Morgunblaðið - 31.01.1975, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 31. JANUAR 1975
Framkvi
Utgefandi
emdastjóri
Ritstjórar
hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Svainsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni GarBar Kristinsson.
ASalstrnti 6. sfmi 10 100.
Aðalstrnti 6, sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. 4 mánuði innanlands.
I lausasölu 35,00 kr. eintakiB.
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiBsla
Auglýsingar
ó að hverjum manni
sé ljóst, að við geig-
vænlegan vanda er að etja
í efnahagsmálum, er ekki
ástæóa til að örvænta. Við
höfum áður lent í slíkum
erfiðleikum og ráðið fram-
úr þeim með skynsamleg-
um vinnubrögðum. Á árun-
um 1967 og 1968 urðum vió
fyrir miklum áföllum í
þjóðarbúskapnum. í fyrsta
lagi varð gífurlegt verðfall
á afurðum okkar erlendis
og í öðru lagi minnkaði
fiskaflinn. Þessi ytri áhrif
höfðu vitaskuld veruleg
áhrif á lífskjör fólksins um
stundarsakir. Með mark-
vissum aðgerðum í efna-
hags- og atvinnumálum
komumst við yfir þessa
erfiðleika og með hækk-
andi afurðaverði bötnuðu
lífskjörin á ný.
Efnahagur þjóðarinnar
er nú í miklum öldudal, en
við verðum að líta á þetta
sem tímabundna örðug-
leika, sem við munum yfir-
stíga. Engin ástæða er til
aö ætla annað en við kom-
umst út úr þessum þreng-
ingum meö skaplegum
hætti eins og jafnan áður,
þegar vanda hefur borið að
höndum. Á hinn bóginn er
kominn tfmi til þess að
menn geri sér grein fyrir
þeirri brýnu nauðsyn, að
tekin verði upp ný vinnu-
brögð við stjórn efnahags-
mála. Við verðum að jafna
þær miklu tekjusveiflur,
sem ávallt verða í helstu
útflutningsgreinum okkar.
Sjávarafurðir eru háðar
miklum tekjusveiflum og
það gengur ekki til lengdar
að veita hátindum slíkra
tekjusveiflna hverju sinni
út i efnahagsstarfsemina.
Hér verður að spyrna við
fæti og koma upp öflugum
verðjöfnunarsjóðum. Það
þýðir hins vegar, að ekki er
unnt aó taka jafn stór
stökk í lífsgæðakapphlaup-
inu, en þar kemur á móti,
að erfiðleikarnir verða
ekki jafn miklir, þegar
kemur í öldudalinn.
Þegar við höfum náð tök-
um á þeim erfióleikum,
sem nú er við að etja, hljót-
um við að taka upp ný
vinnubrögð í þessum efn-
um. Fyrsta skrefin í þessa
átt voru stigin á tímum við-
reisnarstjórnarinnar, en
síðan var horfið frá þeirri
stefnu. Nú hljóta menn
hins vegar að sjá, að það er
engum til góós að halda
áfram með þeim hætti, sem
gert hefur verið. Þó að
ekki sé ástæða til aö
örvænta, þegar horft er til
framtíðarinnar, má öllum
vera ljóst, að þær aðstæð-
ur, sem nú eru fyrir hendi,
hljóta að setja okkur veru-
leg takmörk fyrst um sinn.
Á síðasta ári urðum við
fyrir verulegum ytri áföll-
um, en vegna þeirrar
ringulreiðar, sem fyrir
ríkti í efnahagsmálunum,
hefur að ýmsu leyti verið
erfitt um vik að mæta
þeim. Hækkun olíuverðs-
ins olli miklum erfióleikum
hjá atvinnufyrirtækjum,
ekki síst í sjávarútvegi. Nú
er svo komið, að verð á
mjöli er um það bil 58%
lægra en fyrir ári og verð á
þorskblokk á Bandaríkja-
markaði er 32% lægra en á
sama tíma í fyrra. Til við-
bótar þessu kemur svo vax-
andi sölutregða á erlend-
um mörkuðum eins og
glögglega hefur komið
fram varðandi sölu á
frystri loðnu til Japans.
Við eigum nú engan gjald-
eyrisvarasjóð og viðskipta-
hallinn vió útlönd er meiri
en nokkru sinni fyrr.
Þjóðarframleiðslan minnk-
aði um 1% á siðasta ári og
horfur eru á að hún dragist
enn saman á þessu ári.
Það lýsir best þeim erfið-
leikum, sem nú er við að
etja, að á síðasta ári rýrn-
aði kaupmáttur útflutn-
ingsverðmætisins um tæp
25%. Á sama tíma hækk-
uðu kauptaxtar verka-
manna og iðnaðarmanna
um 50 til 60%. Öllum má
ljóst vera, að með öllu var
útilokað að halda þeim
kaupmætti, þegar kaup-
máttur útflutningsverð-
mætis þjóðarbúsins rýrn-
aði um 25%. Kaupmáttur
kauptaxta hlaut því að
minnka, og þvi miður er
ekki unnt að bæta úr skák
fyrr en hagur þjóðarbús-
ins batnar á ný. Við slíkar
aðstæður er þó óhjákvæmi-
legt að gera sérstakar ráð-
stafanir til þess að bæta
hag láglaunafólks eins og
núverandi ríkisstjórn hef-
ur gert og ráðgert er að
halda áfram.
Á hinn bóginn er á það
að líta, að við erum að
sumu leyti vel undir það
búin að taka á okkur
þá erfiðleika, sem skollió
hafa yfir. Þannig hafa ver-
ið gerðar sérstakar ráðstaf-
anir til þess að mæta
óhjákvæmilegri rýrnun
kaupmáttar launataxta-.
Niðurgreiðslur á landbún-
aðarafurðum voru stór-
auknar svo og fjölskyldu-
bætur, skattalögum var
breytt, og sett voru lög um
launajöfnunarbætur í stað
vísitöluuppbóta á laun.
Þegar öll þessi atriði hafa
verið tekin með hefur
kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna heimilanna aukist
um rúm 8% á síðasta ári
samkvæmt útreikningum
Þjóðhagsstofnunar. Það er
því óþarfi að vera með
mikla svartsýni, ef allir að-
ilar eru reiðubúnir til þess
að mæta vandanum og taka
mið af þeim aðstæðum,
sem nú eru fyrir hendi og
ekki verða umflúnar.
Samhliða nýjum aðferð-
um við stjórn efnahags-
mála, þurfa bæði atvinnu-
rekendur og launþegar að
vinna aó umbótum á fyrir-
komulagi kjarasamninga
með það í huga, að kjara-
samningar á hverjum tíma
tryggi raunverulegan
kaupmátt en étist ekki upp
í verðbólgunni. Siðustu
samningar voru verðbólgu-
samningar og þeir geta
aldrei orðið launþegum til
hagsbóta. Það er því allra
hagur, að samkomulag ná-
ist um ný vinnubrögð í
þessum efnum, og þá ekki
síst að þvi er varðar vísitöl-
una.
Við munum komast
fram úr erfiðleikunum
Giscard og Sámur frændi
VALÉRY Giscard d’Estaing
forseti Frakklands lýsir gjarn-
an franskri utanríkisstefnu
sem aiheimsstefnu, en með þvf
á hann við, að Frakkar vilji
vera vinir allra þjóða, taka þátt
f varðveizlu auðlinda heimsins
og verndun náttúrunnar. Stað-
reyndin er engu að sfður sú, að
hann hefur lagt mikið á sig til
þess að bæta sambúð Banda-
rfkjanna og Frakklands.
Á undanförnum árum hefur
sambúð rikjanna ekki gengið
svo sem bezt varð á kosið og því
hefur það komið Giscard
nokkuð á óvart, að þessi stefna
hans virðist hafa hlotið góðan
hljómgrunn í Frakklandi.
Kommúnistar og töluverður
hluti U.D.R., gamla Gaullista-
bandalagsins, eru haldnir
ólæknandi andúð á Banda-
ríkjunum, en þrátt fyrir það
virtist forsetinn hafa fundið, að
mikill meiri hluti frönsku þjóð-
arinnar er stefnu hans
fylgjandi.
Giscard er líkt farið og fyrir-
rennurum hans, de Gaulle og
Pompidou, að þvl leyti, að hann
dregur enga dul á þá fyrirætlun
sína að hafa sjálfur á hendi
stjórn utanríkis- og varnar-
mála. Hann skoðar þessi svið
sem „einkamál forsetaem-
bættisins". Áður en hann tekur
mikilvægar ákvarðanir óskar
hann hins vegar eftir hrein-
skilnislegum og opnum skoð-
anaskiptum um þau innan
rikisstjórnarinnar.
Enginn vafi Ieikur á því, að
sambúð Bandaríkjanna og
Frakklands var beint inn á
nýjar brautir á fundi þeirra
Giscards og Fords i Martinique
á dögunum. Giscard d’Estaing
hefur sagt vinum sinum, að
Ford forseti hafi komið honum
fyrir sjónir sem hreinskilinn,
skemmtilegur, vel upplýstur
(sérstaklega í hernaðarmálum)
jNeUrJ!orkStme$
Eftir C.L.
Schulzberger
og algjörlega tortryggnislaus
maður. Ford forseti skýrði Gis-
card sjálfur frá fundi sínum
með Leonid Brezhnev i Vladi-
vostok, í stað þess að láta Henry
Kissinger utanríkisráðherra
gera það.
Bandaríkjamönnum og
Frökkum hefur nú tekizt að
brúa að miklu leyti bilið sem
var á milli þeirra i orku- og
gjaldeyrismálum og Giscard
hefur lýst því yfir að þar með
sé stærstu hindrununum á
leiðinni til bættrar sarobúðar
rutt úr vegi. Jafnvel í deilunum
um sölu á herþotum til annarra
aðildarríkja Atlantshafsbanda-
lagsins komust ráðamennirnir
að gagnkvæmu samkomulagi
um, að sá sem sigraði í kapp-
hlaupinu skyldi hjálpa hinum
til þess að ná ýmsum minni-
háttar samningum, þar sem
slikt væri mögulegt. Engu að
síður var samþykkt, að ekki
gæti orðið um neina tvíhliða
sölusamninga að ræða.
Frakklandsforseti virðist
einnig sannfærður um að
Bandaríkjamenn vilji fremur
ræða slík mál við Frakka en
aðrar Evrópuþjóðir. Kannski
álitur hann að viðræður Banda-
ríkjamanna og Frakka fari
fram á þægilegri hátt en við-
ræður Bandaríkjamanna og
annarra Evrópumanna. Hann
virðist sannfærður um að Bret-
ar séu ekki lengur ábyrgir
aðilar, þar sem þá skorti algjör-
lega sjálfstraust, og þótt Vest-
ur-Þjóðverjar njóti vissra for-
réttinda er þeim aldrei treyst
fullkomlega.
Þetta er mjög þægileg niður-
staða en tvennt getur þó ávallt
valdið erfiðleikum: Hinn mikli
áhrifamunur Bandarfkjanna og
Frakklands, og hve hægt
gengur að koma sameiningu
Evrópu um kring.
Viðvíkjandi fyrra atriðinu
hefur Giscard fram að færa
mjög svipaða kenningu og de
Gaulle hafði, þótt hann sé
engan veginn hreinn gaullisti:
Hann er þeirrar skoðunar að
Giscard
Bandaríkjamenn geri sér ekki
grein fyrir afli sínu og mætti i
samanburði við aðrar þjóðir, og
þetta leiðir til pólitisks
skilnings á þyngdarlögmálinu:
likaminn þekkir ekki fallhraða
sinn. Og þar sem sambúð
Frakka og Bandaríkjamanna
er svo flókin, á sviði viðskipta
fjármála, tæknifræði og
menningarmála, er hún mun
erfiðari viðfangs en sambúð
Frakka og Sovétmanna, þar
sem er um hrein millirikjavið-
skipti að ræða: I Sovétríkjun-
um sér ríkið um allt.
Seinna atriðið sem veldur
Giscard nokkrum erfiðleikum,
er að sameining Evrópu gengur
ákaflega hægt, þótt af henni
verði vafalaust á endanum
vegna þess að hún er söguleg
nauðsyn. Gallinn er bara sá, að
á meðan sameiningunni er
komið um kring verða Banda-
rikin að vinna á tvihliðagrund-
velli gagnvart hverju Evrópu-
ríki um sig, þótt Efnahags-
bandalagið kjósi fremur við-
ræður á fjölhliða grundvelli.
Þetta gerir málið enn flóknara.
Frakklandsforseti er auð-
sjáanlega þeirrar skoðunar, að
Bandaríkjamönnum og
Frökkum beri að vinna saman
að friðsamlegri lausn deilu-
málanna fyrir botni Miðjarðar-
hafs. Að hans áliti bera slikar
tilraunir þó ekki árangur nema
fyrst sé gengið frá þremur
grundvallaratrióum.
Vandamál Palestínuaraba
verður aö leysa; Arabarfkjun-
um verður að skila þeim land-
svæðum sem þau misstu i sex
daga stríðinu 1967 og eftir það;
Öryggi ísraels innan gömlu
landamæranna verður aó
tryggja fullkomlega.
Um eitt grudvallarmál eru
þeir Giscard og Ford auðsjáan-
lega ósammála og það var ekki
rætt á fundinum á Martinique:
Atlantshafsbandalagið. Banda-
ríkjamenn líta á bandalagið
sem hornstein utanríkisstefnu
sinnar, en Frakkar hafa ekki
tekið þátt í hernaðarsamvinnu
bandalagsríkjanna og hafa alls
ekki i hyggju að gera það. Þeir
virðast ekki einu sinni vera
sannfærðir um nauðsyn banda-
lagsins.
Sannleikurinn er þessi: De
Gaulle og Pompidou hrósuðu
Atlantshafssáttmálanum upp í
hástert, en í augum Giscards
virðist hann ekki hafa mikla
þýðingu. Honum finnst svo
sjálfsagt og eðlilegt að vest-
rænar þjóðir sameinist um að
hrinda árás úr austri, að sátt-
málinn hafi þar enga þýðingu.
Þetta vita allir og það er í sam-
ræmi við staðreyndir. Þessi
skoðun Frakka er skemmtileg
og skynsamleg, en hins vegar er
fremur ólíklegt að bandariskir
ráðamenn geti fallizt á hana,
þar sem þeir telja hana óraun-
hæfa.
(þýð. J.Þ.Þ.)