Morgunblaðið - 16.05.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1976
VER< ILD
^ BÆKURI
BORGARLIFHHM
Óþverri á
almannafæri
ÞAÐ Á ekki af New Yorkbúum að
ganga Þeir voru nærri komnir á haus-
inn fyrir stuttu Og nú eru þeir í öðrum
vanda ekki síður alvarlegum Það er
hundaskítur á almannafæri Er hafið
heilagt stríð gegn honum og hafa
krossfarar heitið því að
unna sér eigi hvildar
fyrr en síðasta skánin sé
horfin af götunum
Fyrir nokkrum vikum
keyrði um þverbak í
hundaskítsmálinu
Borgarstjórafrúm i New
York var á gangi í garð-
inum sinum, sem er
geysistór og opinn al-
menningi og hundum
hans Einhverju sinni, er
hún ætlaði að setja ann-
an fótinn fram f'-'ir hinn
veittis' hennióvenju erfitt
að lyfta honum. Hún
haiöi stigið á hundaskít
Þá var mælinnn fullur Frúin slóst í lið
með „Hreyfingunni gegn hundaskít”
og lýsti því yfir opinberlega, að það
væri frumskylda hvers hundaeiganda,
að hafa jafnan með sér poka til að
safna í því, sem hundurmn léti frá sér
fara Það þarf vart að taka fram, að
allar götur og gangstéttir i New York
eru úr steini Það er því út í hött að
bera á þær
Oft áður hafa risið miklar mótmæla-
öldur gegn hundaskit í New York Og
það eru lög um þetta efni Má sekta
hundaeigendur um allt að 25 dollurum
(nærri 3300 ísl kr.) og dæma þá í 1 0
daga fangelsi, ef þeir leyfa hundum
SJÓNKÖNNUNHH
SJÓNGÓÐIR menn hafa oft verið kall-
aðir haukfránir og þeim gefin nöfn á
borð við valsauga og arnarauga Hefur
því verið trúað, að haukar og fálkar
sæju betur en aðrar skepnur Nú er
komið á daginn, að þetta er rétt Að
minnsta kosti sjá fuglar þessir langtum
betur en menn
Nokkrir visindamenn í Vanderbilthá-
skóla í Bandaríkjunum prófuðu sjón
lítils fálka, sem þeir fengu ungan í
hendur og ólu upp í rannsóknarstofu
Hann var því mannvanur, þegar hann
var prófaður og hagara að eiga við
hann en ella hefði verið Sjónprófin
fóru þannig fram, að fálkinn var settur
upp á pall gegnt múrvegg sem á voru
tveir litlir gluggar Syllur voru undir
báðum gluggunum og gat fálkinn setzt
á þær En í rúðu annars gluggans var
mynstur, ekki ólíkt skákborði í hinni
sínum átölulaust að ganga álfrek á
götunum En lögunum er litt fylgt
fram, enda sætu þá ófáir inni Munu
flestir telja, að New Yorkbúar eigi í
nógum vandræðum fyrir og mundi það
ekki bæta úr að hneppa þriðjung þeirra
í fangelsi
Áreglulegum fresti berast borgar-
stjórninni snjallar tillögur um lausn
vandans T.d vildi Umhverfisverndar-
ráð fyrir nokkrum árum að það yrði
leitt í lög að hundaeigendur eða
„mennskir fylginautar” hunda
bæru ábyrgð á dritn-
um úr þeim og væru
skyldir að „byrgja
þegar i stað og ör-
ugglega í poka allan
úrgang, sem af slík-
um hundum yrði”
Og í fyrra stakk ein-
hver upp á því, að
sérstakir ♦ hunda-
kennarar (eða kenn-
arahundar) yrðu
látnir kenna hundum
að hægja sér í tiltek-
in niðurföll Þvi
miður voru borgar-
stjórnarmenn svo
beygðir af fjárhagsvandræðum, að þeir
kunnu ekki að meta tillöguna Og sama
má segja um aðrar tillögur í þessu efni
Væri líklega ráð, að borgarstjórn skip-
aði sérlega hundaskítsnefnd, sem feng-
ist við það mál einvörðungu, áhyggju-
laus um allt annað
En þangað til það verður mun
„Hreyfingin gegn hundaskít" halda
uppi merkinu, fara reglulegar göngur
syngjandi „We vill overcome” og líta
alla hunda ásökunaraugum í þeirri
von, að þeir skammist sín og taki upp
háttu siðaðra
— ANDREW BOROWIEC
Fálkinn fékk
fyrstu einkunn
Fleiraerí
Svisslandi en
ostar og jóðl
SVISSLENDINGAR eru bornir þungum
sökum þessa dagana Svissneskur fé-
lagsfræðingur og þingmaður sósíal-
ista, Jean Ziegler að nafni, gaf út bók
fyrir mánuði Þar er því haldið fram
ásamt mörgum öðrum ávirðingum, að
fámennisstjórn auðmanna ráði öllu í
Sviss og svissneska rikið stundi heims-
valdastefnu Bók Zieglers kom illa við
Svisslendinga og varð þegar mikið
fjaðrafok af henni.
Ziegler þykir vandræðamaður í
Sviss. Liggur hann á því lúalagi að
vekja sífellt athygli á því, sem miður
fer Virðist svo, sem slíkar slettirekur
þrífist illa í fjallaloftinu þarna Flestir
Svisslendingar hafa komið sér saman
um skoðanir og eru „sundrungar-
menn'' afar illa séðir
Ziegler hefur þó ekki látið það á sig
fá. Og flestum í Sviss er nú orðið
kunnugt um skoðanir hans, hvort sem
þeim fellur betur eða verr við þær
Ziegler hefur óbeðinn tekið að sér að
verja málstað þeirra, sem miður mega
sín Hann beinir geiri sínum einkum að
sambandsstjórninni í Sviss og voldug-
um auðmönnum Spyr hann þessa
aðila sí og æ spurninga, sem þeim er
ekkert gefið um að svara
Hér áður fyrr höfðu menn þær hug-
myndir um Sviss, að þar reikuðu ótal
kýr klingjandi bjöllum um iðgræna
dali, en afgangurinn af íbúunum sæti
jóðlandi inni í myndrænum litlum
fjallakofum og byggi til klukkur, ost og
súkkulaði Þetta er nú fyrir bí Nú
munu flestir ætla, að Svisslendingar
séu einkar sjálfstæðir menn og vel
efnum búnir, mestan part iðnaðar-
menn og fjármálamenn og almennt
álitið, að fáir eða engir búi við betri frið
eða meiri velsæld
Bók Jeans Zieglers heitir „Sviss haf-
ið yfir allan grun'' Þar er staðhæft, að
rúðunni var ekkert mynstur Virtust
þær þó mjög áþekkar Var fálkanum
síðan umbunað í mat ef hann settist
undir „réttan" glugga Hann gerði sér
fljótt grein fyrir því Þá var skipt um'
mynstur og var fálkanum gert æ erfið-
ara um vik En hann sá við vísinda-
mönnunum lengi vel og valdi réttan
glugga í 8—9 af hverjum 10 skiptum.
Þar kom þó að lokum. að sjónraunin
varð honum um megn og hitti hann þá
ekki á réttan glugga nema i annað
hvert sinn, að jafnaði Þar voru sjón
hans takmörk sett
En af niðurstöðum prófsins varð
Ijóst, að fálkinn sá um það bil 2.6
sinnum betur en menn. Það er sem sé
ekki út í hött að jafna sjóngóðum
mönnum við fugla þessa
WALTER BAGLEY.
MATTERHORN — Eru Svisslendingar þá engir englar?
fámennisstjórn auðmanna hagnýti sér
það orð, sem fer af Svisslendingum
fyrir hlutleysisstefnu manngæzku og
fleiri góða kosti til þess að koma fram
vondum áformum sinum Segir
Ziegler, að þessir gráðugu þursar séu
réttnefndir úlfar í sauðargærum. Þykist
þeir bæði heim og heiman vera ein-
lægir mannvinir og beri fyrir sér
Rauðakrossfánann hvar, sem þeir fari.
En Ziegler fullyrðir, að fjölþjóðleg fyrir-
tæki svo sem Nestle og efnaverksmiðj-
urnar í Basel séu stórkostleg heims-
valdafélög Ennfremur, að svissneskir
bankar séu orðnir geymslur handa
stórþjófum hvaðanæva úr heiminum.
Og ber hann fleiri Ijótar sakir á bank-
ana. Hann segir, að þeir leggi fram
„rekstrarfé" handa fíknilyfjasölum,
vopnasölum og ýmsum fyrirtækjum
mafíunnar Þá ýta svissnesk bankalög
og einkum þau, sem kveða á um
nafnleynd reikningseigenda, undir fjár-
streymi — til landsins Og það fé, sem
berst er fengið með ýmsum hætti, eins
og nærri má geta.
Ziegler reytir líka helztu skrautfjaðr-
irnar af stjórnarfarinu í Sviss. Segir
hann, að svissneska þjóðfélagið sé frá-
leitt stéttlaust, eins og margir haldi.
Kveður hann þann misskilning sprott-
inn af þvi m.a , að verkalýðurinn i
Sviss hafi látið fámennisstjórnina
gabba sig herfilega og prakka upp á
sig fráleitum skoðunum. Nokkuð er
það að heita má, að verkföll séu al-
bönnuð í Sviss. Hafa verkalýðssamtök-
in skuldbundið sig með samningum til
þess að halda frið í marga áratugi i
einu. Er þetta aðeins til dæmis.
Enn segir Ziegler, að lýðræðið í
Sviss, sem mikið orð fer af. sé ekki
nema nafnið Fáir taki þátt i kosning-
um, þingið sé harðlokað félag
og aðeins kontór iðnjöfranna, sem
ráða En segja má, að 200 manns ráði
mestu um efnahagslifið i Sviss. í
þokkabót er það venja, að ekki sé
nema einn maður í framboði til hvers
embættis í kosningum til sambands-
stjórnarinnar. Þessi siður ér lika við
lýði í Austurevrópu, eins og kunnugt
er, — og að sjálfsögðu hafa allir sannir
Svisslendingar mestu skömm á því
Bankamenn eru samt aðalfantarnir í
bók Zielgers Stóru, svissnesku
bankarnir eru geysivoldugir Árið
1974 nam heildarvelta fimm þeirra
stærstu rúmlega 85% af þjóðarfram-
leiðslunni i Sviss, hvorki meira né
minna. Ógerlegt er að gera sér grein
fyrir því hve mikið erlent auðmagn er
fólgið í Sviss. Víst er, að mikil auðævi
hafa borizt þangað og berast enn.
Peron, Haille Selassie, Trujillo, Farouk
og margir aðrir hafa drýgt auðmagn
svissneskra banka að miklum mun.
Þetta fé er siðan lánað út um allar
jarðir Ekki fá þó allir lán. Til dæmis
fékk stjórn Salvadors Allende ekki lán,
þegar hún þurfti; og sakar Ziegler
svissneska bankamenn um það, að
hafa grafið undan stjórn Allendes og
og kallar það undarlega hlutleysis-
stefnu.
Önnur stórfyrirtæki en bankar fara
ekki varhluta af ásökunum. Heldur
Ziegler því t.d fram, að Nestle og
önnur svissnesk fyrirtæki á borð við
það níðist á vanþróuðum rikjum. Komi
þessi fyrirtæki upp einkasölum í
þróunarrikjum og hygli auðugum
heimamönnum, en láti sig hag hinna
engu skipta Svissnesk blöð taki þátt í
þessum leik og nefnir Ziegler dæmi
þess. Eitt var það, þegar svissneski
álhringurinn Alusuísse fór herferð á
hendur frumbyggjum Ástralíu og vildi
fælma þá úr heimabyggðum sínum.
Alusuisse naut við þetta stuðnings eins
virtasta blaðs i Sviss. Neue Zúricher
Zeitung.
Ziegler heldur áfram i þessum dúr
og verður ekki spurninga vant. Hann
spyr t.d hvernig í ósköpunum það
samræmist hlutleysisstefnu Sviss, að
það reki stórfellda vopnasmiði Hann
spyr lika hversu margir hafi látið lífið
vegna fégræðgi svissneskra auð-
manna. Það er von, að Zielger spyrji.
Fyrir allnokkrum árum hafði hann í
hyggju að fara frá Sviss og setjast að
annars staðar. Um svipað leyti rakst
hann á Che Guevara í Genf og sagði
honum frá áformum sinum. „Hvers
vegna i ósköpunum viltu fara úr
landi?" spurði þá Che. „Þú situr í
óþverranum miðjum!" Ziegler fór
hvergi. En skömmu síðar féll Che i
Bólivíu. Hermaðurinn, sem drap hann
bar svissneska byssu
— ROD CHAPMAN
KATHY RICHTER — Stólflísar í lófunum og margskonar annað mótlæti.
ÁRIÐ 1972 vom sett i Bandarikj
unum lög um jafnan rétt karla og
kvenna á vinnumarkaðinum. Upp
frá þvi hefur fjöldi kvenna hætt
hefðbundnum kvennastörfum og
gengið að vinnu, sem karlar einir
unnu áður. Þetta var og er enn
litið misjöfnum augum. Ég skal
taka dæmi af konu, sem ég ræddi
við.
Hún heitir Kathy Richter og var
áður einkaritari. Fyrir þremur ár-
um afréð hún að hætta skrifstofu-
störfum og fara að vinna i bila-
verksmiðju. Það skipti engum tog-
um, að veðmál upphófust heima
hjá henni, héldu faðir hennar og
bróðir því fram, að hún mundi
ekki endast i starfi og voru
óhræddir að leggja fé undir þá
sannfæringu. Það munaði
minnstu að þeir ynnu veðmálið.
„Á hádegi fyrsta daginn var ég
að þvi komin að hætta og fara
heim," sagði Kathy. „Einkaritarar
hafa fæstir sigggrónar hendur, en
bílasmíðin reynir mjög á hendurn-
ar. Stálið er hrjúft og á því mikið
af örsmáum flisum, sem stingast i
hendurnar og sitja þar. Ekki má
nota vettlinga; þeir gætu festst i
færiböndunum. Að kvöldi fyrsta
vinnudagsins voru fætur minir svo
bólgnir, að ég varð ið leggja þá í
bleyti og lófarnir alsettir orlitlum
stálflísum." En Kathy þraukaði.
Reyndi þó mjög á hana og ekki
Stúlkan
sem
þraukaði
aðeins vinnan i sjalfri sér, heldur
reyndi verkstjórinn einnig að þreyta
hana í þeirri von, að hún sæi að
sér og hætti. Aðrir vinnufélagar
hennar létu sitt ekki eftir liggja.
Sumir sögðu henni, að hún væri ð
rangri hillu. en aðrir sýndu henni
freklegri dónaskap. Þegar sam
drðttur varð I bílaiðnaðinum
missti hún vinnuna og var at-
vinnulaus í ðtta mðnuði. Þrðtt fyr-
ir öll lög hðttar þannig til í bílaiðn-
aðinum. að karlar ganga fyrir kon-
um um vinnu. og konum er þð lika
sagt upp fyrstum, þegar að krepp-
ir. Hafði nær tekizt að „útrýma'*
konum úr verksmiðjunni þar, sem
Kathy Richter vann.
En hún var ðkveðin að halda
ðfram. Nú er hún orðin reyndur
starfsmaður. Hún kann orðið allt,
sem að vinnunni lýtur. Samstarfs-
menn hennar eru flestir hættir að
ðreita hana en sumir komnir ð
hennar band, og alliraf vilja gerðir
að hjðlpa henni. Hún var tekin i
stéttarfélag bilasmiða og berst nú
fyrir bættum kjörum við hlið karl-
anna, fyrrverandi andstæðinga
sinna. Hún er orðin „viðurkennd".
að nokkru leyti að minnsta kosti.
En hvi langar konur að vinna
..karlmannsstörf". Það er spurn-
ing. sem vakir fyrir mörgum og
kvenfrelsishetjum gremst jafnan
ðkaflega. Nú eru hefðbundin
karlastörf mörg hver erfiðari og
óþrifalegri en vanaleg störf
kvenna. svo að von er, að menn
undrist það, að konur sækja i þau.
Ástæðan til þess er þó auðskilin.
Það eru peningar. Kathy Richter
hafði að baki fjögurra ðra reynslu i
einkaritun, er hún byrjaði i bil-
smiðinni. En byrjunarlaun hennar i
bilasmiðjunni voru nærri 20%
hærri ð klukkustund en einka-
ritaralaunin. Einkaritaralaunin
nðmu 3.85 dollurum ð klst. en nú
er timakaup Kathy 6.60 dollarar
(u.þ.b. 650 og 1130 isl. kr ) Auk
þess fylgdi einkaritarastarfinu alls
kyns kostnaður í fötum og
snyrtingu, en bílasmiðin hefur
engin slík útgjöld i för með sér.
En vandi kvenna i hefðbundnum
karlastörfum er ekki leystur, þótt
Kathy Richter hafi orðið vel
ðgengt. Megn óðnægja rikir i hópi
karlanna. Sumir halda þvi fram,
að konur fði jafnhð laun körlum
fyrir minni vinnu. Aðrir segja, að
gömlu karlastörfin hæfi konum
ekki. Auk þess verði þær þess
valdandi. að fjöldi karla verði at-
vinnulaus. Sumir eru að visu
hlynntir mðlstað kvennanna. Og
þeir hyllast þð til að vaka yfir
velferð þeirra og hlifa þeim heidur
en hitt. Ástæðan til þess er aug-
Ijós — þær eru konur!
En hvort, sem þetta er rskið
skemur eða lengur er ekki um það
að villast, að konur hafa haslað
sér völl þar, sem karlar réðu ðður
ríkjum. Körlunum líkar það ekki,
sem skiljanlegt er, og langt þóf
mun framundan, ðður en jöfnuður
ð vinnumarkaði hlýtur fulla viður-
kenningu allra. Þangað til verða
konur liklega að bjargast við þetta
rðð, sem ein valkyrjan reyndi og
gafst vei: „Virðið sjðlfar ykkur og
þð munu karlarnir gera það líka."
Kannski þetta reynist mergurinn
mðlsins. þegar upp verður stað-
ið. . .?
— WILLIAM K. STEVENS.
VANGASVIPURi