna I sjávarút-
vegi og fiskiðnaði á stormasömu
framfaraskeiði og hafði sem slík-
ur mikil áhrif á þróun mála, sem
voru honum hugstæð allt frá
æskuárum.
Arið 1936 gekk Þórður að eiga
Sigríði Þórdfsi, dóttur Arents
Claessens aðalræðismanns og
konu hans Helgu Þórðardóttur.
Þau hjónin eignuðust einn son,
Þórð, sem nú er borgarverkfræð-
ingur í Reykjavík. Frú Sigrlður
eða Bella eins og hún oftast
er nefnd, reyndist manni sinum
ástúðlegur og traustur lifsföru-
nautur, sem engir erfiðleikar
fengu bugað, allt til hinztu sam-
verustundar.
Samstarfsfólk Þórðar Þor
bjarnarsonar sendir frú
Sigríði og fjölskyldunni innilegar
samúðarkveðjur, þótt orðin kunni
að vera fátækleg þegar svo góður
drengur er horfinn yfir móðuna
miklu.
Geir Arnesen.