Morgunblaðið - 18.12.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1975
Að vera með heiminn
íkokinu eða sinn
eigin íslenzka tón____
— SAMVINNA mín og Hall-
dórs var mjög góð og mér ein-
staklega ánægjuleg: Hann tók
mér vel en ég reyndi að ónáða
skáldið sem minnst. Ég valdi
flest ljóðin og samdi nokkur lög
við þau, en einnig benti Nóbels-
skáldið mér á eldri lög við
nokkur ljóða sinna. Það eru
nefnilega til býsna mörg lög við
ljóð Halldórs, svona sitt í
hvurri sýslunni, bæði gömul lög
og ný.
Það var Árni Johnsen, þús-
undþjalasmiður frá Vest-
mannaeyjum, sem hafði orðið.
Við höfðum tyllt okkur niður á
heimili hans í Vesturbænum í
Reykjavík. Heitar kleinur og
köld mjólk biðu á borðum. Við
ætluðum að spjalla um nýju
plötuna hans — ,,Eg skal vaka“,
þar sem Árni syngur 13 ljóð
eftir Halldór Laxness og
Nóbelsskáldið les sjálft tvö
Ijóða sinna, Jón Sigurðsson
bassi, útsetti lögin en í tveimur
lögum syngja þau Sigríður Ella
Magnúsdóttir og Garðar Cortes
með Arna.
Fimm laganna á plötunni eru
eftir Árna Johnsen, tvö eftir
Árna G. Jörgensen og hin fimm
eru eldri, smalað saman sitt úr
hverri áttinni. Það er erfitt að
skilgreina tónlist þessarar
þriðju breiðskífu Árna, þar er
linsoðið popp þar er fornt fs
lenzkt tvísöngslag og flest af-
brigði tónlistarinnar þar á milli
útfærð og flutt í stíl Árna. Öll
ljóðin eru prentuð á vandaðri
plötukápu. Við héldum rabbi
okkar áfram.
PRAKKARASKAPUR
OG VlSNARAUL
— Það er eins og í huga
manns kvikni ákveðin stef þeg-
ar sum ljóð eru lesin og þannig
var það með mig þegar ég fletti
Kvæðakveri Laxness fyrir
nokkrum árum. Hljómarnir
leituðu á mig og ég gerði lög við
nokkur ljóða hans. Ég var þá
byrjaður á þessum prakkara-
skap að syngja inn á plötur og
ætli það séu ekki ein þrjú ár
liðin síðan ég fór að velta því
fyrir mér að syngja ljóð Hall-
dórs inn á plötu.
— Ég geri mér fyllilega grein
fyrir því að það er bölvuð ekki-
sen frekja í mér að vera að
troða mér fram á þessum hálf-
heilaga vettvangi, ekki meiri
söngvari en ég er. Það að gefa
út plötu á Islandi er sumum svo
hátiðlegt fyrirbæri. Það er ekki
lengur reiknað með að almenn-
ingur syngi nema í réttunum og
á fylliríssamkundum, þar sem
fólk veit hvorki í þennan heim
né annan. Vísnaraul þekkist
varla lengur — því miður.
— Ég dreif mig svo í haust í
að gefa út plötu með Ijóðum
Halldórs og ég held ég fari með
rétt þegar ég segi að þetta sé í
fyrsta skipti sem slík plata með
ljóðum eftir Nóbelsskáld er
gefin út. Það má ef til vill segja
að þetta sé ævintýraleg með-
ferð á Nóbelsskáldi en það er
heldur ekkert Nóbelsskáld, sem
er eins auðskilið fyrir alla sína
þjóð og Halldór Laxness er fyr-
ir íslendinga og ég vona að
Halldór Ijafi haft svolítið gam-
an af uppátækinu.
UTGEFANDINN SVAF
YFIR SIG
— Ég ætlaði mér aldrei að
gefa plötuna út sjálfur, en eig-
Rabbað við
*
Arna Johnsen
um við ekki bara að segja að
útgefandinn hafi sofið yfir sig.
Það versta sem mér er gert, er
þegar mér er siglt í strand, svo
ég sá mér ekki annað fært en að
trekkja utanborðsmótorinn upp
og ýta sjálfur á flot. Ég stofnaði
eigið fyrirtæki Milljónaútgáf-
una Einidrang, og sit uppi með
með söluskattsnúmer og til-
heyrandi, en hef hvorki tíma né
áhuga á að vera „bísnissmað-
ur“.
— Nafnið á fyrirtækinu, jú,
sjáðu til, flest sem ég geri er
meira eða minna tengt Vest-
mannaeyjum, því Eyjarnar eiga
í rauninni þann, sem þar er
alinn upp, þó maður sé að tuða
þetta hér og þar. Vegna lítillæt-
is míns, þá valdi ég lítinn drang
í Vestmannaeyjaklasanum sem
nafna á fyrirtækið — Eini-
drang. Hitt nafnið á fyrirtæk-
inu — Milljónaútgjáfan — kom
meira upp úr gamni, ágæt kona
sagði að þetta væri alveg millj-
ón og þar með var nafnið kom-
ið. Annars notar Laxness nafn-
ið „Milljónafélagið" í bók sinni
„Atómstöðin", en hugmyndin
að nafninu Milljónaútgáfan er
aðeins tilviljun.
— Nei, þetta blessaða brölt
mitt kemur ekki til af gróða-
sjónarkmiðum — ekki frekar
en hjá þeim sem reit Flateyjar-
bók. Þetta er íslenzkt efni og
skemmtilegt, góð ljóð, og það er
manni hvatning að koma slíku
efni á framfæri, þegar enda-
laust er bunað yfir þjóðina er-
lendri tónlist með erlendum
textum, oftast fáránlegum, og
sumir opinberir aðilar dekra
við þessa tónlist.
MEÐHEIMINN
I KOKINU
— Jafnvel þeir sem eru að
framleiða plötur fyrir islenzkan
markað eingöngu, en sitja ekki
með heiminn i kokinu, semja
Framhald á bls. 26
mwmmwmwm—mmi
59
sitja heima hjá
sér og ímynda
sér alla hluti”
JÓHANNA Þráinsdóttir er höf-
undur skáldsögu, sem hlotið
hefur heitið UTRÁS og er
nýkomin út hjá Almenna bóka-
félaginu. Þetta er fyrsta bók
Jóhönnu en áður hefur hún
fengizt við kennslu, þýðingar
nir ímis önnur störf.
Við ra'ddum við Jóhönnu og
spurðnm fvrst hvert upphaf
bókarinnar hefði verið:
— Ég hef gert talsvert af því
að þýða skemmtisögur eða reyf-
ara og oftast hefur mér ofboðið
svo innihaldið að mér hefur
orðið hugsað til þess að leggja
þyrfti meiri rækt við þennan
þátt bókaútgáfu en gert hefur
verið. Þegar allt kemur til alls,
þá eru skáldsögur eða
afþreyingarbókmenntir það
sem fjöldinn les. Svo finnst mér
gaman að skrifa — væri ekki að
þessu annars — og bókin er
ekki komin út af því að ég hafi
einhvern gífurlegan metnað.
Ég lét þó aldrei verða af því að
reyna að skrifa bók fyrr en ég
ákvað að vinna ekki í hálft ár
og fór til Bandaríkjánna til að
skipta um umhverfi og sjá mig
um. Þar lagði ég drög að sög-
unni, en byrjaði ekki að ákrifa
hana fyrr en ég kom heim
snemma á árinu 1974.
Upphaflega datt mér ekki í
hug að fara með handritið til
útgefanda, — gerði þetta meira
að gamni mfnu. Ég sýndi
frænku minni, Grétu Sigfús-
dóttur. rithöfundi, handritið,
og henni fannst ástæða til þess
að athuga hvort ekki væri hægt
að fá hana gefna út. Grund-
völlur sögunnar voru þau áhrif,
sem ég varð fyrir þegar ég var í
Bandarfkjunum, — þar er allt
svo frábrugðið því sem við eig-
um að venjast hér.
Ég var fjóra mánuði í New
York og ætlaði þaðan til
Washington með Greyhound-
áætlunarbifreið. Svo missti ég
af rútunni, en sá þá aðra sem
var að leggja af stað til
Montreal í Kanada, svo ég venti
bara mínu kvæði f kross og fór
þangað í staðinn. Þar var ég svo
í tvo mánuði og kynntist þar
bandarískum blaðamanni, sem
skrifaði um sakamál í Montreal
Star. Ég héf alltaf haft áhuga á
slíkum málum og fór af forvitni
til að hlusta á yfirheyrslur í
morðmáli. Þetta varð til þess að
við kynntumst. Hann kom með
mér heim til Islands og hefur
verið hér síðan við ýmis störf,
og vinnur á eyrinni uppi á
Skaga eins og er.
— Er Jenný, aðalpersónan í
sögunni, þú sjálf?
— Nei, alls ekki. Ég hef ekki
trú á því að maður geti tekið
sjálfan sig og gert að aðalper-
sónu í skáldsögu. Maður sér
sjálfan sig í svo mismunandi
ljósi, að það yrði aldrei heil brú
í slíku, en ég held að maður
geri sér betur grein fyrir per-
sónuleika þeirra, sem maður
kynnist. Jenný er áreiðanlega
mjög ólík mér. Hún er veik-
geðja, mjög venjuleg stúlka,
sem verður ekkja á unga aldri
og það verður til þess að hún
verður að standa á eigin fótum.
Fram að þvi hefur hún ekki
gert neitt af sjálfsdáðum, en
byggt allt á öðrum. Hún hefur
aldrei gert neitt, sem máli
skiptir eða reynt að verða neitt.
Sagan fjallar svo um viðbrögð
hennar við þessum nýju að-
stæðum og því sem drífur á
daga hennar. Annars held ég,
að allar persónurnar hafi eitt-
hvað frá fólki, sem ég hef hitt
og kynnzt.
— Flytur bókin boðskap?
— Það, sem mig langar til að
varpa ljósi á eru þessi óhugnan-
legu tengsl, sem mér finnast
vera orðin svo ríkjandi manna á
meðal. Tilfinningar og viðbrögð
eru orðin svo ólfk því sem var
hér áður fyrr og það þarf eitt-
Ljósmynd Sv. Þormf
Jóhanna Þráinsdóttir.
hvað ofboðslegt að gerast til
þess að það snerti fólk. Þetta er
að vísu ekki orðið mjög
áberandi hér á landi enn sem
komið er, en ég er hrædd um að
það sé að færast i sömu átt og er
í New York og öðrum stórborg-
uin. Það er þetta sambandsleysi
og skeytingarleysi sem mér
finnst ógnvekjandi. Ég held, að
fjölmiðlar eigi mikinn þátt f
þessu. Ef við tökum til dæmis
þessa „sex-öldu“, sem hefur
verið að ganga yfir þá sjáum
við að þar er eitthvað gjörsam-
lega ómanneskjulegt á ferðinni.
— segir
Jóhanna
Þráins-
dóttir
Það er búið að slfta kynferðislíf
úr tengslum við tilfinningalífið
og það gerir fólk áreiðanlega
ekki hamingjusamara.
— Ertu með aðra bók í
smíðum?
— Mig langar til að skrifa
aðra bók. Til að fá næði til að
gera það réðst ég sem kennari f
ensku og dönsku við Iðn-
skólann á Akranesi i vetur.
Ennþá hefur ekki orðið mikið
úr áformunum vegna þess að
það hefur verið svo mikið að
gera i skólanum, en þetta lagast
vonandi eftir áramót. Ég hef
ekki trú á því að hægt sé að
helga sig ritstörfum eingöngu,
ef vel á að fara. Ég held nefni-
lega aðforsenda þess að hægt sé
að skrifa trúverðuga skáldsögu
sé sú að vera virkur þátt-
takandi í atvinnulífinu. Þar er
fólkið sem hlýtur að verða efni-
viður skáldsögunnar. Það er
ekki hægt að sitja heima hjá sér
og ímynda sér allt saman, sagði
Jóhanna Þráinsdóttir að lokum.
- A.R.