Morgunblaðið - 02.07.1974, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. JULl 1974
27
— Richard Beck
Framhald af bls. 25
naut þar kennslu margra víð-
frægra og stórgóðra kennara.
Vorið 1924 lauk ég meistara-
prófi og fjallaði ritgerð mín til
meistaraprófs um áhrif Byrons
lávarðar I íslenzkum bók-
menntun. Doktorsprófi lauk ég
tveimur árum síðar og var við-
fangsefni mitt þá um þýðingar
sr. Jóns Þorlákssonar á Bægisá
á „Tilraun um manninn" eftir
Alexander Pope og Paradisar-
missi eftir Milton. Þessi
doktorsritgerð mín var síðan
prentuð stytt fyrir allmörgum
árum í riti H.I. Studia
Isalndica.
Hann ræðst
til háskólans
í N-Dakota
Þegar þessum áfanga á
menntabraut Richards Beck er
nú farsællega lokið, hugleiðir
hann um stund að hverfa til
Islands en þá var engin staða
fyrir hann hér, eins og áður var
að vikið. Ofarlega var I huga
hans, að ílentist hann vestra, þá
gæti hann fengið kennarastöðu
í norrænum málum, en þær
stöður voru fáar og hann vildi
tryggja svo framtíð sína, að
hann gæti orðið kennari I
ensku. Haustið 1926 tekur hann
að sér kennslu f enskum bók-
menntun við St. Olafs College I
Northfield í Minnesota. Þar
kveðst hann hafa kennt einum
nemanda sínum íslenzka tungu,
EinariHágen,sem löngu ervíð-
kunnur fræðimaður og nú pró-
fessor við Harvardháskóla og
einn þeirra sem H.I. sæmdi
heiðursdoktorsnafnbót á 60 ára
afmæli sínu. Segist Richard það
jafnan telja sér heiður að hafa
getað veitt honum leiðsögn á
fyrstu sporunum í námi fs-
lenzkrar tungu. Síðar kenndi
hann um hrið við Thiel College
og var forseti enskudeildarinn-
ar þar, en síðsumars 1929 býðst
honum staðaíNorðurlandamál-
um við Ríkisháskólann í Norð-
ur Dakóta og því starfi gegndi
hann í 38 ára, eða þar til 1967
að hann lét af embætti, sjötug-
ur að aldri. Meðfram
prófessorsembættinu var hann
einnig áslenzkur ræðismaður f
fjöldamörg ár og segist minnast
þess með ánægju. Einnig tók
hann að sér umfangsmikil
aukastörf, sem m.a. voru fólgin
í kynningarstarfi um Island, ís-
lenzka tungu og bókmenntir og
segir, að hann hafði verið svo
heppinn, að einmitt þessi störf
og þau, sem hann innti af hendi
fyrir Þjóðræknisfélagið, hafi
einmitt fallið í sama farveg og
hans daglegu störf. Vann hann
einnig mikið fyrir Noreg, þvf að
hann kenndi einnig norsku
þarna og Norðmenn eru fjöl-
mennir á þessum slóðum.
Ég spyr Richard um fyrstu
íslenzku útflytjendurna, sem
hann komst í kynni við, þegar
hann kom vestur. Hver var
þeirra hugur til Islands?
— I hópi frumherjanna veit
ég, að margir voru þeir, sem
báru í brjósti djúpa saknaðar-
kennd og lfklegt er að sumir
þeirra hafi séð eftir að hafa
farið frá íslandi. Og umfram
allt höfðu þeir áreiðanlega ekki
gert sér grein fyrir þeirri miklu
baráttu, sem beið þeirra. En
flestir þeirra einsettu sér
áreiðanlega að verða mætir og
góðir borgarar hins nýja lands
og tókst það ágætavel.
Kynnin af Káinn
og fleiri
v-ísl. skáldum
— Þú hefur sjálfsagt kynnzt
vestur-íslenzkum skáldum eins
og til dæmis Káinn og fleirum.
— Já. Ég kynntist Káinn vel.
Og Jóhanni Magnúsi Bjarna-
syni. Og Guttormi J. Guttorms-
syni.
Kynni okkar Káins hófust
svo, að það mun hafa verið árið
1928 eða 1929, að ég ritaði fyrir
Eimreiðina grein um bók-
menntaiðju Islendinga í
Vesturheimi. Vitanlega fjalla
ég þar um Káinn. Kaflanum lýk
ég á svofelldum orðum: „lausa-
vísur láta honum bezt, en lengri
kvæði rniður." Þetta er alveg
satt, en ég varaði mig ekki á, að
þetta var í stuðlum. Skömmu
síðar birtist svo í Lögbergi
þetta:
„Lausavfsur láta honum bezt
en lengri kvæði miður.
Richard Beck“
og undir
„I handarskolum fer þó flest
friður sé með yður.
Káinn.
Ég skrifaði nú Káinn og
þakkaði kveðjuna og þannig
hófust okkar framúrskarandi
góðu kynni, sem entust meðan
hann lifði. Það kom síðar í
minn hlut að gefa út ljóðasafn
hans að beiðni Magnúsar
Kjarans og reyndi ég að safna
saman flestu eftir hann og enda
þótt ég næði ekki í allt, leitaðist
ég við að safna saman megin
hluta vísna hans og kvæða. Síð-
ar sá Tómas Guðmundsson um
að gefa úr úrval úr verkum
hans og vann það verk af prýði
eins og honum er lagið. Káinn
var merkilegur maður og sér-
stæður. Hann var virðulegur í
fasi, reisn yfir framgöngu hans.
Hann var skyldur Jónasi Hall-
grímssyni og ættarmót yfir
vanga mátti glögglega sjá.
Hann var glaðlegur maður og
þótti eins og sumum sopinn
góður. Ekki ætla ég mér að
áfellast hann fyrir það. Hann
var vinsæll og virtur, framúr-
skarandi barngóður og blfður,
þótt sumum fyndist hann hrjúf-
ur á ytra borði. Eg sagði til
hans í vísu:
„Heyrist bak við hlátrabylgjur
hjartað gegnum ljóðin þín ...“
Og hann var líka alvárlega
hugsandi maður jafnframt þvf,
að hann var frábært kímni-
skáld.
Ég kynntist lfka Jóhanni
Magnúsi Bjarnasyni. Hann var
mikilvirkur skáldsagnahöfund-
ur og orti ágæt kvæði. Að því
kom, að hann var, verðugur
mjög, sæmdur riddarakrossi
fyrir ritstörf sín. Þá segir kona
hans, Guðrún Hjörleifsdóttir
við hann: „Þetta færðu nú
góði minn, fyrir að ljúga upp
sögum.“ Þetta sagði Jóhann
mér í áheyrn Guðrúnar og
skemmtu bæði sér konunglega,
enda var sambúð þeirra innileg
og ástúðleg alla tíð, þótt ekki
væri búið við ríkidæmi. Jóhann
var mikill Islendingur, enda
þótt hann færi af Islandi 9 ára
og sæi ekki land sitt „líkamleg-
um augum“ eins hann orðaði
það upp frá því. Það var gott að
koma á heimili þeirra hjóna og
allt lff Jóhanns einkenndist af
þeirri skoðun, sem Þorsteinn
skáld Erlingsson setti fram er
hann sagði:
„Mig langar að sá enga lygi
þar finni
sem lokar að síðustu
bókinni minni.“
Nú Guttormi J. kynntist ég
vel og við skrifuðumst á og
heimsótti ég hann iðulega í
Manitoba og naut gestrisni
hans og þar sveif fslenzkur andi
yfir vötnum. Guttormur var
fæddur í Nýja tslandi og eina
meiri háttar skáld íslenzkt, sem
fætt er vestanhafs. Hann var
gæddur djúpri og sterkri skáld-
gáfu, og hann kom nokkrum
sinnum til Islands, eins og
margir vita. Hann sagði við
mig: „Maður þarf að fara til
Island til að hrista upp Islend-
inginn í sér.“
Að vera
jákvœður
— Mig langar að spyrja þig
Richard. Ertu jafn jákvæður í
allra garð og þú virðist vera?
— Þetta hefur nú enginn
spurt mig um áður, segir hann.
Tekur meira að segja ofan gler-
augun og hugsar málið.
— Jú, ég er jákvæður f eðli
mínu. Það er dýpra í mér. En ég
get verið gagnrýninn f bók-
menntadómum. En maður mæl-
ir f jöllin, þar sem þau eru hæst.
Og ég vil frekar varðveita það
jákvæða. Auðvitað er mér ekki
allt jafn kært. Tökum til dæmis
ljóð. Sjálfur yrki ég f hefð-
bundnum stíl. En ég fordæmi
ekki það sem er ort órímað.
Einn af skólabræðrum minum
Jóhann Jósson var meðal
þeirra fyrstu, sem orti órímað
og ljóð hans eru fögur og mikill
skáldskapur. Mikið skáld verð-
ur alltaf mikið skáld, hvaða
ljóðaform, sem valið er. Ung
skáld verða að finna sfn form
og við vitum að stefnur rísa og
stefnur hnfga. Og þetta á ekki
aðeins við um skáldskapinn;
við verðum að viðurkenna önn-
ur sjónarmið, aðra lífsskoðun
en maður hefur sjálfur.
Mig langar svona undir lokin,
sagði Richard Beck, að geta
þess, að ég tel mig hafa verið
gæfusaman og hafa kynnzt
mörgu góðu fólki. En þó fýsir
mig alveg sérstaklega að geta
eins, George W. Carver, sem
var vísindamaður, Svartur.
Fæddur þræll. En hann varð
einn víðfrægastur vísinda-
manna sinnar tiðar og það sér-
staklega fyrir starf sitt með
jarðhnetuplöntuna og rann-
sóknir á henni. Ur þessari
plöntu vann hann merkar
afurðir. Hann var einu sinni
boðinn til háskólans í Cornell,
þegar ég var það við nám, til að
flytja fyrirlestur og þar sem ég
var þá forseti erlenda stúdenta-
klúbbsins kom það í minn hlut
að fylgjast talsvert með honum.
Hann var ógleymanlegur mað-
ur og það var stórkostlegt að sjá
hann og heyra. Hann sameinaði
vísindamennsku og einlægni og
djúpan mannúðaranda. Að
kynnast' honum er með áhrifa-
mestu ævintýrum, sem ég hef
lent í, ef ég má orða það svo.
— Mig langar að sfðustu að
segja, að það er ánægjulegra en
ég fæ með orðum lýst fyrir okk-
ur Margréti að vera hér á 30 ára
lýðveldisafmæli og 1100 ára af-
mæli landsbyggðar. Hver heim-
sókn til ættjarðarinnar treystir
ættar og menningarbönd og er
uppspretta yndis og yngingar-
lind. h.k.
SVAR MITT
EFTIR BILLY GRAHAM
Vinsamlegast úrskýrið, hvað Kristur átti við, þegar hann
kallaði sig mannssoninn.
Þetta hlýtur að vera óvenjumikilvægt hugtak, enda
kemur það fyrir meira en áttatíu sinnum í guðspjöll-
unum. Margar ástæður geta legið til þess, að Kristur
nefndi sig þessu nafni. Hann var sannarlega Guð, en
hann var einnig sannarlega maður, og hann kom til
þess að verða eitt með mönnunum og neyð þeirra.
Hann var líka sannarlega sonur Daviðs, hinn fyrir-
heitni, en jafnframt vildi hann gera það lýðum ljóst,
að hann hefði komið til þess að frelsa menn af öllum
þjóðum og kynkvislum. Þegar hann notar heitið
mannssonur, er hann með því að lýsa yfir, að tilboð
hans um hjálpræði sé ætlað öllum mönnum, að hann
hafi komið til þess að endurleysa alla þá, sem vilja
veita honum viðtöku sem frelsara. Takmarkaður
mannlegur hugur getur ekki skilið allt það, sem felst
í holdtektinni — því, að Guð kom í heiminn í manns-
mynd — en hún er dýrleg staðreynd, og í þessu verki
kærleika og miskunnar Guðs stendur hjálpræðið
öllum til boða, ókeypis, þeim sem þiggja vilja.