Morgunblaðið - 23.11.1975, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÖVEMBER 1975
Neil Armstrong, fyrsti maðurinn, sem steig fæti á tungiið, felur sig bak við einhvers konar bros í góðum félagsskap ftöisku leikkonunnar
Claudia Cardinale nokkrum mánuðum eftir tungiferðina.
AÐEINS tólf menn hafa þurft að
spyrja sig hvað þeir geti tekið sér
fyrir hendur eftir að hafa verið á
tunglinu. Svörin hafa verið á
ýmsa vegu. Einn þeirra fjargviðr-
ast yfir ósigrum og samsærisöfl-
um. Annar er hissa að nokkur
nenni að forvitnast um venjuleg-
an framkvæmdastjóra. Sá þriðji
telur sig hafa öðlazt sálarró og er
orðinn trúboði.
Tunglfararnir eru ekki vinir og
hittast aldrej til að minnast lið-
inna daga. Fæstir þeirra eru leng-
ur frægir. Síðan Neil Armstrong
og ,,Buzz“ Aldrin lentu fyrstir
manna á tunglinu 1969 hafa nöfn
og andlit flestra hinna fallið í
gleymsku. Geimfarar Bandaríkja-
manna hafa líka yfirleitt verið
steyptir f sama mót og talað sama
tæknimálið.
I sjálfsævisögu sinni „Return to
Earth“ gagnrýnir Buzz Aldrin
blaðamenn fyrir yfirborðslegar
lýsingar á geimförunum. Því mið-
ur, segir hann, vorum við ekki
eins miklir fyrirmyndardrengir
og af var látið. En þjóðin hafði
fengið nóg af ömurlegu stríði og
innanlandsumróti og hélt dauða-
haldi í þann draum sinn að
Bandaríkjamenn sigrUðu í kapp-
hlaupinu til tunglsins og banda-
ríski fáninn yrði reistur þar svo
allur heimurinn gæti horft á hann
í sjónvarpinu.
Spyrja má, hvort menn hljóti
ekki að breytast við það að standa
á tunglinu og horfa á jörðina velt-
ast í svörtu tómi óralangt í burtu.
Að því er líka spurt, hvort tungl-
ferðir hafi heilsufarsleg eftirköst.
Einn geimfaranna hefur fengið
hjartaáfall. Michael Collins, sem
hringsólaði um tunglið meðan
Armstrong og Aldrin spókuðu sig
þar, segir að geimgeislar hafi far-
ið í gegnum sig. Aldrin óttast að
einhverjir blossar hafi farið gegn-
um höfuðið og tortímt mörgum
heilasellum. Hann segir að Arm-
strong hafi líka séð þessa blossa
en varazt að tala um þá.
Armstrong starfar í verkfræði-
deild háskólans í Cincinnati og f
skrifstofu hans minnir fátt á
hann. Hann býr með konu sinni
og tveimur unglingssonum á
bændabýli 45 km f burtu. Hann
hefur alltaf neitað að tala við
blaðamenn, en lét til leiðast þar
sem allir hinir tunglfararnir
veittu viðtöl. Hann er hlédrægn-
asti tunglfarinn, talar alltaf eins
Eugene Cernan: slðasti maðurinn
á tunglinu.
tilbreytingarlausum rómi og læt-
ur ekki tilfinningar sínar í Ijós.
Hann neitar því að tunglferðin
hafi breytt sér nokkuð. Hann hafi
haft nóg að gera og ekki haft tíma
til heimspekilegra bollalegginga.
Þótt sagt sé að grunrit hafi verið
á því góða með honum og Aldrin,
segir Armstrong aðeins að skoð-
anaágreiningur sé óhjákvæmileg-
ur f slíkum ferðum.
ALDRIN ÞUNGLYNDUR
Félagi hans, Collins, segir að
samkvæmt ferðaáætluninni hafi
Aldrin átt að stiga fyrstur fæti á
tunglið, en Armstrong hafi gert
það í krafti réttar síns sem leið-
angursstjóri. Skömmu síðar fyllt-
ist Buzz þunglyndi, segir Collins.
Aldrin játar f bók sinni, að
Jack Schmitt: eini piparsveinn-
inn af tungiförunum.
hann hafi orðið reiður þegar hann
frétti að Armstrong ætlaði að
stíga fyrsta skrefið á tunglinu þar
sem hann væri óbreyttur borgari.
Þegar Aldrin spurði hann að
þessu sagði Armstrong aðeins, að
þetta væri „söguleg ákvörðun“ og
hann „vildi ekki útiloka þennan
möguleika". Sjálfur kveðst Arm-
strong engan þátt hafa átt í
íkvörðuninni.
Síðan hefur stöðugt hallað und-
an fæti hjá Aldrin. Þangað til
hafði hann alltaf verið fremstur í
öllu, íþróttum, námi og her-
mennsku. Lendingin á tunglinu
var hápunkturinn í Iífi Aldrins,
en annar maður varð á undan
honum.
Hann fylltist þunglyndi og leit-
aði huggunar í áfengisdrykkju og
framhjáhaldi. Hann ákvað að
Jim Irwin: fann návist guðs.
brjóta allar brýr að baki sér, segja
sig úr flughernum, skilja við kon-
una sem hann hafði verið kvænt-
ur í 17 ár og kvænast viðhaldinu,
en hún hafði gifzt öðrum manni.
Hann lét sér vaxa skegg, varð
stjarna í Volkswagen-
auglýsingum og heiðursformaður
bandaríska geðverndarfélagsins.
Erfitt var að fá botn í hvað
hann var að fara í viðtali: hvernig
„minnstu munaði" að ráðagerðir
hans í kaupsýslumálum heppnuð-
ust, hvernig hann ætlaði að gera
einhverjar hugmyndir, sem hann
fékk í geimfarastarfinu, að mark-
aðsvöru, hvernig John Birchíélag-
ið hafi sagt honum frá „samsær-
um“.
Hann talaði í sífellu. Orð hans
lýsa vonbrigðum og beizkju: „Ég
hafði komizt til tunglsins. Hvað
átti ég að gera næzt? Ég hafði
ekkert takmark lengur.“ Hann
hefur fitnað og sýnist eldri en
hann er. „Stundum", segir hann,
„horfi ég á tunglið og segi við
sjálfan mig: „Helvítið þitt, vand-
ræði mín eru öll þér að kenna.““
INNHVERFURSONUR
Næstu tunglfarar á eftir, Alan
Bean, Charles (,,Pete“) Conrad
og Richard Gordon (stjórnandi
móðurskipsins) hafa átt meiri
velgengni að fagna og góð vinátta
hefur haldizt með þessum hressi-
legu, ódeigu og duglegu sjóliðs-
foringjum. Conrad og Bean eru
einu tunglfararnir, sem hafa farið
I aðrar geimferðir, báðir með
Skylab.
Bean hefur mestar áhyggjur af
Clay syni sínum þar sem hann er
orðinn innhverfur af því að hann
heldur að hann geti ekki náð eins
langt og faðir sinn að því er Bean
telur. Bean er nú varafram-
kvæmdastjóri sjónvarpsfyrirtæk-
is í Denver og fer á veiðar eða á
skíði með fjórum sonum sínum í
tómstundum og dyttar að vélhjól-
um þeirra. En hann leggur mesta
áherzlu á að hjálpa Clay sem
stundar háskólanám f sálarfræði.
Conrad hefur ekki orðið var við
nokkra breytingu á sér. „Tunglið
var keppikefli okkar í sjö ár,“
segir hann, svo mér fannst það
aðeins rökrétt að ég væri þar,
þegar ég var þangað kominn.“
Hann er ekki haldinn blekkingum
um sess sinn I sögunni. „Hver
man eftir þeim sem flugu yfir
Atlantshaf á eftir Lindbergh?
Það sem ég lagði mest af mörkum
og veitti mér mesta ánægju var
það sem ég gerði í Skylab."
(Hann var yfirmaður þriggja
manna áhafnar sem dvaldist 28
daga í geimstöðinni 1973).
A1 Shepard, sem þegar var orð-
inn frægur sem fyrsti Bandaríkja-
maðurinn sem skotið var út i
geiminn (1961), var leiðangurs-
stjóri í þriðju tunglferðinni 1971.
Uþp komst eftir ferðina, að félagi
hans, Edgar D. Mitchell, hefði
gert fjarskynjunartilraunir fyrir
sjálfan sig í ferðinni og reynt að
senda fjórum félögum sínum á
jörðu niðri hugskeyti úr geimn-
um. Eftir ferðina átti Mitchell,
ekki upp á pallborðið hjá NASA
og skömmu síðar skildi hann við
konu sína.
SÁLARRANNSÓKNIR
Mitchell var menntaðasti geim-
farinn (hann, Aldrin og Harrison
Jack Schmitt tóku doktorspróf áð-
ur en þeir gerðust geimfarar) og
hafði gruflað I dulsálarfræði síð-
an hann varð geimfari 1966. Hún
David Scott! frfmerkjahneyksli.