Morgunblaðið - 05.10.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 1975
Ingimar Erlendur Sigurðsson, rithöfundur:
Formaður Rithöfundasam-
bands íslands er samur við sig;
vart kominn inn fyrir þröskuld
landsins, eftir sneypuför á árs-
fund Norræns rithöfundaráðsins,
stekkur hann upp á Þjóðvilja,
brosir í rispaðan spegil blaðsins,
reynir að líkja eftir sigurbrosi,
þótt hann komi tómhentur — og
fullyrðír: .. og mega íslenzkir
rithöfundar og andskotar þeirra í
vl eiga von á skorinorðum álykt-
unum frá þeim“, þ.e. ályktunum
frá norrænum landssamböndum
rithöfundafélaga; síðan dregur úr
fullyrðingakrafti Sigurðar
. . .„Frá þeim öllum?“ spyr blaða-
maður Þjóðviljans, og Sigurður
svarar. brosið tekið að fölna:
Amk. frá norðmönnum, svíum og
sænskumælandi finnum. Eg skal
ekki segja um finnskumælandi
finna ... né um dani ...“
Þetta minnir á laglínu, sem
hefst með miklum hávaða, fellur
svo niður í þögn; enda heldur
Sigurður áfram og segir: „En
þarna var ríkjandi sá tónn sem
kom fram í drögum að þeirri
ályktun sem aldrei var gengið frá
endanlega: aðgerðir vl „draga úr
skoðanaskiptum og auka þögnina
í þjóðfélaginu"...“
Vonbrigðin leyna sér ekki —
lagið er þagnað. Tónsprotinn féll
úr hendi hljómsveitarstjórans
(hver sem hann hefur verið, Sig-
urður er aðeins fyrsta fiðla) og
brotnar — eins og lög Rithöfunda-
sambands Islands.
Ef til vill óttast Sigurður oftir
tónínum að dæma, að ákvörðun
fundar Norræna rithöfundaráðs-
ins um að vísa málinu til ein-
stakra landssambanda sé „venju-
leg“ aðferð til að drepa málum á
dreif — salta þau á sjávarbotni.
Sigurði væri nær að óttast, sem
formaður Rithöfundasambands
Islands, að sundurtættar
leifarnar af erindisbréfi hans á
slóðir Hákonar gamla Noregs-
konungs bærust hingað út, hætt
er við að hann sæti þá eftir með
bréfaskólann einan (hann er
skólastjóri Bréfaskóla SlS — ef
einhver skyldi ekki vita það) og
íslenzkir rithöfundar þurfa ekki
að ganga í þann skóla.
Það hlýtur að vera erfitt hlut-
verk að leika hetju — og það
hrædda hetju; en slikt er hlut-
skipti atvinnupíslarvotta.
Þjáningarvinir Sigurðar hafa gert
hann að slíkum: hann er ofsóttur
af landslögum — og nú síðast af
lögum Rithöfundasambands Is-
lands, en hvorutveggja lögin
hefur hann sjálfur brotið; minna
dugði ekki til svo hann mætti
verða píslarvottur.
Það er alkunna að píslarvottar
telja sig hafna yfir mannalög, þar
eð þeir reki erindi guðs meðal
syndugra manna. Ég hef ekki
orðið þess var að Sigurður gengi á
vegum guðs — frá því hann var á
vegum KFUM. Hvað þá að hann
væri sérlegur fulltrúi guðslaga.
Hvers vegna getur hann þá ekki
sætt sig við að vera undir manna-
lög settur?
Hann rekur hins vegar erindi
stjórnmálaafla og stjórnmála-
manna, sem eru tiltölulega ný
trúarbrögð og nýir guðir í mann-
heimum, tilkomnir með uppgangi
kommúnismans, eins og Sigurður
vissi manna bezt er hann starfaði
á Mbl. og var ritari „Nató-
vinafélagsins".
Þessi trúarbrögð hafa skapað
nýja tegund píslarvotta: píslar-
votta sem eru sekir og syndugir;
hafi sökudólgurinn hina einu
réttu skoðun er hann fórnarlamb
andstæðinga sinna, þótt hann
gangi af þeim dauðum.
Hinir gömlu og góðu pfslarvott-
ar, sem aldrei gerðu flugu mein,
voru amk. sakleysingjar — hinir
nýju eru slóttugir, óhreinlyndir,
miskunnlausir, réttlætingarsjúk-
ir; þess vegna hatast þeir við lög:
bakterían hans Sverris á Skagan-
um brjálar dómgreind — jafnvel
skýrustu manna.
Sigurður spyr hvað rithöfundar
óttist. Því er auðsvarað: Við ótt-
umst að fyrsti — og síðasti? —
formaður hins nýja Rithöfunda-
sambands Islands hafi með „póli-
tísku ofstæki" sinu, svo notuð séu
hans eigin orð á þá sem ekki eru
«ðniu skoðunar og hann rekið
þann fleyg í laushlaðinn einingar-
vegg rithöfunda, að jafnvel þótt
ta'kist að draga hann út, svo
rammrekinn sem hann er,
þá muni það verða til þess
að veggurinn hrynji yfir
hagsmuni þessarar olnboga-
stéttai ísienzks velferðarrikis:
óttumst að þeir grafist svo djúpt,
að þeir lendi í haugi hins ógiftu-
samlega formanns.
Þessa áhættu tók Sigurður vis-
vitandi og þrátt fyrir minar aðvar-
anir á stjórnarfundi í Rithöfunda-
sambandi íslands og nokkuð
daufar undirtektir stjórnmála-
legra skoðanabræðra hans í sam-
bandsstjórninni.
Hann þurfti ekki á þeim að
halda — aðvörunum — hann
hafði gert dæmið upp áður en
hann boðaði til stjórnarfundar:
annars vegar eining og hags-
munir rithöfunda — hins vegar
eining og hagsmunir stjórnmála-
og málaferilsbræðra hans.
Það er nokkuð langt síðan Sig-
urði voru bókmenntir hjart-
fólgnari stjórnmálum, og það
verður að segjast eins og er,
honum hefur farið aftur.
Hann hvorki þurfti né vildi
stjórnarfund til að gera upp sjálf-
dæmið. Stjórnarfundur hefði
getað komið í veg fyrir hina æski-
legu útkomu. Þess vegna til-
kynnir hann Þjóðviljanum
einka-ákvörðun sína til stað-
festingar. Eins og stjórn Rithöf-
undasambandsins sé þar í stýris-
húsi.
Þetta tiltæki Iíkist opinberri
auglýsingu — Sigurður A.
Magnússon hefur ákveðið að
fjalla um svokölluð VL-mál á árs-
fundi Norræna rithöfundaráðs-
ins. Undirbúningsfundurinn
koma í veg fyrir utanaðkomandi
og annarleg öfl næðu tökum á
félaginu. Þau eru hornsteinninn
að sáttmála stríðandi rithöfunda
— með ólíkar og jafnvel gagn-
stæðar stjórnmálaskoðanir.
Utúrsnúningur og mistúlkun og
rangtúlkun á lögum félagsins
þess efnis að það taki ekki þátt I
baráttu stjórnmálaflokka. .. né
hlutist til um stjórnmálastefnur
breytir ekki þeirri staðreynd að
Sigurður hefur berum hnefum
rekið fleyg í þann hleðsluvegg
sem rithöfundar hlóðu í sam-
einingu til varnar og hagsbóta
fyrir stéttina í heild.
Þegar hleðsluveggurinn riðar
til falls og blæðir úr höndum Sig-
urðar eigum við að binda um þær;
sætta okkur við að hann ríki í
stjórn Rithöfundasambandsins
sem einræðisherra — fjarstýrður
einræðisherra — reki það sem
hefði komið á undirbúningsfundi
að ársfundi Norræna rithöfunda-
ráðsins sem hann hefði nýlega
setið. Síðan sneru hann sér að
öðru.
Þetta kom algjörlega flatt upp á
mig og Jennu Jensdóttur. Um
aðra veit ég ekki. Skömmu síðar,
þegar Sigurður gerir sig líklegan
til að slita fundi, kveðst ég vilja fá
nánari skýringu á þeirri fyrir-
ætlun hans að fjalla um VL-mál á
ársfundinum, eða eins og ég orð-
aði það: ég vil fá þetta á hreint.
Sigurður endurtekur að hann
ætli að fjalla um VL-málin í heild,
mál Einars Braga, sitt mál, og mál
Ulfars Þormóðssonar, blaða-
manns á Þjóðviljanum. Hann hafi
þegar sent út gögn varðandi
málin öll, ljósrituð og þýdd — á
hvers kostnað, veit ég ekki.
Ég segist mótmæla þvi að hann
fjalli um málin, þar sem hann eigi
sjálfur hlut að máli. Hann segir
að Rithöfundasamband Islands
hafi fjallað um mál Einars Braga.
segir Kristinn Reyr, er það ekki
rétt skilið, Ingimar? Jú, segi
ég, Sigurður fær hníf í bakið ef
hann gerir þetta — eða þá að ég
fæ hann, þótt það verði kannski
ekki sami hnífurinn. Ég geri mér
grein fyrir því.segir Sigurður, ég
geri það samt.
Þú verður að halda þig við
Einars Braga-málið. Segir Stefán
Júlíusson, við höfum fjallað um
það mál — og bætir svo við —
þegar Rithöfundasambandið er
nógu nógu sterkt, Sigurður, þá
getur það samþykkt hvað sem er
og gert hvaða ályktanir sem þvi
sýnist, en þetta Einars Braga-mál
var alveg á mörkunum. Ég var
ekki á fundinum þar sem það var
tekið fyrir, segi ég, og álit að það
hafi v'erið fyrsta lögbrot stjórnar
Rithöfundasambandsins og bjóði
öðrum heim. Það mál var alveg á
mörkunum, endurtekur Stefán
Júlíusson.
Ég segi að það hafi verið skiptar
skoðanir um málið í stjórninni,
Miklu veldur sá

*mmém
hefur auðmjúklegast beðið hann
um þetta. Hann hefur af lítillæti
sínu orðið við beiðninni — ella
væri ákvörðunin ekki birtingar-
hæf opinberlega.
Hann skirrist ekki við að birta
þessa „einkaákvörðun“ — gæsa-
lappir vegna þess að fleiri hljóta
að hafa verið með í ráðum — áður
en hann skýrir stjórn sambands-
iiis frá henni, hvað koma líka
einkaákvarðanir hans í málefnum
rithöfunda stjörninni við.
Heimkominn sendir hann svo
rithöfundum þessa kveðju í Þjóð-
viljanum, sem þeir mættu gjarna
bóka, hver í sínu brjósti: .og
mega fslenzkir rithöfundar og
andskotar þeirra í vl eiga von á
skorinorðum ályktunum. ..“
Það er formaður Rithöfunda-
sambands Islands sem mælir til
þeirra; eftir að hafa sniðgengið
stjórn sambandsins, brotið á
henni almennar félagsreglur, fót-
um troðið sérlög Rithöfundasam-
bandsins; eftir að hafa sniðgengió
hana öðru sinni, með því að
hlaupa í Þjóðviljann — og Mbl. —
og skýra frá því sem fram fór á
ársfundinum áður en hann skýrir
lögkjörinni stjórn frá því.
Þegar þetta er ritað hefur hann
ekki enn boðað til stjórnarfundar.
Hann er önnum kafinn við að
setja upp engils-ásjónu í blöðun-
um. Hundshaus er nógu góður
handa stjórninni. Hann gætir
þess ekki að um leið hundsar
hann rithöfunda sem kusu hann
og stjórnina til að gæta hags-
muna, Iaga, réttar — og ekki sízt'
einingar rithöfundastéttarinnar.
Er manninum sjálfrátt? Já,
honum er sjálfrátt; hann er að
berjast fyrir stjórnmálalegum
hagsmunum — í nafni Rithöf-
undasambands Islands: hann er
að berjast fyrir Einar Braga
og Ulfar Þormóðsson ofl.; hann er
að berjast fyrir stjórnmálastefnu
sinni og þeirra; hann er að berjast
fyrir því að Rithöfundasamband-
ið verði baráttutæki Alþýðu-
bandalagsins á sama hátt og sam-
tök hernámsandstæðinga — sem
upprunalega voru óháð samtök og
samanstóðu af mönnum úr öllum
stjórnmálaflokkum.
Til þess að ná þessum mark-
miðum þarf hann og verður hann
að brjóta lög sambandsins. Sú af-
sökun að Sigurður sé fljótfær
hrekkur skammt til skýringar á
vinnubrögðum hans. honum var
og er jafnljóst og öðrum að lög
sambandsins voru beinlínis
sniðin með það fyrir augum að
WMUUHMHIMmMJBMMHaaMHIMMI
einkafyrirtæki sitt, sniðgang
réttkjörna stjórn þess, brjót
endalaust almenn félagslög
landinu, fótum troði sérlög Rit
höfundasambandsins, svívirði
sáttmála rithöfunda; ella séum
það við sem stuðlum að óeiningu
innan sambandsins — eigum jafn-
vel sök á klofningu þess.
Er hægt að ganga öllu lengra í
því að snúa hlutunum við? Söku-
dólgurinn gerður að píslarvotti —
af því ofbeldisverk hans blóðga
hann. Við sem reynt höfum af
veikum mætti að skýrskota til
laga félagsins og varðveita
þannveg einingu þess eigum að
taka á okkur sök Sigurðar. Eins
og segir f Þjóðviljanum, miklu
veldur sá sem upphafinu veldur
segir Sigurður. Þú getur ekki sagt
það, segi ég, það hefur ekki komið
fram, þú getur aðeins sagt að það
hafi verið skiptar skoðanir um,
hvort þú mættir fjalla um þitt mál
og mál Ulfars Þormóðssonar, það
er að segja, þú gegn hinum.
Ég áskil mér rétt til að fjalla um
aðdraganda málsins, segir
Sigurður. Þú hefur víst leyfi til
þess, hvað mál Einars Braga
snertir, skilst mgr á mönnum, segi
ég, en við biðjum þig að fara
varlega. Stefán Júlfusson tekur
undir það. Sigurður anzar engu
og ég segi, ég óska þér góðrar
ferðar. Sigurður anzar engu að
heldur, fundurinn leysist endan-
lega upp, skömmu eftir að Sigurð-
sem upphafinu
— á við okkur. Þjóðvilji, líttu þér
nær. Sigurður, Ifttu þér nær.
Ég gekk ekki úr Alþýðubanda-
laginu fyrir mörgum árum til að
láta vinnubrögð og stefnu þess —
alþýðubandalags-kommúnismann
— elta mig inn fyrir þröskuld á
stjórnarskrifstofu Rithöfunda-
sambands Islands. Sigurður hefur
tileinkað sér vinnubrögð og bar-
áttuaðferðir þess, að berjast á
bakið, enda þarf hann að þvo af
sér Mbl.-prentsvertuna. Það get
ég sagt Sigurði af reynslu minni,
ef hann skyldi halda áfram að
renna í kjölfar mitt, að það tekst
honum aldrei, ekki í þeirra aug-
um. Jafnvel þegar hann er sem
reiðastur og honum spretta rauðir
dílar í andliti munu þeir sjá Mbl -
prentsvertuna á milli þeirra, þeir
hafa meira að segja minnst á hana
við mig. Ég segi þetta þótt það sé
sennilega tilgangslaust að eyða að
því orðum.
Sigurður er svo ósvifinn að
halda þvi fram að ég og Jenna
Jensdóttir höfum í einu og öllu
samþykkt, ásamt öðrum stjórnar-
limum, aðgerðir hans og vinnu-
brögð í þessu máli, heima og er-
lendis, þrátt fyrir skýlausrar yfir-
lýsingar okkar opinberlega um
hið gagnstæða, eftir að hann hafði
sjálfur opinberað málið.
Þegar Sigurður loks boðar til
fundar I stjórn Rithöfundasam-
bands Islands — vissi hvorugt
okkar að hann hefði verið á undir-
búningsráðstefnu að ársfundi
Norræna rithöfundasambandsins,
vissi hvorugt okkar úm „beiðni"
dagskrárnefdar, vissi hvorugt
okkar að hann hefði þegar lýst því
yfir í pólitísku málgagni að hann
hefði verið beðinn um að fjalla
um svokölluð VL-mál og myndi
gera það, vissi hvorugt okkar for-
sögu málsins — vissum ekkert um
hvað til stóð.
Sigurður minntist ekki á fyrir-
ætlan sína fyrr en undir fundar-
lok. Þá drap hann á að hann
ætlaði að fjalla um VL-málin I
heild, samkvæmt beiðni sem fcam
Þá segi ég að hann geti að
minnsta kosti ekki fjallað um sitt
mál og mál Úlfars Þormóðssonar,
þau hafi ekki verið tekin fyrir hjá
Rithöfundasambandinu, auk þess
sé það hið mesta siðleysi að hann
fjalli um sitt mál, ég geti ekki
sætt mig við að hann noti Rithöf-
undasamband Islands í eigin
þágu.
Sagði þá Sigurður, ég læt
hvorki þig né aðra skerða tjáning-
arfrelsi mitt, spruttu honum rauð-
ir dílar í andliti. Það er enginn að
tala um það, segi ég, þú mátt ekki
rugla saman persónu þinni og
embætti þínu. Hann kveðst ekki
gera það. Þú mætir þarna sem
fulltrúi og formaður Rithöfunda-
sambands íslands, segi ég. Þér
kemur ekkert við hvað ég geri
persónulega, segir hann, ég ætla
að fjalla um þessi mál. Það verður
áður að gera samþykkt í málinu,
segi ég. Já, við skulum bara gera
það, segir Sigurður. Nei, engaf
samþykktir um þetta, segir
Stefán Júlíusson.
Ég sný mér þá að Birni Bjarm-
an og segi, það vill svo vel til að á
þessum fundi er staddur lög-
fræðingur, ég vil beina þeirri
spurningu til hans, hvort það
brjóti ekki I bága við lög Rit-
höfundasambands Islands um af-
skiptaleysi af stjórnmálum að for-
maður fjalli um þessi mál. Björn
svarar nær samstundis, jú — og
bætir svo við — lög rithöfunda-
félaga á hinum Norðurlöndunum
er enn strangari í þessum efnum.
Hvernig geta þau þá hafa beðið
um þetta? segi ég.
Enginn virðist hlusta á mig
lengur, Sigurður og Björn kýta
svolítið, hvort lög okkar eða hinna
séu strangari. Síminn hringir,
Sigurður fer í simann. Við ræðum
málin fram og aftur, hver hlustar
á sjálfan sig.
Sigurður slítur símtalinu og
segir með þjósti, hver er svo nið-
urstaðan? Það sem fyrir Ingimar
Erlendi vakir er að varðveita ein-
ingu Rithöfundasambandsins,
ur sleit símtalinu höfðu allir
staðið upp frá fundarborðum.
Hvernig kemur svo þessi
frásögn heim og saman við yfir-
klór Sigurðar I blöðum? Vægast
sagt illa. Sigurður segir í Þjóðvilj-
anum:......,En ástæðan fyrir því
að ég sótti eftir því við stjórn
Rithöfundasambands tslands að
fá að reifa þetta í skýrslu minni á
ársfundi norrænna rithöfunda
var sú, að formenn norsku og
sænsku rithöfundasamtakanna
báðu mig um þetta. ... Það var
svo af tæknilegum ástæðum sett á
dagskrá — með fyrirvara — áður
en um það var fjallað af stjórn
rithöfundasambandsins hér
heima. Þar var ákveðið að ég fjall-
aði um það I ákveðnu formi þar
ytra, og eftir því fór ég í einu og
öllu“.
I Mbl. segir Sigurður eftir að
hafa sagt að formenn sænsku og
norsku rithöfundasamtakanna
hafi farið þess á leit við hann að
hann fjallaði um þessi
mál:....Ég féllst á þetta, að því
tilskyldu að samþykki stjórnar
Rithöfundasambandsins fengist
fyrir því. Hins vegar var orðið svo
áliðið, að ganga þurfti frá dagskrá
fundarins áður en tóm 'ynnist til
að halda stjórnarfund hér heima.
Var málið þvf sett á dagskrá árs-
fundarins með þeim fyrirvara, að
strika mætti það út, ef einhver
fyrirstaða yrði af hálfu sambands-
stjórnar. Þegar ég lagði málið fyr-
ir stjórnarfund var mér heimilað
að fjalla um mál Einars Braga, en
þar sem önnur kærumál hefðu
ekki komið til kasta sambandsins,
væri óþarft að fjalla um þau. Ég
áskyldi mér rétt til að rekja for-
sögu og gang málsins til þessa, og
hlaut það samþykki meirihluta
stjórnar".
Af frásögn minni af því sem
fram fór varðandi þessi mál, sem
er eins rétt og hægt er að gefa
skýrslu um eftir á, er Ijóst að
Sigurður sótti aldrei eftir því við
stjórn Rithöfundasambands ts-
lands að fá að reifa þefta — eins
wámm