Morgunblaðið - 02.07.1974, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. JULl 1974
7
••
Orvar
C-vítamín
starfsemi heilans?
Dr. Josef Smola er tékkneskur
vlsindamaður og starfar sem vls-
indalegur ráðunautur við rann-
sóknarstofnun kolaiðnaðarins I
Tékkóslóvaktu. Hann hefur af tilvilj-
un uppgötvað áður óþekkt, og mjög
forvitnileg áhrif C-vítamlns á llkams-
starfsemina. Smola heldur því fram.
að hið umdeilda vltamln geri menn
ferskari andlega. Tékkneski vlsinda-
maðurinn tilkynnti um þessa upp-
götvun á fundi vlsindamanna frá
fjölmörgum þjóðum. sem hatdinn
var I nágrenni Lundúna fyrir
skömmu. Vel getur verið, að fundur
þessi hafi markað tlmamót I sögu
C-vltamlns þar sem vlsindamenn
gáfu þar sannfærandi skýringar á
ýmsum vafaatriðum um lyfið.
Áður var þvl haldið fram, að C-
vltamln hefði góð áhrif á ýmsa sjúk-
dóma. Það var sagt lækna kvef og
inflúensu. koma I veg fyrir hjarta-
sjúkdóma og jafnvel styrkja llkam-
ann svo, að ákveðnar forsendur
krabbameins næðu ekki að skapast.
Komi nú I Ijós, að C-vltamln geti
einnig haft örvandi áhrif á heilastarf-
semina, má með sanni segja, að það
sé allra meina bót. Getur þetta verið
satt? Þetta er spurning, sem margir
læknar spyrja nú sjálfa sig: Er það
mögulegt, að svo einföld sameind
(efnafræðilega er C-vltamln mjög llt-
ið og raunar næsta ómerkilegt efni)
geti haft svo margvlsleg og þýð-
ingarmikil áhrif á llkamann?
Fyrir áðurnefndan fund gat eng-
inn gefið ákveðið svar við þessari
spurningu, en einn fundarmanna,
Sherry Lewin llfefnafræðingur frá
Lundúnum, setti hins vegar fram
kenningu, þar sem hann tengir C-
vltamln helztu sameindakerfunum,
sem stjórna niðurbroti efna I llkam-
anum. Þar er kominn hlekkurinn,
sem vantaði (I þekkingu okkar
a.m.k ), og þá er auðvelt að skilja,
hvernig C-vltamln getur haft áhrif á
svo margvlslega og mismunandi
starfsemi I llkamanum. Og þá fellur
allt saman við kenningu Smola um
örvandi áhrif C-vltamlns á heilastarf-
semina, svo sem enn mun sýnt
verða.
En hvernig gátu vlsindamenn um
allan heim lent I svo miklum vand-
ræðum vegna þessa litla, og að þvf
er virðist einfalda, vftamlns? Þess
ber fyrst að geta, að mannslikaminn
getur ekki framleitt C-vltamln fremur
en llkamir sumra annarra dýrateg-
unda, þar á meðal má nefna ind-
versku leðurblökuna, sem lifir á
ávöxtum. Við verðum að fá það með
fæðunni. Spurningin er: hvað
þurfum við mikið magn? C-vltamln
hefur verið tengt skyrbjúg allar
götur slðan á 16. öld er það var
uppgötvað I brezka flotanum, að
hægt var að fyrirbyggja sjúkdóminn
með neyzlu citrus-ávaxta (appelslna,
sltróna o. fl ). Þegar vlsindamenn
reiknuðu út, hve mikilsmagns Cvlta-
mlns við þyrftum að neyta á degi
hverjum, höfðu þeir I huga, hve
mikið þyrfti til þess að koma I veg
fyrir skyrbjúg. Nóbelsverðlaunahaf-
inn Linus Pauling reiknaði dæmið
hins vegar með hliðsjón af því, hve
mikils magns aðrar dýrategundir
neyttu á dag, og komst að þeirri
niðurstöðu, að við þörfnuðumst
þriggja gramma á dag, sem er
hundrað sinnum meira en mælt er
með I Bretlandi og fimmtlu sinnum
meira en Bandarlkjamenn telja hæfi-
legt. Hver hefur rétt fyrir sér?
MJÖGJÁKVÆÐAR
NIÐURSTÖÐUR
Á áðurnefndum fundi I Lundúnum
rannsökuðu vlsindamennirnir hin
góðu og augljósu áhrif C-vItamlns á
llkamann. Almennt er álitið, að vlta-
mlnið hafi góð áhrif gegn kvefi og
eins og gefur að skilja fór mikill tfmi
I rannsóknir á þvl atriði. Josef
Smola skýrði frá tilraunum slnum á
1000 tékkneskum kolanámumönn-
um, sem hann hafði gefið auka-
skammt af C vltamlni á degi hverj-
um. Skammtarnir voru smáir, einn
tlundi úr grammi, en engu að síður
varð árangurinn mjög jákvæður.
Þeir, sem tóku skammtana, fengu
1 5 prósent færri kveftilfelli og töp-
uðu 16 prósent færri vinnudögum
vegna veikinda, borið saman við þá,
sem ekkert C-vltamln tóku. Þetta er
mjög áhugavert I vísindalegu tilliti,
en hefur einnig mikla efnahagslega
þýðingu.
Þegar Smola vann að þessum
tilraunum tók hann einnig eftir þvl,
að þeir, sem tóku C-vItam!n, voru
miklum mun betur á sig komnir
andlega, voru betur vakandi og við-
bragðsfljótari, enda urðu þeir fyrir
10 prósent færri slysum en aðrir.
Hann hófst handa um að rannsaka
þetta fyrirbrigði á vísindalegan hátt
og komst þá að því, að þeir, sem
fengu aukaskammt af C-vltamini,
höfðu mun næmari athygli og voru
mun viðbragðsfljótari andlega en
aðrir. Af þv! leiddi, að þeir voru
hæfari til þess að forðast slys
Læknisfræðin stendur á háu stigi
á Vesturlöndum, en engu að slður
hefur henni ekkí enn tekizt að finna
óbrigðult ráð við venjulegu kvefi.
Það gerir kannski ekki mikið til, þar
sem þeir eru fáir, sem látast úr kvefi,
en hið sama verður ekki sagt um
krabbamein og hjartasjúkdóma. Nýj-
ustu vlsindarannsóknir benda hins
Eftir
Roger Lewin
forum
world features
vegar til þess, að þeir, sem taka
stóra skammta af C-vltamlni til þess
að forðast kvef eða lækna það, geti
um leið bjargað sér frá áðurnefnd-
um tveimur sjúkdómum, sem verða
mörgum að bana.
Lltum fyrst á krabbamein. Enginn
vafi leikur á þvl, að sumar tegundir
orsakast af efnum, sem kallast nltró-
samín. Sum þessara efna koma fyrir
I ákveðnum fæðutegundum, önnur
myndast I fæðunni I geymslu og enn
önnur á meðan fæðunnar er neytt. Á
slðastliðnu ári uppgötvuðu banda-
rlskir vlsindamenn, að C-vltamln
getur komið I veg fyrir myndun
nltrósamlna I fæðunni eftir að henn-
ar hefur verið neytt og þannig komið
I veg fyrir eina forsendu krabba-
meins. Samkvæmt sfðustu fréttum
getur C-vltamln hins vegar ekki ein-
göngu komið I veg fyrir myndun
nltrósamína heldur einnig hindrað
myndun krabbameinsvalda I þess-
um og öðrum skyldum efnum Þess
vegna virðist örugglega mega full-
yrða, að C-v!tam!n vinni gegn
krabbameini.
Þetta eru einnig góðar fréttir að
því er viðvíkur kransæðastlflu. Fólk
deyr af kransæðastíflu vegna þess,
að háræðarnar I hjartanu stíflast af
fitu, sem berst með blóðinu. öll þau
efni, sem draga úr fitumagninu, sem
blóðið flytur, eru þvl til góðs. Og
samkvæmt niðurstöðum tékkneska
vísindamannsins Emil Ginter er það
einmitt þetta, sem C-vítamln getur
gert. Með rannsóknum á tilrauna-
dýrum hefur hann komizt að þvl, að
stöðugur skortur á C-v!tamlni leiðir
til fitumyndunar I blóði dýranna.
Nýjustu rannsóknir hans, sem hann
hefur gert á mönnum, sýna aftur á
móti, að aukaskammtar af Cvlta-
mlni minnka fitumyndunina I blóð-
inu um 10 af hundraði, sem er
umtalsvert. Sherry Lewin hefur sett
fram þá hugmynd, að auk þess sem
C-vltamlnið dragi úr fitumyndun I
blóðinu hjálpi það einnig til þess að
leysa upp þá fitu, sem þegar hefur
setzt innan I æðarnar.
Lewin hefur sett fram þá hug-
mynd, að það, sem valdi niðurbrots-
hæfni C-vltamlns, séu tvö hliðstæð
efni, sem kallast „Cyclic AMP", og
„Cyclic GMP". Þessi tvö efni eru
undirstaða alls efnaniðurbrots I
llkamanum og mega þvl teljast mik-
ilvægt stjórntæki hans. Lewin telur,
að eitt hlutverk C-vltamlns sé að
auðvelda blöndun þessara efna I
llkamanum og þannig hafi það áhrif
á alla llkamsstarfsemina
Heilinn er eitt þeirra llffæra, sem
hlýtur að verða fyrir áhrifum af
þessu. Vlsindamenn uppgötvuðu
nýlega, að sjúklingar, sem þjást af
þunglyndi, skortir efnið „Cyclic
AMP" I heiiann. Margir telja nú, að
C-vltamln geti bætt úr þessum
skorti, ef kenningar Lewins stand-
ast. Nú eru vlða gerðar tilraunir til
þess að ákvarða enn betur áhrif
C-vltam!ns á þunglyndi og jafnvel á
geðklofa. Læknar og fylgjendur C-
vltamfns blða þess með óþreyju, að
fá að heyra um úrslitin.
Enginn getur leyft sér að mæla
með þvl, að fólk fari að taka stóra
skammta af lyfjum, I þessu tilfelli
C-vItamlni, án þess að einhver annar
haldi þvl fram, að sllkt sé hættulegt.
Enn sem komið er hafa þó engin
haldgóð rök fyrir þvl, að C-vítamin
sé hættulegt, verið færð fram, jafn-
vel þótt fólk taki nokkur grömm á
dag. Eins og sýnt hefur verið gera
þessir stóru skammtar sennilega
mikið gagn. Eða svo tilfærð séu orð
eins fundarmanna á áðurnefndum
fundi I Lundúnum: „Sjómennirnir I
brezka flotanum læknuðu skyrbjúg
án þess eiginlega að vita hvernig
þeir fóru að þvt. Við ættum að hafa
jafnmikinn kjark og notfæra okkur
hin góðu áhrif C-vItamlns, án þess
að blða þess að vita með vissu hvers
vegna þau eru svo góð."
Brotamálmur Kaupum allan brotamálm lang- hæsta verði. Staðgreiðsla. Nóatún 27, slmi 25891. Sköfum og hreinsum hurðir Simi 85043 frá kl. 6—8 e.h.
Nýkomið óvenjuglæsilegt úrval af púðum allar gerðir af saum. Hannyrðabúðin Linnetstig 6 Hafnarfirði. Simi 51314. Kona með tvö börn óskar eftir eins til 2ja herb. ibúð strax. Örugg mánaðargreiðsla. Upplýsingar i sima 1 5049.
Kðpurtil sölu Kápusaumastofa Dlönu, Miðtúni 78, slmi 1 8481. Útihandrið og önnur létt járnsmiðavinna. Fljót afgreiðsla. Stáltæki s.f., Simi 42717.
Hjólhýsi til sölu Upplýsingar í síma 42787. Ensk bréfaviðskipti Segið það sem þér þurfið að segja. Fáið betri árangur. Ég get hjálpað yður. Áreiðanlegur Amerikani — dvalið 2'h ár á íslandi. Uppl. i s. 14604. Geymið auglýsinguna.
SAUOARKROKUB 18/1-1971 pg Kennarastöður Sauðárkróki Nokkrar kennarastöður við barnaskólann og gagnfræðaskólann á Sauðárkróki eru lausar til umsóknar Kennslugreinar m.a. íslenzka, Enska, Handavinna pilta, söngur, Leikfimi pilta. Allar nánari upplýsingar veita skólastjórar. Fræðsluráð.
SAGA ÍSLANDS
874-1930
í bókinni segir höfundur: Tilgangurinn með riti þessu
er sá, að reyna að gefa heildarmynd af líðan hinnar íslensku
þjóðar frá landnámstíð til vorra daga. Þetta hefi ég leitast við
að gera með hlutfallsuppdrætti eða línuriti af mannfjöldanum,
eftir því sem sagnfróðir menn hafa gefið drög til.
Snorri Sigfússon, fyrrum námsstjóri og fræðimaður segir um
bókina: Ég dáðist þá og geri ekki síður nú að þvi listfengi og því
hugarfari, sem bókin ber vitni og því söguskyni, sem sýnir
mikinn kennara. Mætti með réttu nefna hana listræna perlu,
sem vel ber að varðveita. En hún ætti einnig að verða að virku
afli í fræðslu þeirra, sem upp vaxa.
Bókin fæst hjá:
Bókaverzl. Helgafell, Laugavegi 100,
Bókaverzlun ísafoldar. Austurstræti 8,
Bókaverzlun Lárusar Blöndal, Vesturveri og Skólavörðustlg,
Bókaverzlun Málsog menningar, Laugavegi 18,
Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar, Austurstræti 18,
Bókaverzlun Snæbjarnar, Hafnarstræti.
LOFTPRESSUR GRÖFUR
Leigjum út traktorsgröfur, pressubila, vélsópara,
traktorsgröfu, og Bröit X 2 gröfu.
Tökum að okkur að grafa grunna, fjarlægja
uppgröft o.fl. Einnig hverskonar múrbrot, fleyga-
borvinnu og sprengingar.
Kappkostum að veita góða þjónustu, með
góðum tækjum og vönum mönnum.
UERKFRnmi HF
Verktakar — Vélaleiga.
Skeifunni 5 V 86030 og 85085.