Morgunblaðið - 16.05.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1976
23
reyndar aldrei að vera þar. Hann
var settur þar af misgáningi en
hefur nú verið fluttur á hentugri.
stað því kamar finnst mér þurfi
að vera á þessum slóðum, hvort
sem okkur líkar betur eða verr, og
mörgum öðrum stöðum, sem
margt fólk sækir, því ég held það
sé illskárra að sjá þokkalegan
kamar inni í Öskju en skeinis-
pappír fjúka þar um allt og þurfa
annað veifið að vera að hreinsa
óþægilegar klessur neðan úr
skónum sinum.
Við getum ekki bannað fólki
með öllu að aka á kraftmiklum
bílum um hálendið eða að koma í
Öskju eða Herðubreiðarlindir svo
ég taki þá staði sem dæmi. En það
þarf að hafa stjórn á þessum
hlutum eins og svo mörgu öðru og
eftirlit með því að reglum um
akstur og annað sé hlýtt og til
þess þarf meira vald og bolmagn
en Náttúruverndarráð hefur nú.
Það er smám saman að verða
öllum ljóst að flestir eða allir
þættir hinnar lifandi náttúru eiga
sér takmörk og að þá er ekki hægt
að nýta nema að vissu marki,
annað er rányrkja. Þannig þola
fiskstofnar ekki nema ákveðna
veiði og afréttir ekki nema tak-
markaða beit. Nákvæmlega það
sama á við um staði eins og
Herðubreiðarlindir og Land-
mannalaugar, gróður þar þolir
ekki átroðning nema að vissu
Framhald á bls. 34
Guðmundur Jónasson:
Hjálpumst
að við að
lagfæra og
berum
ekki hver
á annan
Það er auðséð á skrifum G. Sig-
valdasonar, að hann hefur verið í
slæmu skapi, er hann skrifaði
þessa grein í Drekagili, slæmt að
honum skuli ekki hafa runnið
reiðin síðan eða á þeim langa tíma
frá þvi hún er skrifuð og þar til
hún birtist. Ekki held ég að G.S.
sé alvara, er hann ræðst að kamr-
inum, sem hann talar um, eða
fannst honum menntuðum
manni, betra að ganga örna sinna
„vestanundir", er hann dvaldi í
viku við Öskjuvatn, hafandi ara-
grúa túrista í kring um sig. G.S.
ræðst að bílstjórum, sem aka
þessu slæma fólki, og telur þá
vera leiðsögumenn. En það er nú
svo, að með þessum slæmu mönn-
um hefur hann oftast ferðast, er
hann fór að kynnast hálendinu.
Og nú hin síðari ár, eru í flestum
ferðum leiðsögumenn eða konur,
meðal þ,eirra hefur hann verið.
Ég held að G.S. eigi sinn þátt í því
að ferðast að næsta tjaldstæði og
tjalda á grasi ef kostur er, einnig
þátt í að aka nýja slóð upp á næsta
hól, því allir viljum við sjá hvað
hinum megin býr, þótt ég viti G.S.
harðduglegan göngumann og
góðan og glaðan ferðafélaga. Nú
þarf ekki lengur að kaupa jeppa á
Framhald á bls. 47.
Magnús Kristinsson:
Dýrasta
verðið
greiðir
náttúran
sjálf
GREIN Guðmundar Sigvalda-
sonar í Morgunblaðinu á miðviku-
daginn, Kamar við Knebelsvörðu,
er skorinorð og þörf ábending og
líkleg til að vekja ýmsa til
umhugsunar. Ekki trúi ég öðru en
flestir þeir, sem raunverulega
hafa kynnzt töfrum íslenzkra
óbyggða, séu Guðmundi sammála
að mörgu eða flestu leyti. I þeirra
hópi tel ég að sjálfsögðu ekki þá,
sem aðeins stíga út úr bíl sínum
til að sinna þörfum líkamans eða
hvíla setþreytta limi með þvi að
ganga einn hring í kringum bil-
inn. Þeir sem aldrei hafa reynt
annan ferðamáta telja sig kannski
kynnast Öræfunum þannig.
Veslings þeir vita ekki hvers þeir
fara á mis. Eitt sinn hitti ég
erlendan hóp fjallgöngumanna
upp á Tungnahryggsjökli. Farar-
stjóri hópsins hafði áður eytt
heilu sumarfríi fótgangandi um
hálendið. Vildi hann fyrst ekki
trúa því, að við félagar værum
heimamenn, þvi tð gangandi Is-
lendinga á fjöllum hafði hann
aldrei séð. Hins vegar hafa þeir
rekizt á ýmislegt annað fáséð, svo
sem áttatíu hreindýr i fjörum,
rebba í veiðiferð og snæuglu við
reiðusker. Sjálfsagt hefur hann
fremur átt von á að mæta hvítum
hrafni þarna uppi en okkur. Á
hverju sumri rekst ég á hópa af
þýzkum, f-rönskum, brezkum,
itölskum eða hollenzkum fjall- og
jöklagöngumönnum sem koma
langan veg til að njóta þess sem
fæstir okkar þekkja. Vegna
þessara sönnu ferðamanna (þótt
þeir e.t.v. noti stundum puttann
til að komast milli staða ) kann ég
ekki við þann algenga niðrandi
tón sem sumt bílafólk notar um
útlendíngana, sem ekki er hægt
að þverfóta fyrir, eins og það
kallar þá. Þessi hluti hinna
erlendu gesta okkar kunna það
sem við kunnum ekki og eiga að
njóta hér sömu réttinda og vel-
vildar ekki siður en við viljum
njóta erlendis. Guðmundur Sig-
valdason og aðrir þeir sem ferðast
um landið og kynnast þvi i stað
þess að aka af augum eins og
vegurinn leyfir, hafa lika minnst
á móti þessum hópi ferðalanga.
Hinn er því miður miklu stærri
sem ferðaskrifstofur stafla inn í
langferðabila og losa aftur á
ferðamannastöðum eins og í
Herðubreiðarlindum þar sem þær
þurfa helzt engu til að kosta.
Kostnaðinn greiða ferðafélögin
sem er áhugamannafélagsskapur
sjálfboðaliða og náttúruverndar-
ráð sem er kostað af almannafé.
En dýrasta verðið greiðir náttúr-
an sjálf og þess gjalda eftir kom-
endur okkar. Félagsmenn Ferða-
félags Akureyrar eru löngu farnir
að forðast skála sinn í Herðu-
breiðarlindum yfir hásumar-^
tímann, enda þýðir þá ekki að
auglýsa ferðir þangað. Fyrir fáum
árum var skálinn að jafnaði
undirlagður á hverju kvöldi af
fararstjórum, bilstjórum og far-
þegum ferðaskrifstofa sem sátu
þar við mat, drykk og skemmtan
fram eftir kvöldi. Öðru ferðafólki
leizt þá ekki fýsilegt inngöngu og
taldi skálann fullsetinn. Eftir
miðnætti hvarf flest ferðaskrif-
stofufólkið I tjöld sín en skálinn
stóð tómur eftir. Þótt sumar
ferðaskrifstofurnar hafi greitt
fyrir afnot skálans eftir sumarið
bætti það ekki nýtingu hans.
Þessar þúsundir farþega atvinnu-
ferðaskrifstofanna gerðu það að
verkum, að ruslagryfjur og hrein-
lætisaðstaða, sem eigendur skál-
ans gerðu í sjálfboðavinnu,
önnuðu ekki margmenninu.
Afleiðingin varð sú, að gestir
neyddust til að gegna þörfum
sínum út í giljum og í hraunboll-
um. Auðvitað á skilyrðislaust að
krefjast þess, að þeir, sem reka
ferðaþjónustu í hagnaðarskyni,
sjái sjálfir um gisti- og hreinlætis-
aðstöðu fyrir farþega sína, heldur
en að leita á náðir félagsskapar
sem skipuleggur ferðalög af
áhuga einum saman án þess að
nokkur hagnaðarvon sé. Ekki vil
ég viðurkenna þá skoðun
Guðmundar Sigvaldasonar, að
eina leiðin til úrbóta sé að „vega
að atvinnuvegi sem er fjandsam-
legur í íslenzkum hagsmunum",
það er ferðamannaþjónusta. Hins
vegar hefur það gerzt eins og svo
oft áður, að framkvæmdir koma á
undan skipulagi. Heildarskipulag
og eftirlit hefur vantað. A allra
síðustu árum hafa ferðamálaráð
og náttúruverndaráð byrjað það
starf sem hefði þurft að hefja
fyrir tveim áratugum. Eins.og
víðast ráða fjárveitingar fram-
kvæmdum en leiðin hefur verið
mörkuð. Stefnt er að því að án-
ingar dreifist sem viðast til að
draga úr örtröð á viðkvæmustu og
fjölsóttustu stöðunum. Það er
unnið að því í samráði við ferða-
félögin og fleiri aðila að merkja
helztu ökuleiðir á öræfum til þess
að koma í veg fyfir að eknar séu
krókaleiðir til að leita að rétta
veginum. Ef ekki tekst að hindra
Framhald á bls. 34
Úlfar Jacobsen:
kenndar
fidlyrðingar
MAÐUR er nefndur Guðmundur
E. Sigvaldason jarðfræðingur. S.l.
miðvikudag ræðst hann fram á
ritvöllinn í Mbl. með fremur síð-
búna ritsmíð,' sem hann kveðst
hafa hripað niður i skála Ferða-
félags Akureyrar í Drekagili við
Öskju 20. júlí 1975. Einna helst
mætti ætla, að sálarástand jarð-
fræðingsins hafi verið slíkt við
samningu þessarar ritsmiðar, að
hann hafi lokað sig inni á
kamrinum við Knebelsvörðu og
párað þennan furðulega pistil
sinn niður á klósettpappir.
Tilgangur Guðmundar með
þessum skrifum sínum virðist
einna helzt vera sá að gera sig að
nokkurskonar sjálfskipuðum
landverndarmanni islenzkra
óbyggða. Hann heldur þvi
umbúðalaust fram, að nú þegar sé
búið að eyðileggja gróðurinn i
Herðubreiðarlindum að þvi marki
að ekki verði aftur snúið vegna
ágangs svonefndra öræfatúrista.
Ég vil sérstaklega undirstrika það
vegna þessara fullyrðinga
Guðmundar, að þegar ég kom
fyrst í Herðubreiðarlindir árið
1949 var gróður þar sízt meiri en
hann er í dag, enda hafa margar
hendur unnið þar þarft verk með
því að rækta upp landið og gera
betur fært til áningar ferða-
manna en áður var.
Jarðfræðingurinn telur, að upp
úr 1960 fari að halla undan fæti
fyrir gróðurvinjum öræfanna,
þegar „kaupsýslumenn upphefja
auglýsingaherferð erlendis til að
laða útlendinga í öræfaferðir".
Arangurinn sé gjöreyðing gróður-
vinja á öræfum, úthýsing islend-
inga úr skálum Ferðafélags ís-
lands, bílaslóðir um öræfin öll og
kamar við Knebelsvörðu. Þessar
fjarstæðukenndu fullyrðingar
eru algjörlega út i hött og órök-
studdár af jarðfræðingnum. Ég
held því hiklaust fram, að
umgengni þeirra erlendu ferða-
manna, sem ferðast hafa á vegum
ferðaskrifstofu minnar um landið
á undanförnum árum, hefur verið
til fyrirmyndar, og að um „gjör-
eyðingu gróðurvinja“ hafi verið
að ræða vegna þessa fólks, er rök-
stuðningur algjörlega út í bláinn
túlkaður af manni, sem lætur til-
finningar sfnar sjóða upp úr í
úrillri skapvonzku í kamrinum
við Knebelsvörðu. Ég get skotið
því hér inn í, að Garðar Jónsson,
skógarvörður í Þórsmörk, kom til
okkar á tjaldstæði s.l. sumar og
þakkaði góða umgengni í þessari
fögru gróðurvin, sem ferða-
mannahópar okkar og starfsfólk
höfðu sýnt, og væri það til fyrir-
myndar.
Hvað snertir fullyrðingar
Guðmundar um að skipuleggjend-
ur öræfaferða spari sér kostnað
við staðkunnuga leiðsögn, þá er
þetta eins og svo margt annað í
furðuritsmíð hans algjörlega út í
hött hvað okkar ferðahópa
snertir. Við höfum á að skipa
þaulkunnugum og færum leið-
sögumönnum og þjóðkunnum
fjallabílstjórum, sem bera í
brjósti sér sizt minni áhuga fyrir
náttúruvernd og því að spilla ekki
gróðurvinjum landsins en jarð-
fræðingurinn pennaglaði.
Guðmundur leggur nokkuð að
jöfnu íslenzku sauðkindina og
okkur, sem skipuleggjum ferðir
um öræfi landsins, með að yið
séum höfuðóvinir íslenzkrar
náttúru. MiRlir menn erum við
Magnús minn. Verður vart annað
skilið með þessu en að við séum
orðnir óalandi landráðamenn,
enda kemur jarðfræðingurinn
með rúsinuna í pylsuendanum,
þegar hann segir orðrétt: „Hér
dugir ekkert minna til en að vega
að atvinnuvegi sem er fjandsam-
legur íslenzkunt hagsmunum."
Hér höfum við það svart á hvitu.
Það er nú svo með okkur „land-
ráðamennina“, sem dútlum við
það að fleka saklausa útlendinga
hingað til lands og höfuðóvin
íslenzkrar náttúru, sauðkindina,
að bæði skila nokkrum krónum í
þjóðarbúið, og það í beinhörðum
gjaldeyri, sem sífellt virðist vera
skortur á. Auk þess munu sauð-
kindin og þeir, sem ekki notast
við kamarinn við Knebelvörðu
skila nokkrum áburði til að græða
upp öræfi landsins. Þetta ætti að
koma nokkuð til móts við óskir
Guðmundar, sem virðist ekki eiga
heitari ósk en að þessi marg-
umtalaði kamar við Knebelsvörðu
verði rifinn.
Séu skoðanabræður Guð-
mundar Sigvaldasonar jafn marg-
ir og hann vill vera láta, þá er ég
hræddur um að ýmsir megi nú
fara að athuga sinn gang og taka
saman pjönkur sínar. Flugfélög-
in, hótelin, langferðabílarnir,
ferðaskrifstofurnar, o.fl. gætu
pakkað saman, þvi hingað til
lands ættu framvegis engir erindi
nema erlendir vísindamenn og þá
he zt jarðfræðingar. Kannski
myndi þá ef til vill minnka eitt-
hvað i gjaldeyrissjóði landsmanna
og jafnvægið raskast hvað snertir
gjaldeyristekjur vegna erlendra
ferðamanna og þess, sem við ís-
lendingar þurfum í gjaldeyri til
þess að njóta sólar í suðurlöndum
eftir langan og strangan vetur
norður á hjara heims.
Einar Þ. Guðjohnsen:
Gervi-
patriótar
Aumingja maðurinn Guð-
mundur E. Sigvaldason, sem
skrifar i Morgunblaðið 12.5., er
eitthvað utanvið sig og virðist
koma af fjöllum. Kamar við
Knebelsvörðu verður tilefni til að
agnúast út í ferðamenn og ferða-
málamenn. Meðal annars fagnar
hann því að ég skuli hafa verið
hreinsaður út af matborðum
Ferðafélagsins, þó að ekkert nafn
sé þar nefnt. Hann talar um frum-
hugsjónir Ferðafélagsins, en hvað
veit hann um þær? Eftirfarandi
kafli úr ræðu Björns Ölafssonar,
kaupsýslumanns og aðalstofn-
anda Ferðafélagsins, á stofnfund-
inum 27. nóv. 1927 sýnir þó önnur
sjónarmið:
„Vegna stöðu okkar verðum við
að hafa mikil viðskipti við er-
lendar þjóðir, og eins og nú hagar
til í heiminum er nauðsynlegt
smáþjóð eins og Islendingum, að
þær erlendu þjóðir, sem við
eigum mest mök við, hafi sem
bezta og réttasta þekkingu á land-
inu og þjóðinni, og þær haldi ekki
að hér búi hálfvillt þjóð í óbyggi-
legu landi.
Menn munu skiptast i tvö horn
um það hvort æskilegt sé, að
mikið berist til landsins af er-
lendum ferðamönnum. Ég skal
hvorugum samsinna i þeim
ágreiningi, en mér hefur ætið
þótt svo, að við fáum á engan hátt
betur útbreidda rétta og víðtæka
þekkingu á landi og þjóð erlendis
en þá, sem útbreidd er af athugul-
um, hyggnum og vinveittum
mönnum, sem ferðast hér um
land.
Þetta félag ætti að gefa út bækl-
inga á erlendum málum um nátt-
úru landsins, atvinnuvegi, sögu
og þjóðhætti. Ættu slikir bækl-
ingar að vera gefnir út í stórum
upplögum og dreift út á skynsam-
legan hátt.
Land eins og ísland, sem hefur
mikla og fjölbreytta náttúrufeg-
urð, getur aldrei lukt um sig kín-
verskum múr, sem bægt geti
öllum erlendum ferðamönnum
héðan, jafnvel þó við hefðum
miklu verri greiða að bjóða en nú
höfum vér. Þess vegna er oss bezt
að koma fram eins og sú
menningarþjóð, sem við sifellt
reynum að telja okkur trú um að
við séum, og reyna af beztu
efnum að taka sómasamlega á
móti þeim erlendu gestum sem
hingað koma, svo að þeir finni
ekki um of, að þeir séu komnir út
úr menningarlöndum Norður-
álfunnar þó þeir séu komnir til
Islands.
Við ætlumst ekki til að félagið
reiði sér hurðarás um öxl með því
að ætla sér að gera þetta i einum
svip. En með árunum á þetta fé-
lag að stuðla að því að koma þessu
máli i betra horf en nú er.“
I samræmi við þessi orð Björns
Ólafssonar var svo sett inn í lög
félagsins i 3. gr. 2 og stendur þar
enn óbreytt um markmið þess
félags:
„Að koma á og efla vinsamlegt
samstarf við erlend ferðafélög,
sem starfa á svipuðum grundvelli
og Ferðafélag íslands.
Félagið vill styðja að þvi að
kynna landið erlendis og greiða
Framhald á bls. 47.