Morgunblaðið - 31.01.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 31. JANUAR Í975
Frá 1972 til 1975 jókst
þjóðarframlciðsla um 24.4
milljarða króna, þar af voru
23,6 milljarð-
ar vegna verð-
hækkana cn
0,8 miiljarðár
raunvcruleg-
kur vöxtur.
Launin hafa
hækkað um 472%
en ráðstöfunartekjur um 39%
0,8
HAGDEILD Vinnuveitendasam
bands íslands hefur unnið upp
yfirlit yfir þróun launakostnaðar
sl. 10 ár, þar sem m.a. er gerð
grein fyrir hvernig launahækkanir
í krónum talið hafa étist upp
vegna verðlagshækkana og
skattahækkana. í yfirliti hagdeild-
arinnar segir m.a.: „Frá árinu
1972 til 1973 jukust árstekjur
faglærðs starfsmanns um kr.
152.200. Til viðbótar þessu
greiddi atvinnurekandinn kr.
31.500 meira í launatengd gjöld
1973 en árið áður. Þannig hækk-
aði heildarlaunakostnaðurinn á
milli áranna um kr. 183.700 á
hvern faglærðan starfsmann. Þótt
launþegin fengi kr. 152.200 meir
í tekjur árið 1973 en árið áður
urðu skattar og verðhækkanir
þess valdandi að raunráðstöf-
unartekjur hans lækkuðu um kr.
3.400 milli þessara ára."
— Hœkkun launa og
framleiðsluaukningin
Síðar segir I yfirlitinu: „Efna-
hagsþjóðfélag okkar er margþætt.
ÞaS er I örum vexti. ÞjóSarfram-
leiðslan eykst, fjárlögin hækka.
vinnulaunin hækka, en samt sem
áður er svipað komið fyrir fyrir-
tækinu eins og starfsmanninum
þ.e. hærri tölur þýða ekki endilega
að úr meiru sé að spila.
Þjóðarframleiðslan hefur á síð-
ari árum aukist um rúm 5% á ári.
Þjóðarframieiðslan er samtala
þeirrar vöru og þjónustu sem við
framleiðum á einu ári. Fjárlög rlk-
isins hafa aukist 4—5 sinnum
meira á sama tíma. Misræmið
milli aukningar framleiðslunnar og
ríkisútgjalda er ein af ástæðunum
fyrir verðbólgu.
Á árunum 1972 og 1973 jókst
heildarlaunakostnaður fyrirtækja
að meðaltali um 28% á ári. Á
sama tlma jókst framleiðslan um
rúm 5% á ári. Á síðari árum hefur
aukning launakostnaðar verið um
4—S sinnum meiri en fram-
leiðsluaukningin. Misræmið á
milli aukningar framleiðslunnar og
hækkunar launa hefur orsakað
verðhækkanir og þar af leiöandi
aukið á veröbólguna.
— Laun í krónum og
raunráðstöfunartekjur
i yfirlitinu er gerð grein fyrir
þróun launakostnaðar frá 1963 til
1973, en launakostnaður er sú
upphæð. sem fyrirtæki greiðir fyr-
ir hvern starfsmann. Samkvæmt
yfirlitinu hefur launakostnaður
hækkað frá 1963 úr 140.400
krónum I 871.400 krónur árið
1973. Ráðstöfunartekjur, eftir að
tekið hefur verið tillit til skatt-
greiðslna, hafa á sama timabili,
miðað við fast verðlag, hækkað úr
116.000 krónum 1161.200 krón-
ur. En á árinu 1973 lækkuðu
raunráðstöfunartekjur frá árinu
áður um 3.400 krónur.
Á þessu timabili hafa, sam-
kvæmt yfirliti hagdeildarinnar,
orðið eftirfarandi breytingar:
Heildarlaunakostnaður hefur
hækkað um 521% eða meira en
sexfaldast.
0 Launatengd gjöld hækkuðu
um 1.600%, sem þýðir að þau
hafa sautjánfaldast.
0 Skattgreiðslur hækkuðu um
765% eða rúmlega áttfölduðust.
0 Ráðstöfunartekjur hækkuðu
þvl I raun aðeins um 39% miðað
við fast verðlag.
— Raunveruleg
framleiðsluaukning
Hagdeildin fjallar einnig um
breytingar á þjóðarframleiðslu I
yfirlitinu og um það atriði segir
m.a.: „Almenn velferð á íslandi
hefur vaxið allt frá aldamótum, en
þó sérstaklega á sfðustu þrem ára-
tugum. Við mælum þessa velferð
m.a. með þjóðarframleiðslu.
Þjóðarframleiöslan er samtala
þeirrar vöru og þjónustu sem við
framleiðum á ákveðnu ári. Með
samanburði milli ára fæst vöxtur
þjóðarframleiðslunnar, sem við
notum oft sem mælikvarða á
aukningu velferðar. Á sl. 14 árum
hefur þjóðarframleiðslan rúmlega
tlfaldast. Stór hluti framleiðslu-
aukningarinnar, sérstaklega á
seinni árum, er vegna verðhækk-
ana og þvl ekki raunveruleg aukn-
ing. Ef tekið er tillit til verðbólg-
unnar til að fá hina raunverulegu
framleiðsluaukningu, kemur I Ijós,
að hún hefur tvöfaldast á siöustu
14 árum.
Ef borin eru saman árin 1972
og 1973 kemur I Ijós, að þjóðar-
framleiðslan jókst um 24.4 millj-
arða króna. Ef litið er nánar á
samsetningu þessarar aukningar
kemur I Ijós, að raunveruleg fram-
leiðsluaukning var ekki nema 0,8
milljarðar króna. Afgangurinn er
vegna verðhækkana. Aukin vel-
ferð hvort heldur er hjá einstakl-
ingunum sjálfum eða I samneyslu
I gegnum hið opinbera saman
stendur af þessum 0,8 milljörðum
króna. Það er nefnilega ekki hægt
að skipta meiru en aflað er."
— Hlutur hins
opinbera
I yfirlitinu kemur einnig fram,
að á sl. 10 árum hefur fjöldi opin-
berra starfsmanna aukist um
75%. Á sama tlma hefur vinnuafl I
framleiðsluatvinnugreinunum
aukist um 30%. Þannig hafa at-
vinnuvegirnir þurft að minnka
vinnuafl sitt til þess að opinberir
aðilar gætu fullnægt vinnuafls-
eftirspurn sinni. Afleiðing þessar-
ar þróunar kemur fram með ýms-
um hætti, m.a. hafa rfkisútgjöld
aukist úr 20% af þjóðarfram-
leiðslu árið 1963 I 29% árið
1973. Árið 1963 námu beinir
skattar 7% af heildar tekjum rlkis-
sjóðs, en árið 1973 26%. Árið
1974 lækkaöi þetta hlutfall þó
aftur og er komið niður I 18%.
Um þessa þróun segir I yfirlit-
inu: „Hin glfurlega aukning opin-
bera geirans hefur einnig haft
áhrif á verðlag og kostnaðarþróun
hér á landi. Við flutning fram-
leiðsluþátta frá atvinnuvegunum
til hins opinbera skapast vöntun
og þar með hærra verð á vinnuafli
og fjármagni, þ.e.a.s. launum og
vöxtum."
«71.400
Skýringarmynd:
Á þessu yfirliti er sýnt hvernig meðallaunakostnaður
fyrirtækis fyrir hvern iðnlærðan verkamann hefur
þróast á síðustu 10 árum. Efsti hluti súluritsins sýnir
aukningu í launatengdum gjöldum. Þá er sýndur sá
hluti launanna, sem starfsmaðurinn greiðir í skatta og
þar fyrir neðan sá hluti, sem eyðist í verðlagshækkun-
um. Neðsti hlutinn sýnir svo hvernig ráðstöfunartekj-
urnar hafa breyst á föstu verðlagi frá ári til árs. Súlan
að frádregnum efsta hlutanum sýnir heildarlaun
starfsmannsins.
Launatengd gjðld
Skattar
Sá hluti ráðstöfunartekna
sem fer í verð hækkanir
eftir 1963
Raunráðstöfunartekjur.
Alexander Solzhenitsyn.
Bygging Stalín-
skurðarins kostaði
250.000 mannslíf
1 TILEFNI þess, að út er komið f
Þýzkalandi annað bindi ritverks
Alexanders Solzhenitsyn,
„GULAG-eyjaklasinn“, birtist
eftirfarandi grein f þýzka blaðinu
„Welt am Sonntag":
Eini núlifandi rithöfundurinn,
sem öruggur má teljast um að
öðlast ódauðleikann, ef nokkur
getur það yfirleitt, hefur aldrei
skrifað skáldsögu. A hinum nær
700 síðum annars bindis
„GULAG-eyjaklasans" heldur
Alexander Solzhenitsyn áfram að
lýsa sovézku fjöldafangabúðun-
um. Tími hans er knappur. Hann
ber merki alvarlegra veikinda,
hann býr í útlegð og hann vinnur
meira en 10 stundir á dag.
Heimurinn býður eftir nýju rit-
■verki. Meðal alls þess, sem ber
einstæðu siðferðisþreki vitni, er
ekki minnst vert um þetta: Það er
mikilvægara en líf hans og einnig
mikilvægara en framlag hans til
bókmennta að lýsa fyrir Rússum
og mannkyni öllu ógnarstjórn-
kerfi Sovétríkjanna og þjóna
þannig þjóð sinni. Sá, sem fórnað
var, færir hina mestu fórn, sem
rithöfundur getur í té látið.
Eðlilegt er, að menn beri saman
annað bindi ritverksins við hið
fyrra. Það er ekki eins skáldlegt
og hið fyrra, en um leið læsilegra
og meiraspennandi í beztu merk
ingu þess ofðs, áhrifaríkara,
átakanlegra. 1 þessu bindi lýsir
Solzhenitsyn örlögum hinna ofur-
seldu kvenna, sem verða að þola
hvers kyns kynferðislega niður-
lægingu og svívirðu og að lokum
dauða, og einnig örlögum kval-
inna og pindra barna. I því efni er
hræðilegust ákæran gegn skáld-
inu Maxim Gorki, sem hugdjarfur
fjórtán ára piltur hafði snúið sér
til f raunum sinum. Gorki grét,
skrifaði nafn sitt i gestabók og fór
til miðdegisverðar, — en drengur-
inn var skotinn. Hér kemur ein af
bitrustu ákærum Solzhenitsyns
greinilega fram: Ákæran gegn
stjórnarkerfi, sem ekki aðeins
reynir að útrýma andstæðingum
sinum, heldur spillir og eyðilegg-
ur hina beztu menn með þvi að
gera þá samseka.
Ég sagði ekki eins skáldlegt og
fyrra bindið, en það geri ég með
fyrirvara. Solzhenitsyn er það vel
ljóst, að aukning ógnarinnar slæv-
ir og sljóvgar. Þegar 250 þúsund
manns láta lífið við byggingu
Stalin-skurðarins, þegar 66
milljónir manna þola píslarvætti
fangabúðanna, þá deyr með
hinum deyjandi hæfileikinn til að
skilja, til að sýna mótþróa, til að
finna til samúðar. Við höfum
reynt það af lýsingunum á fjölda-
fangabúðum Hitlers, — af því að
Þýzkaland eignaðist engan
Solzhenitsyn. Hinn stórkostlegi
skáldlegi styrkur Solzhenitsyns
felst í því að bjarga hinum
bjargarlausu, glötuðu einstakl-
ingum upp úr hinu dimma nafn-
leysi, sem enga meðaumkun eða
samúð hlýtur. Þegar hann lýsir í
fjórum línum tíu ára vítisdvöl
tveggja kommúnista, sem ekkert
hafa af sér gert annað en að spyrj-
ast fyrir um það, af hverju flokks-
þingið hafi ekki verið haldið, þá
eru það drög að átakanlegri skáld-
sögu. Solzhenitsyn, sem engar
skáldsögur hefur skrifað, hefur i
öðru bindi ritverksins „GULAG-
eyjaklasinn" skrifað hundruð
skáldsagna. Sá sem les þessa bók,
sér fyrir sér uppdrætti að
myndum Michelangelos og Leon-
ardo da Vincis. Þessi drög standa
myndum þeirra ekki að baki.
Það kemur greinilegar fram i
þessu bindi en hinu i'yrra, hversu
óforbetranlegt þetta stjórnarfar
er. Með vandvirkni og nákvæmni
hins mikla fréttamanns lýsir
Solzhenitsyn landslagi eyja-
klasans, sem krabbi fangabúð-
anna breiðir sig út um, en sagn-
fræðingurinn Solzhenitsyn rekur
uppruna sjúkdómsins til krabba-
meinsvaldans Lenins, til for-
skriftar, sem stalínisminn fór
eftir og framdi hina hryllilegustu
glæpi, en sem enn er farið eftir á
dögum félaga Brezhnevs. Skömm
hinna alþjóðlegu vinstri manna
verður augljós, þegar timarit á
borð við „Der Spiegel" skrifar, að
útkoma annars bindis „GULAG-
eyjaklasans" hafi því aðeins orðið
möguleg, af því að kerfið hafi
„breytzt", en þeir hlutir, sem höf-
undur lýsi, gerist ekki aftur, þó að
Solzhenitsyn gefi það í skyn, að
þeir ,£eti endurtekið sig“. Þetta
eru ekki hlutir, sem „gætu endur-
tekið sig“, heldur eru þeir fyrir
hendi. Þess vegna hyggur
Solzhenitsyn á málaferli gegn
Sovétríkjunum, því að tíminn er
dýrmætur. Einnig það er fórn af
hans hálfu.
Það er fórn manns, sem er
gæddur sterkri siðferðisvitund,
manns, sem ákærir, en kvartar
ekki. Eins og allir miklir rithöf-
undar og öll stórskáld býr bjart-
sýni i innstu fylgsnum hinnar
kvöldu sálar hans. I fegursta
kafla bókarinnar — „Skiring" —
verður Ijóst, að Solzhenitsyn
ætlaði ekki að síðustu að reisa
þeim minnisvarða, sem komust af
óbrotnir á sál. „Þess vegna segi
ég, er ég hugsa til fangelsisára
minna, — og það munu margir
meðbræður mínir furða sig á:
Vertu blessað, fangelsi mitt!“
Sá sem skilur ætlunarverk
Solzhenitsyns, verður að færa þá
fórn að leggja á sig þær kvalir,
sem lestur annars bindis
„GULAG-eyjaklasans“ hefur í för
með sér. I formála að bókinni,
sem Joseph Roth skrifar og ber
hið táknræna heiti: „Endalaus
flótti", segir hann m.a.:
„Aðalatriðið er ekki lengur „að
segja frá“. Hið mikilvægasta er
það, sem horft hefur verið á.“