Morgunblaðið - 20.03.1974, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1974
25
og vandvirkur vísindamaður,
lærður mjög. Hann kynnti sér sér-
staklega íslenska kirkjutónlist frá
miðöldum og fjallaði doktorsrit-
gerð hans, sem hann varði við
heimspekideiid Háskóla Islands
árið 1959 um Þorlákstíðir biskups
hins helga. Hin síðustu ár var dr.
Róbert dósent i litúrgískri söng-
fræði við guðfræðideild Háskóla
íslands.
Dr. Róbert var margvíslegur
sómi sýndur, svo sem verðugt var.
Árið 1970 hlaut hann Stúdenta-
stjörnuna, heiðursmerki
stúdenta, sem þá var veitt þriðja
sinni. Áður höfðu hlotið hana
próf. Þorbjörn Sigurgeirsson og
dr. Jakob Benediktsson. í
heiðursskjali, sem stjörnunni
fylgdi, segir svo:
„Stúdentastjarnan 1970 er veitt
dr. Róbert A. Ottóssyni, söng-
málastjóra þjóðkirkjunnar, fyrir
framúrskarandi starf í þágu tón-
listar á islandi.
Dr. Róbert A. Ottósson hefur
unnið að tónlistarmálum á Íslandi
í meira en aldarfjórðung og sýnt
frábæran dugnað og virðingar-
verða fórnfýsi í því starfi. Hann
hefur auðgað íslenskt tónlistarlíf
á margvísiegan hátt. Hann hefur
stjórnað fjölmörgum uppfærslum
tónverka, íslenskra og erlendra
og verið afkastamikill tónlistar-
kennari. Þá hefur hann lagt
drjúgan skerf til islenskra tónvís-
inda með doktorsritgerð sinni um
Þorlákstiðir. Hann var einn af
forvígismönnum Söngsveitarinn-
ar Fílharmóníu, sem hefur flutt
mörg stærstu verk tónbókmennt-
anna undirstjórn hans. Má nefna
IX. sinfóníu Beethovens,
Requiem Mozarts, Þýska sálu-
messu eftir Brahms, Messias eftir
Hándel og Sálmasinfóníu
Stravinskys.1*
Þá leyfi ég mér og að tilfæra
ávarp dr. Róberts við þetta tæki-
færi, en það lýsir honum vel:
„Mér hefur fallið mikill og að
ég held óverðskuldaður heiður í
skaut. En ég hlýt að vera þakk-
látur — þakklátur ykkur fyr-
ir að telja mig hlutgengan til
þessarar sæmdar og þakklátur
forsjóninni fyrir að hafa Ieyft
mér að lifa og starfa i þessari
stóru, blessuðu fjölskyldu, sem
mér finnst að öll islenska þjóðin
sé — því að það er einmitt sam-
kenndin, fjölskyldukenndin i
sorg og gleði, í tapi og ávinningi,
sem er aðalsmerki þess mannlifs
— ég leyfi mér að segja þess fagra
mannlífs, sem lifað er á tslandi.
Og ekki get ég óskað mér betra
hlutskiptis, en að mega starfa
með stúdentum við Háskóla ís-
lands og horfa með þeim fram á
veginn og aftur i aldir. Svo
,jtugurinn sér yfir hlykkjóttum
stafanna baugum / hendur, sem
forðum var stjórnað af lifandi
taugum."
En þegar ég stend hér til að
þakka ykkur, hlýt ég að minnast
þess og minna á, að hlutverki
minu á vettvangi sinfóniskrar
tónlistar er þannig farið, að einn
hefði ég þar engu til Ieiðar komið.
Það er fyrir starf annarra, ekki
sist íslenskra hljóðfæraleikara,
söngvara og söngkóra, að mér hef-
ur auðnast að leggja fram
nokkurn skerf til íslenskra tón-
listarmála. Og það er þetta fólk,
sem ásamt íslenskum tónskáld-
um, hefur á fáum áratugum tekist
að gera Island hlutgengt i heimi
hinnar göfugustu meðal listanna.
I nafni og fyrir hönd allra
íslenskra iðkenda og unnenda
tónlistar, tek ég við Stúdenta-
stjörnunni.
Að lokum þetta, kæru stúdent-
ar: Þo'tt eflaust verði oft þungt
fyrir fæti, þótt samviskan knýi
ykkur til baráttu og byltinga, þá
gefið ykkur þó einnig tíma til
þess að njóta — til þess að njóta
mannlegs samfélags, til að
gleðjast og til að gleðja bræður
ykkar og systur. .í’agra gleði,
guði logi, / Gimlisdóttir, heill sé
þér! / í þinn hásal hrifnir eldi, /
heilög gyðja komum vér. / Þínir
blíðutöfrar tengja, / tiskan
meðan sundur slær; / allir bræð-
ur aftur verða / yndisvængjum
þinum nær.““
Þannig var dr. Róbert, og
þannig minnumst vér hans,
nemendur guðfræðideildarinnar,
,Jierrarnir“ hans, sem eigum hon-
um svo mikið að þakka. Starf
hans við deildina var mikið og
merkilegt, og návist hans jafnan
með þeim hætti, að hún feykti
burt öllum hversdagsleika.
Árangur af starfi hans er, að ég
hygg, þegar kominn í ljós í
kristnihaldi voru, og hann á eftir
að koma enn betur í ljós á næstu
árum.
Ég bið Guð að styrkja frú
Guðríði i þungri sorg og við hjón-
in sendum henni og fjölskyldu
þeirra innilegar samúðarkveðjur.
Gunnar Björnsson.
Dr. Róbert Abraham Ottósson
er látinn.
Þessi frétt er sorgartíðindi fyrir
alla vini hans, einkum þá, sem
hafa þekkt hann og unnið með
honum áratugum saman. Ég hefi
því miður ekki borið gæfu til að
þekkja hann lengur en i rúmlega
tíu ár, en á þeim tima hefur hann
lfka verið einn minna áhrifa-
mestu kennara og hjálparhella í
starfi. í fjögur ár kenndi hann
mér og öðrum samstúdentum
minum kirkjulega litúrgfu við
guðfræðideild Háskóla íslands, og
jafnframt var hann söngstjóri
minn í Söngsveiúnni
Fílharmóniu f jafnlangan tíma.
Hvort tveggja er dýrmætt i endur-
minningunni. Dr. Róbert var
nefnilega úthafinu Ifkur, þar sem
skiptast á stillur í blíðum veðrum,
og æstar risavaxnar úthafsöldur i
stórviðrum og þess á milli eru öll
tilbrigði náttúruaflanna leikin.
Mér finnst ég hafa kynnst þessu
öllu saman i kynnum mfnum af
dr. Róbert. í kennslustofunni
kynntist ég kyrðinni og rósem-
inni hjá hinum fædda kennara,
sem leiddi okkur áfram f mildi
gegnum sögu hinnar kirkjulegu
litúrgfu frá upphafi og tildagsins
í dag. Það voru ekki aðeins fyrir-
lestrar hans, sem komu okkur að
gagni siðar meir, heldur kennsla
hans í tóndæmum, sem hann lét
okkur æfa. Öðrum tilbrigðum
skapgerðar hans kynntist ég á
æfingum hjá kórnum hans, þar
sem hinn kröfuharði listamaður
reyndi að fá okkur til að syngja
fegurstu verk tónbókmenntanna,
og tókst það líka með óbrigðulli
tónheyrn, frábærum túlkunar-
hæfileikum og fitonskrafti hins
viljasterka leiðtoga, sem sökkti
sér öllum inn í verkefni augna-
bliksins. Hver einasta tónhending
var vandlega undirbuin fyrirfram
og kynnt okkur svo rækilega, að
við urðum ævilangir vinir þeirra
verka, sem við bárum gæfu til að
syngja undir stjórn hans.
Hvflík gæfa að fá að njóta þessa
manns sem læriföður, er við átt-
um að búa okkur undir preststarf
í íslenzku þjóðkirkjunni! Og eftir
á að hyggja, — lengst af mfnum
námstíma var þessi þriggja ára
kennsla dr. Róberts ekki á náms-
skrá guðfræðideildar en var eins
konar skyldukvöð, sem hann tók á
sig sem söngmálastjóri þjóð-
kirkjunnar. En þegar ég hefi séð,
hvílíkt hrafl það er, sem
nágrannaþjóðir okkar láta
stúdenta sína læra f litúrgíu,
hrósa ég happi yfir því að hafa
notið leiðsagnar dr. Róberts. Ég
vil nefna nokkur atriði, sem ég tel
mig hafa notið góðs af í mfnum
prestsskap:
ífyrsta lagi: Dr. Róbert lét okk-
ur, hina verðandi presta, kynnast
starfi verðandi organista
kirkjunnar með því að láta hina
ungu nemendur sína á þessu sviði
sækja litúrgíska tima í guðfræði-
deildinni. Þetta vandi okkur fyr-
irfram á samstarf við væntanlega
organista okkar.
í öðru lagi lærðum við að líta ;
litúrgíu íslenzku kirkjunnar sem
eina grein á litúrgískum meiði
allrar kristni, en ekki sem
einangrað fyrirbæri. Þess vegna
gætum við með meiri djörfung en
ella kennt kórum okkar að meta
litúrgískt gildi hátíðasöngva
Bjarna Þorsteinssonar. Það er t.d.
engin tilviljun, að nemendur dr.
Róberts voru fyrstir til að taka
upp notkun hátíðasöngvanna í
Eskifjarðarprestakalli.
í þriðja lagi tókst honum að inn
prenta nemendum sínum aukinn
hraða í kirkjusöng. Eitt dæmi er
breytingin, sem orðið hefur á
sönghraða í sálmalaginu: „Upp,
skepna hver, og göfga glöð“, frá
því að ég heyrði það fyrst. Þá tók
45 sekúndur til eina mínútu að
syngja hvert vers. Nú tekur það I
hæsta lagi 25 sekúndur og er
mikiu fegurra lag. Jafnvel börnin
hrifast með af einskærri gleði við
að syngja þennan lofsöng.
í fjórða lagi kenndi hann okkur
að meta þann fjársjóð sem við átt
um f okkar eigin islenzka músík-
arfi. Þar var hann sjálfur fremst-
ur allra vísindamanna, og hann
miðlaði okkur óspart af
þekkingarbrunni sínum. Bók
hans „Tuttugu og tveir helgi-
söngvar11 hefur að geyma flest
þau lög, sem hann kynnti okkur
stúdentunum á þessum árum. Og
við notuðum þessi lög við guðs-
þjónustur, þar sem við sungum,
bæði innan Háskólans og utan.
Hér minnist ég æfinga undir
guðsþjónustur, sem marka sögu-
leg tímamót: Fyrsta miðnætur-
messan á jólum í Dómkirkjunni
1964. Síðan er þessi miðnætur-
messa fastur liður f jólahaldi
Reykvíkinga. — Fyrsti aftansöng-
ur á jólum í sjónvarpi 1966, fræg-
ur af ritdeilum i blöðum í byrjun
árs, 1967. — Aðrir muna eftir
undirbúningi að vfgslu Skálholts-
dómkirkju 1963, og vinnu hans
með Skálholtskórnum æ siðan.
Það er sannarlega mikill arfur,
sem dr. Róbert hefur látið okkur
nemendum sínum eftir sig, hvort
sem við erum prestar eða fræði-
menn. Andi hans mun óhjá-
kvæmilega svífa yfir vötnunum,
þar sem unnið er að rannsóknum
á íslenzkri kirkjutónlist eða þar
sem nemendur hans reyna I kyrr-
þey að efla íslenzka menningu í
sóknum sínum víða um land.
Minningin um hann kallar okkur
til dáða, ekki ti 1 uppgjafar.
Kaupmannahöfn, 13. marz 1974.
Kolbeinn Þorleifsson.
Mikil var sú gæfa að kynnast
Róbert A. Ottóssyni, þessum vor-
boða heimsmenningar, sem stund-
um festir rætur f þessu senn
einstaklingslausa landi, gestinum
útlenda, sem varð jafn íslenzkur
og mosagrátt hraunið.
Veröld, sem var, heitir eitt
af öndvegisritum þessarar
byltingarsömu, óvissu aldar.
Róbert A. Ottósson var einskonar
persónugervingur þeirrar menn-
ingar, sem er aðal rits Stefáns
Zweigs og inntak. Það var eins og
Róbert A. Ottósson segði, jafnvel
aðeins með áleitinni hæversku
sinni: Þessi veröld var ekki
einungis, hún verður. Það þarf
mikinn inngróinn húmanisma til
að trúa því á vorum dögum.
(Jr þessum menningarheimi
tiginnar, innri frelsiskenndar
eins og Zweig orðar það I aldarlýs-
ingu sinni, var Róbert A. Ottósson
sprottinn, þangað sótti hann
kynngi og kraft, víðsýni og eldleg-
an áhuga, sem átti eitthvað skylt
við vorið. Zweig talar um siðfágun
f sömu andrá og „alþjóðleg
kynni“ og varar við þjóðernis-
stefnum.eins og við kynntumst
þeim á fyrra hluta þessarar aldar.
Gamla Frón naut góðs af þeim
heimsborgaralega arfi, sem lá f
blóði Róberts A. Ottóssonar, ekki
síður en Stefáns Zweigs.
Einar Benediktsson, sem öðrum
íslendingum fremur hefði getað
talað um „alþjöðleg kynni“ f sömu
andrá og heilbrigða þjóðernis-
kennd, kallaði norræna vær-
ingja, eða þá, sem sóttu suður
til Miklagarðs, „víkinga* and-
ans um staði og hirðir". Á Is-
landi eru staðir, en ekki hirðir.
Róbert A. Ottósson setti það
ekki fyrir sig, svo hlédrægur
og yfirlætislaus sem hann var.
Sjá, hér er minn staður, mitt líf og
mitt lán, sagði annað skáld, nær
okkur í tímanum.
Róbert A. Ottósson var óvenju-
hlýr maður og nærgætinn, en
kröfuharður og allt að þvf
miskunnarlaus fyrir hönd listar
sinnar. Viðmót hans var agað af
þeirri evrópsku menningararf-
leifð, sem honum var i blóð borin
og við þurfum á að halda öðru
fremur. Þetta er borgaraleg
menning og engin furða þótt Kín-
verjar þoli illa einn höfuðpaur
hennar, Beethoven. Þessi menn-
ing var ávallt í fylgd með Róbert
A. Ottóssyni. Hann gaf meira en
honum var gefið, flaðraði aldrei
upp um annað fólk með oflofi,
sem er háð, en hafði gleði af að
víkja að manni hlýju orði, ef hon-
um þótti ástæða til. Lagði jafnvel
lykkju á leið sína í þeim erinda-
gjörðum. Slfk uppörvun minnir á
regnið og sólina, sem kalla á vöxt
og þroska. Hann minnti að þessu
leyti á Bjarna Benediktsson, sem
sótti andrúm aldarinnar á sömu
slóðir og Róbert A. Ottósson. Fals-
laus uppörvun þeirra var f ætt við
vorið. En þeir voru ólfkir að öðru
Ieyti.
Þegar við Róbert A. Ottösson
hittumst síðast, ekki alls fyrir
löngu, talaði hann um margt að
venju. Hann tottaði að sjálfsögðu
pípuna, talaði lágt gladdist yfir
sumu, var hugsi yfir öðru. En
mest talaði hann þó um svila sinn
veikan, þann góða dreng Magnús
frá Mel. Það stóð til að við heim-
sæktum hann saman. En á því
verður bið.
Þessi fáu -örð eru skrifuð I
þakklætisskyni, en ekki til að
vega og meta listamanninn Rób-
ert A. Ottósson (til þess skortir
mig þekkingu) eða lýsa marg-
lyndi hans og persónutöfrum.
Samt þykist ég vita, að hann hafi
verið einn af fáum útvöldum.
Hlýtt viðmót og viðurkenningar-
orð af hans munni voru öðru verð-
mætara. Þannig tala þeir einir,
sem eru ánægðir með þær kröfur,
sem þeir gera til sjálfra sín. Hinir
eru alltaf óánægðir — með aðra.
Meðal annars af þeim sökum er
fráfall Róberts A. Ottóssonar
óbætanlegt og sársaukafullt áfall.
Hann stækkaði öðrum fremur
þetta þrönga og að mörgu leyti
háværa og yfirborðslega þjóð-
félag. Við lát hans hefur það
skroppið saman, minnkað. Og við
eigum ekki von á Messiasi.
Nú þegar Róbert A. Ottósson er
allur og andi hans hverfur inn i
fögnuð Bachs, Handels og
Beethovens, skulum við minnast
hans með því að gera meiri kröfur
til sjálfra okkar en annarra. Þo að
hann hefði ekki kennt okkur ann-
að, hefði hann ekki komið erindis-
leysu á fund þessarar heimsfjar-
lægu, einmana þjóðar.
En ísland gaf honum einnig
mikið: konuna, sem stóð við hlið
hans. Hann hefði áreiðanlega get-
að sagt með Einari Benediktssyni,
að hún hafi verið„drottning míns
anda, dis við mitt borð“ og er slík
reynsla mikil hamingja, ekki sízt
þegar haft er í huga, að „mungát-
in sjálf hún ber moldarkeim".
Með þakklæti er Róbert A.
Ottósson kvaddur. Og enginn fyll-
ir það skarð sem hann skilur
eftir. Ástæðan er sú, að enda þótt
hann hafi lifað og hrærzt í mikilli
list, var hann jafnvel meiri af
sjálfum sér en henni. Það er ekki
of mikið framboð jafnvel á
vórum dögum á miklum
húmanistum, boðberum listar og
menningar og ógleymanlegum
manndómsmönnum, sem segja,
það eitt, sem þeir hugsa. Það, sem
Róbert A. Ottósson hugsaði, átti
ekki aðeins rætur f kaldri rök-
hyggju, heldur einnig og ekki síð-
ur hlýju, stóru hjarta.
Matthías lohannessen.
Bergmundur Bœring
Jónsson — Minning
Fæddur 9. sept. 1953
Dáinn 8. febrúar 1974
Annað veifið erum við eftir-
minnilega minnt á þá staðreynd,
að starf íslenzka sjómannsins er
áhættusamt. I misjöfnum veðrum
þarf ekki mikið út af að bera, svo
að sköpum skipti, og jafnan er þá
skammt milli lffs og dauða.
Það var um sjöleytið föstudags-
morguninn 8. febrúar síðast lið-
inn, þegar áhöfnin á togaranum
Karlsefni var að taka inn vörp-
una, að ólag reið á skipið, og Berg-
mundur Bæring, sem var að fást
við trollhlera, missti jafnvægið,
Afmælis- og
minningar-
greinar
ATHYGLI skal vakin á þvf,
að afmælis- og minningar-
greinar verða að berast blað-
inu fyrr en áður var. Þannig
verður grein, sem birtast á í
miðvikudagsblaði, að berast
í sfðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag, og hliðstætt með
greinar aðra daga. — Grein-
arnar verða að vera vélritað-
armeð góðu línubili.
hrataði ofan í skutrennuna og
rann í sjóinn.
Og þrátt fyrir það, að áhöfn
Karlsefnis og nærstaddra skipa
gerðu allt, sem í mannlegu valdi
stóð til að leita Bergmundar, tókst
ékki að finna hann. — Enn einu
sinni hafði sjórinn krafið íslenzku
þjóðina um fórn, og að þessu sinni
var það rúmlega tvítugur efnis-
piltur, dugmikill og reyndur
sjómaður, þó að ungur væri að
árum.
Bergmundur Bæring var fædd-
ur í Reykjavík þann 9. september
1953, sonur hjónanna Ingunnar
Jónasdóttur og Jóns Magnússonar
útvarpsvirkja. Hann ólst upp hjá
foreldrum sínum til fimm ára
aldurs, en þá skildu þau hjón sam-
vistir og skömmu sfðar giftist
Ingunn aftur Sigurði Bárðarsyni,
bifreiðarstjóra, sem gekk Berg-
mundi Bæring i föðurstað.
Síðustu árin hefur fjölskyldan
búið að Háaleitisbraut 119 í
Reykjavfk.
Bergmundur Bæring dvaldi á
sumrum hjá afa sfnum og ömmu,
Jónasi Finnbogasyni og Hansinu
Bæringsdóttur, í Bolungarvík, allt
frá unga aldri og fram á unglings-
ár, og má með sanni segja, að þar
hafi verið hans annað heimili. Þar
vandist Bergmundur Bæring alls
konar vinnu til sjós og lands og
undi vel hag sínum. Hann var
mjög lagtækur til allra starfa og
átti létt með nám. Að loknu námi f
gagnfræðaskóla stefndi hugur
hans til sjómennsku. Hann réðst
nokkur sumur háseti á vélbátinn
Bryndfsi frá Isafirði til frænda
sfns Finnboga Jónassonar út-
gerðarmanns, einnig reri hann
hjá frændum sínum í Bolungar-
vik.
Bergmundur Bæring var sér-
stakt prúðmenni í umgengni,
hæglátur og greindur vel. Hann
iðkaði mjög bo'klestur í tómstund-
um og var námfús. Hann hafði
enn ekki gert upp við sig,' hvert
starf hann ætti að velja sér að
ævistarfi, þegar kallið kom. i vet-
ur sem leið var Bergmundur
Bæring við nám í Námsflokkum
Reykjavfkur f þeim tilgangi að
búa sig undirfrekara nám annað-
hvort við Sjómannaskólann eða
Verzlunarskólann. En nú er
skorið á þráðinn, ævin er á enda,
draumarnir um framtíðina allt f
einu að baki, og Bergmundur
Bæring horfinn út á móðuna
miklu. Við, sem eftir lifum, þökk-
um hinum prúða dreng sam-
vistirnar og biðjurn honum bless-
unar. Foreldrum hans, bræðrum
og öðrum ástvinum sendi ég inni-
Iegar samúðarkveðjur.
Þorsteinn Sigurðsson.