Morgunblaðið - 20.03.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1974
Pálmi Jónsson:
Ráðast verður í stórvirkjun
á Norðurlandi vestra
PÁLMI Jónsson (S) hefur mæltf
sameinuðu þingi fyrir tillögu til
þingsályktunar, sem hann flytur
ásamt Gunnari Gfslasyni (S), um
stórvirkjun á Norðurlandi vestra.
Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela rfkis-
stjórninni að láta hraða svo sem
mögulegt er öllum nauðsynlegum
undirbúningi, til þess að unnt sé
að taka ákvörðun um stórvirkjun
á vestanverðu Norðurlandi, er
verði næsta stórvirkjun lands-
manna og verði annaðhvort f
Blöndu eða Jökulsá eystri og
vestri f Skagafirði. Skal ailur
undirbúningur, þar á meðal
lokarannsóknir og hönnun, við
það miðaður, að hefja megi
virkjunarframkvæmdir eigi síðar
en árið 1977. Þá skal og við það
miða, að sem minnst spjöll verði
á landi, og hafa um þau efni náið
samráð við hlutaðeigandi sveitar-
stjórnir og gróðurverndarnefnd-
ir.“
Áður hefur verið gerð ítarleg
grein fyrir tillögu þessari hér í
Morgunblaðinu, en hér fer á eftir
stuttur kafli úr framsöguræðu
þingmannsins:
Að undanförnu hafa farið fram
miklar umræður um orkumál.
Það á sér þær rætur fyrst og
fremst, að þegar olíukreppan reið
yfir heiminn á s.l. hausti, þá vökn-
uðum við Islendingar eins og aðr-
ar vestrænar þjóðir við vondan
draum þar sem við höfum notað
þennan orkugjafa í geysilega
miklum mæli til þessa.
Olían kostaði tvöfalt til þrefalt
á við það, sem verið hafði áður.
Enn er ekki séð fyrir endann á
því, hvert verður verð olíunnar og
raunar spádómar í þá átt næsta
fánýtir, því að þar hefur gilt á
undanförnum vikum og raunar
mánuðum, að það, sem spáð er í
dag, getur allt eins farið í bréfa-
körfuna ámorgun.
Nýlega hefur olía til húsahitun-
ar hækkað upp í 11,50 kr. og er
talið, að miðað við núverandi inn-
kaup og samninga um olíuverð
muni hún á næstunni hækka upp
í 12,50 kr. Hvað síðar verður skal
ekki hér getum að leitt,en það er
í hinni mestu óvissu, eins og þeg-
ar er að^vikið.
í annan stað hefur orsökin til
þeirra miklu umræðna um orku-
mál, sem átt hafa sér stað á Al-
þingi, verið að síðustu mánuðir
síðasta árs voru óvenjulega kald-
ir, sem orsakaði það, að orku-
skortur gerði meira vart við sig
heldur en gerst hefur á undan-
förnum árum hér á landi. Þetta
tvennt opnaði því augu okkar is-
lendinga fyrir, að við höfum með
óhæfilegum hætti vanrækt að
nýta okkar eigin orkulirídir á und-
anförnum árum og nú er ekki
eins og skyldi unnið að þeim mál-
um að undirbúa og koma í fram-
kvæmd virkjunum, sem nægðu til
þess að verða orkugjafar okkar
islendinga á þessu sviði. Þessi orð
eru fjarri því sögð til þess að
vekja um þetta efni hér nokkrar
deilur, heldur er nauðsynlegt að
gera sér grein fyrir því, að við
þurfum — það er okkur lífsspurs-
mál — að vinna að þvf með svo
miklum hraða, sem unnt er og
veita til þess auknu fjármagni að
undirbúa fleiri virkjanir og hag-
nýta bæði raforku og jarðvarma
fyrir d<kar eigin þjóð.
Nú er það ljóst af þess-
um orsökum, að eftirspurn eftir
raforku vex stórkostlega á næstu
árum og nú er meiri eftirspurn
eftir raforku til húsahitunar held-
ur en nokkru sinni fyrr, og er það
ekki að undra miðað við hinar
gífurlegu verðhækkair á olíu, sem
ég hef þegar drepið á. Ef að því
væri horfið að koma upp raforku-
verum, sem gætu framleitt orku
til þess að allir íslendingar, sem

ekki eiga kost á jarðvarma, gætu
hitað upp hús sín með rafhitun,
þá er ljóst, að gera þarf stórkost-
legt átak til þess að því megi
verða hrundiði framkvæmd."
Friðjón Þórðarson:
Spoma verður við raf-
línubilunum
Á FUNDI f sameinuðu þingi fyrir
nokkru mælti Friðjón Þórðarson
fyrir þingsályktunartillögu, sem
hann flytur ásamt Gunnari Gfsla-
syni (S) um ráðstafanir til að
sporna við raflínubilunum. Til-
lagan er svohljóðandi:
„Álþingi áiyktar að fela rfkis-
stjórninni að láta kanna, með
hvaða hætti unnt sé að draga úr
eða koma f veg fyrir hinar alvar-
legu bilanir, sem oft eiga sér stað
á raflfnum víðs vegar um land í
vetrarveðrum."
Hér fer á eftir kafli úr ræðu
þingmannsins:
„Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að f hinum mikla óveðra-
ham, sem gekk yfir landið f s.l.
mánuði, urðu víða gífurlegar
skemmdir á rafmagnslínum og
stórtjón. Lfnur slitnuðu og staur-
ar brotnuðu i hundruða tali.
Samkv. upplýsingum Rafmagns-
veitna ríkisins munu hafa brotn-
að á landinu alls yfir 300 raf-
magnsstaurar, þar af yfir 30 á
sunnanverðu Snæfellsnesi. Af
þessum sökum urðu mörg býli og
byggðarlög rafmagnslaus með
öllu um langan eða skamman
tíma, önnur höfðu raforku af
mjög skornum skammti. Af þessu
er ljóst, að tjónið hefur orðið
gífurlegt, bæði hið beina og
óbeina tjón. Það má raunar segja,
að við getum aldrei byggt svo
sterklegar línur eða komið upp
það sterklegum veitum, að þær
standi af sér öll vetrarveður, en ;
ljóst er, þegar svona stórfellt tjón
á sér stað, að við verðum að hugsa
málið og reyna að finna á því
einhverja lausn, þannig að öryggi
verði meira. Ég veit það og okkur
flm. er það ljóst, að það er
áreiðanlega hægara sagt en gert
að búa svo um hnútana í þessum
efnum, að fullt öryggi verði og að
raflínur, sem lagðar eru um land-
ið, standi af sér öll veður. En hitt
er sjálfsagt, þó að málið sé erfitt
viðfangs, að leita allra ráða og
bragða í þessu skyni.
Sú tillaga sem hér er flutt,
stefnir að þvi að reyna að auka
öryggi í þessum málum. Eins og
ég sagði áðan, þá er vafalaust
mjög erfitt og jafnvel ókleift að
leggja fram svo sterkar línur, að
þær standi af sér öll veður en að
málinu verður þó að hyggja. Sums
staðar mætti e.t.v. leysa þetta með
lagningu jarðstrengja, þó að ég
búist við, að fagmenn telji það
óhugsandi vegna hins háa til-
kostnaðar. A öðrum stöðum mætti
styrkja línurnar, því að þær eru
að sjálfsögðu misjafnlega sterkar
og þá má reyna að hamla á móti
þessu mikla vandamáli með þvf að
hafa varastöðvar f lagi og það
minnir okkur einnig á, hversu
hinar minni virkjanir eru dýr-
mætar. Það er mikils virði að hafa
virkjun nálægt sér, þó að hún sé
ekki ýkja stór. Þessu megum við
ekki gleyma, þó að meginstefnan
á síðari áratugum hafi verið að
reisa stór orkuver. En vitanlega
þarf að meta þetta allt og vega,
þar sem fé er að jafnaði af skorn-
um skammti til slíkra fram-
kvæmda. Ég læt þessi fáu orð
nægja til að fylgja þessari till. úr
hlaði. Ég veit, að hér er um stórt
og erfitt vandamál að ræða, en
það er eigi að síður mikilvægt.
Þess vegna töldum við flm. rétt og
skylt að hefja máls á því, vekja á
því sérstaka athygli og hvetja til
þess, að allar tiltækar leiðir verði
kannaðar til úrbóta, þar sem svo
stórfelldir hagsmunir eru i húfi
fyrir land og þjóð.
Þéttbýlisland verði
metið sem dreifbýlisland
Halldór Blöndal:
Seinagangur við Kröflu
VIÐ 2. umræðu í efri deild um
frumvarpið um jarðgufuvirkjun
við Kröflu eða Námafjall tók
Halldór Blöndal til máls og gagn-
rýndi þann seinagang, sem fyrir-
sjáanlegur væri á virkjunarfram-
kvæmdum m.a. vegna þess, að
ekki er tiltækur jarðbor í land-
inu, sem nota má við boranir í
Kröflu. Sagði þingmaðurinn, að
vel ætti að vera mögulegt að
hraða framkvæmdum þannig, að
virkjunin kæmist f gagnið f árs-
lok 1976, en eins og nú standa
sakir, er ekki gert ráð fyrir því,
að það geti orðið fyrr en
1978—1979.
Það, sem nú tefði framkvæmd-
ir, væri, að ekki hefðu verið gerð-
ar ráðstafanir til að útvega jarð
bor til borana í Kröflu. Bara væri
til einn bor á landinu og væri sá
upptekinn við boranir annars
staðar allt næsta ár. Hér skorti
allan vilja hjá orkumálaráðherra.
Það eina, sem núverandi orku-
málaráðherra vildi gera í orku-
vandamálum Norðlendinga væri
að leggja línu að sunnan. Hann
vildi engar nýjar virkjanir og
hefði ekki viljað alltfrá því hann
komst í valdastólinn. Þá hefði
hann afrekað að tengja saman
orkuleysið á Norðurlandi eystra
og Norðurlandi vestra með línu
milli Skagafjarðar og Eyjafjarð-
ar, sem ekkert rafmagn flytti. í
óveðri fyrir skömmu hefðu nokkr-
ir staurar þar brotnað, og væri
fróðlegt að vita, hve mikili við-
gerðarkostnaður yrði kominn á
þessa lfnu, þegar hún loks færi að
flytja eitthvert rafmagn.
SL. föstudag var frumvarp til
jarðalaga afgreitt við þriðju um-
ræðu f efri deild Álþingis. Við
þessa umræðu var einnig sam-
þykkt breytingartillaga frá Ragn-
ari Arnalds (AB) um, að við mat
á landi nálægt skipulögðum þétt-
býlissvæðum, bæri að miða við
verð lands, sem liggur fjarri slík-
um svæðum. Var þessi tillaga
samþykkt að viðhöfðu nafnakalli
með 12 atkvæðum stjórnarflokk-
anna og Alþýðuflokksins gegn 7
atkvæðum sjálfstæðismanna.
Björn Fr. Björnsson (F) sat hjá
við atkvæðagreiðsluna.
í frumvarpinu er, eins og áður
hefur komið fram, gert ráð fyrir,
að byggðaráð hafi hönd i bagga
með öllum aðilaskiptum að landi,
sem ekki mega fara fram, nema
ráðið hafi um málið fjallað. 27. gr.
frumvarpsins hljóðaði svo:
Sé söluverð eignar öeðlilega
hátt, miðað við líklegt raunverð
að áliti byggðaráðs, getur for-
kaupsréttarhafi krafist mats á
eigninni, og gildir það þá sem
söluverð. Um framkvæmd mats-
ins fer eftir IX. kafla laga nr.
36/1961.
Tillaga Ragnars var um, að við
greinina bættist eftirfarandi:
Við matið skal ekki taka tillit til
verðhækkunar, sem stafar af því,
að skipulagt þéttbýlissvæði, sbr. 4
gr. þessara laga, er að byggjast
upp í næsta nágrenni og veldur
óvenjulegri eftirspurn eftir
landi, heldur ber að miða við
verðmæti hliðstæðra eigna, þar
sem þessar ástæður hafa ekki
veruleg áhrif til verðhækkunar.
Orlof
skólafólks
SL. mánudag var samþykkt sem
lög frá Alþingi breyting á orlofs-
lögum um að skólafólki sé heimilt
að taka allt orlof sitt út utan
orlofstímabils. Flutningsmaður
framvarpsins var Pétur Sigurðs-
son (S).
Ný málsgrein bætist við 2. mgr.
4. gr. laganna, svohljóðandi:
„Þrátt fyrir ákvæði 1. málsliðar 3.
greinar laga þessara er skólafólki,
sem stundar nám við viðurkennda
skóla, þó heitnilt að taka allt orlof
sitt utan orlofstímabilsins og fá
orlof sitt greitt, er það óskar, á því
orlofsári, er orlofsréttur myndast.
MMnai
Sýslumaður
Kjósarsýslu
verður bæjar-
fógeti Sel-
tjarnarness
NEÐRI deild hefur nú afgreitt til
efri deildar frumvarp til Iaga um
kaupstaðaréttindi til handa Sel-
tjarnarneshreppi. Eins og skýrt
hafði verið frá hér í blaðinu lagði
félagsmálanefnd deildarinnar
fyrst til, að frumvarpið yrði sam-
þykkt með þeim breytingum, að
dómsmál kaupstaðarins ættuund-
ir dómaraembættin hér í Reykja-
vík.
Síðar gaf nefndin svo út fram-
haldsnefndarálit, þar sem sagði,
að vegna erindis frá hreppsnefnd
Seltjarnarneshrepps, hefði nefnd-
in rætt málið að nýju og orðið
sammála um að leggja til, að
sýslumaður Kjósarsýslu og bæjar-
fógeti Hafnarfjarðar skuli jafn-
framt verða bæjarfógeti
Seltjarnarneskaupstaðar.
Var frumvarpið afgreitt frá
deildinni í þessu formi.
Ný
þingmál
Aðstoð
vegna
landakaupa
Frumvarp frá ríkisstjórn-
inni um breytingu á lögum um
aðstoð rfkisins við kaupstaði
og kauptún vegna landakaupa.
Er f frumvarpinu gert ráð
fyrir, að iánakjör á lánum skv.
lögunum breytist þannig, að
lánstími verði alltað 15 árum í
stað 25 ára áður og að ársvextir
af lánunum verði ákveðnir 3%
lægri en almennir útlánsvextir
lánastofnana, en f lögunum
eru vextirnir ákveðnir 5%.
Greiðslur
vegna
Laxárdeilu
Fyrirspurn frá Braga Sigur-
jónssyni (A) til forsætisráð-
herra:
1. Hefur gerðardómur
gengið (sbr. sáttasamning
19/5 ’73) um skaðabótakröfur
landeigenda við Laxá og Mý-
vatn á hendur Laxárvirkjun,
og hve háar greiðslur hafa þá
verið úrskurðaðar?
2. Hversu mikið hefur ríkis-
sjóður greitt vegna kostnaðar
Landeigendafélags Laxár og
Mývatns af Laxárdeilu?
3. Hversu miklu af þeirri
upphæð nam málflutnings-
þóknun Sigurðar Gizurarsonar
hrl.?
4. Hvað hefur rfkissjóður
greitt Laxárvirkjun vegna
kostnaðar við Laxárdeilu, og
hver var þóknun lögmanns
fyrirtækisins?
5. Var álits Lögmannafélags
Íslands leitað, áður en þóknun
til hvors lögmannsins var
ákveðin, og hvert var þá álit
félagsins?